حال و هوای اقتصاد ایران و جهان در روز شانزدهم مهرماه ۱۳۴۸:
۵۰ سال پیش در چنین روزی
چهارشنبه ۴۸/۷/۱۶
از سنا تا اتاق صنایع؛ رای اول صنعتی‌ها به یک سیاست‌مدار
کمتر از ۱۲ ساعت پس از ورود سفیر جدید ایالات متحده به تهران و در حالی‌که رژه نظامی در برلین شرقی، آتش جنگ سرد دو ابرقدرت را شعله‌ور کرده و جدال لفظی دول غربی با جهان پرولتاریایی بالا گرفته است، ایران توانست با همسایه شمالی خود به یک توافق ترانزیتی جدید برسد. روزنامه‌های امروز، خبر و عکس مراسم امضای موافقت‌نامه حمل‌ونقل جدید را منتشر کردند که در تهران به امضای مهندس همایون، رئیس هیات مدیره اداره معاملات خارجی ایران و «گاوریلوف» معاون وزارت راه‌آهن اتحاد جماهیر شوروی رسید.
به موجب این موافقت‌نامه «در جلفا تاسیساتی به وجود خواهد آمد تا واگن‌ها را از روی محور راه‌آهن شوروی به روی محور راه‌آهن ایران منتقل سازد. در حال حاضر به علت آن‌که ریل‌های شوروی بازتر از ریل‌های ایران است، واگن‌های آن‌ها نمی‌توانند بر روی ریل ایران حرکت کنند اما بعد از این، تعدادی از واگن‌های شوروی بر روی محور ایران قادر به حرکت خواهند بود.»
رونق تجارت در مرزهای شمالی
فعال‌سازی ظرفیت بندر آستارا و اتصال راه‌آهن آستارای ایران به آستارای شوروی با احداث پل روی رودخانه مرزی از دیگر توافقات طرفین بود. در این مذاکرات درباره اجاره واگن هم توافقی به این شرح صورت گرفت: «هر واگن شبانه‌روزی شوروی بین ۳۰ تا ۳۵ تومان اجاره داده شود. این واگن‌ها طوری انتخاب می‌شوند که بتوانند از تونل‌های ایران بگذرند. این وضع تراکم کالا را در جلفا کاهش خواهد داد و متقابلا راه‌آهن ایران هم تعهد کرد تا اول سال میلادی جدید، ۲۳۰ تا ۲۵۰ و پس از آن ۳۰۰ واگن برای حمل کالا از واگن شوروی به واگن ایران در جلفا نگه دارد.» همچنین مقرر شد انبارهای در اختیار شوروی در بندر پهلوی، جلفا و تبریز در اختیار سازمان بنادر و کشتی‌رانی و راه آهن ایران قرار گیرد.
درباره نرخ تعرفه ترانزیت به اروپای شرقی نیز که مورد اعتراض ایران بود، مقرر شد جلسات کارشناسی با هدف جلب رضایت ایران در ماه نوامبر در مسکو برگزار شود. تنظیم برنامه برای عبور و مرور منظم کشتی بین بنادر دو کشور، لایروبی بنادر، برقی‌کردن خط آهن جلفا تبریز و احداث پل از دیگر مواردی بود که در این موافقت‌نامه مورد تاکید قرار گرفت.
حجم مبادله کالا از طریق خطوط دریایی خزر در سال گذشته بالغ بر یک میلیون تن بود که پیش‌بینی می‌شود با این موافقت‌نامه امسال از ۱.۵ میلیون تن فراتر رود. دو طرف توافق کردند به منظور تسریع در کار، یک خط ارتباط تلفنی و تله تایپ بین جلفای شوروی و جلفای ایران، همچنین بین بادکوبه و تبریز برقرار شود. هدف از امضای این موافقت‌نامه، افزایش مبادلات بازرگانی میان دو کشور و همچنین افزایش ترانزیت کالاهای صادراتی ایران و شوروی عنوان شد.
تهران؛ شهری که بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود
جلسه مطبوعاتی مشترک مدیرعامل سازمان مسکن و مدیرعامل سازمان نوسازی عباس‌آباد از مهم‌ترین خبرهای امروز بود. در همین جلسه اعلام شد «قسمتی از اراضی شمال‌غربی تهران به تصرف دولت درآمد.» مهندس ارداقی، مدیرعامل سازمان مسکن با اشاره به این‌که وظیفه نوسازی اراضی عباس‌آباد و اراضی طرشت به این سازمان محول شده، گفت: «در طی سه ماه اخیر مقدماتی را در ۵میلیون و ۶۸۰هزار متر مربع از اراضی عباس‌آباد و ۱۷میلیون و ۷۰۰هزار متر مربع از اراضی طرشت انجام داده‌ایم و به زودی پس از ارزیابی و قیمت‌گذاری این اراضی بر اساس پرسش‌نامه تنظیمی از طرف مالکین عباس‌آباد، کار مبادله زمین‌های عباس‌آباد و طرشت آغاز می‌شود.» مهندس مظلوم، مدیرعامل سازمان نوسازی عباس‌آباد هم اطمینان داد مبادله زمین‌ها پس از آن آغاز می‌شود که «مسائل مربوط به تامین آب و برق و تلفن حل شده» و «احداث خیابان و سایر تاسیسات انجام شده باشد.»
خبرنگاران از سرنوشت مالکان ۲۶۰ خانه موجود در اراضی عباس‌آباد سئوال کردند. مدیرعامل سازمان مسکن پاسخ داد: «بنا به امر شاهنشاه آریامهر برای این‌که حقی از مالکین تضییع نشود، به سه صورت عمل خواهد شد: ۱- در ازای وجه نقد خانه آن‌ها خریداری می‌شود. ۲- در صورت تمایل به آن‌ها زمین واگذار می‌شود. ۳- اگر مایل باشند به‌جای خانه به آن‌ها از آپارتمان‌هایی که بعد توسط سازمان مسکن در عباس‌آباد ساخته خواهد شد، واگذار می‌شود.» اما مهم‌ترین بخش این جلسه مطبوعاتی، آن‌جا بود که آقای مظلوم، تصویب‌نامه تازه هیات‌وزیران را در اختیار خبرنگاران قرار داد: «هیات وزیران در جلسه ۵/۷/۴۸ بنا به پیشنهاد وزارت آبادانی و مسکن تصویب نمودند قسمت‌هایی از اراضی طرشت که پس از اجرای حکم هیات‌های سه نفری در مالکیت اشخاص غیر باقی می‌ماند و همچنین آن مقدار از اراضی احمدآباد، باغ‌فیض، خوردین، حسن‌آباد و پوی‌نک که در داخل مورد طرح است، به منظور شهرسازی و نوسازی بر طبق قانون مربوط به تملک زمین‌ها برای اجرای برنامه‌های شهرسازی مصوب ۱۷ خرداد ماه ۱۳۳۹، از طرف سازمان مسکن تصرف و تملک گردد.» به این ترتیب چندصد کیلومتر مربع به محدوده غربی تهران افزوده شد.
بنگاه ازدواج صنعتی
بازدیدکنندگان نمایشگاه آسیایی، امروز اطلاعیه‌ای را دیدند که توسط اداره اطلاعات سازمان ملل و با هدف معرفی اهداف و عملکرد «یونیدو» تهیه شده بود: «چندی پیش یک موسسه آمارگیری، آمارهای جالبی درباره ازدواج جمع‌آوری کرده بود که حکایت از آن می‌کرد که اگر بنا می‌شد زن‌ها و شوهرها مجددا ازدواج کنند، اکثر آن‌ها با یکدیگر ازدواج نمی‌کردند. نتیجه این آمارگیری نشان می‌دهد که کمتر کسی ایده‌آل خود را پیدا کرده است. علتش این است که هر کس مجبور شده است در چهارچوب امکانات موجود تصمیم بگیرد. در مورد سایر شئون زندگی نیز همین اشکال پیش می‌آید و اگر خدا در و تخته را به هم جور نکند، به ندرت دو چیز که ۱۰۰درصد مناسب هم هستند در کنار هم قرار می‌گیرند. با در نظرگرفتن همین مساله است که سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (یونیدو) یک سرویس توسعه صنعتی در نمایشگاه آسیایی ترتیب داده تا هرکس که می‌خواهد صنعتی ایجاد کند، کارخانه‌ای بسازد، سرمایه‌گزاری کند، وام بگیرد و یا کمک خارجی دریافت کند، بتواند بهترین طرف و مرجع را پیدا کند. بدین ترتیب می‌توان مرکز سرویس توسعه صنعتی یونیدو را در نمایشگاه آسیایی، به یک دفتر ازدواج به سبک اروپایی تشبیه کرد که نه تنها دو زوج صنعتی مطلوب و سازگار را به هم می‌رساند، بلکه ترتیب ازدواج آن‌ها را نیز فراهم می‌کند. عده‌ای از کارشناسان یونیدو به این منظور به تهران آمده‌اند و با کارشناسان وزارت اقتصاد در نمایشگاه آسیایی همکاری می‌کنند.»
سوپ کانگورو برای میهمانان استرالیا
در سومین روز نمایشگاه آسیایی، آمارهایی از جانب وزارت اقتصاد منتشر شد که نشان می‌داد استقبال از نمایشگاه چشم‌گیر و روبه تزاید است. بنا بر این آمارها، تا کنون نزدیک به ۷۵۰ میهمان خارجی از فرودگاه مهرآباد وارد کشور شده تا به نمایشگاه بروند. تعداد بازدیدکننده‌های روز اول (۱۴ مهر) بالغ بر ۲۰هزار نفر و بازدیدکنندگان روز دوم، ۲۱ هزار نفر بودند.
امروز روز استرالیا در نمایشگاه آسیایی بود و به همین مناسبت «غرفه استرالیا با غذاهای ملی از جمله سوپ کانگورو از میهمانان خود پذیرایی کرد.» اما مهم‌تر از این پذیرایی این بود که سفیر استرالیا در تهران، از صبح در غرفه این کشور مستقر شد و گاه خود با بازدیدکنندگان وارد گفت‌وگو و مذاکره می‌شد. روز استرالیا برای روزنامه‌های تهران از این جهت مبارک بود که تقریبا همه آن‌ها یک یا چند آگهی و رپورتاژ از صنایع، خدمات و محصولات این کشور داشتند. ان‌اس کارول، که از او به عنوان رپیس بخش بازرگانی استرالیا در ایران نام برده شده بود، در روزنامه اطلاعات نوشت: « در غرفه استرالیا بیشتر در زمینه‌های کشاورزی، آبیاری، ارتباطات مترقی اعم از زمینی و ارتباطات دور و فراهم‌نمودن تجهیزات سنگین و لوازم مربوط به آن‌ها برای پیشرفت صنایع در ایران تاکید شده است… مشاهده ثمره این تجارب با تجهیزاتی که به معرض نمایش گذارده می‌شود کمک قابل ملاحظه‌ای در توسعه بیشتر ایران خواهد داشت.»
امروز اعلام شد علاوه بر خطوط تاکسی و اتوبوسی که به بازدیدکنندگان خدمت می‌دهند، تاکسی تلفنی هم در جنب اطلاعات جنوبی نمایشگاه دایر شده و با ۵۰ ریال، افراد را به مقصد خود در شهر می‌رساند.
روزنامه اطلاعات هم گزارشی از حواشی نمایشگاه منتشر کرد و نوشت این‌جا علاوه بر ارائه آخرین دستاوردهای فنی و صنعتی، نمایشگاهی از آخرین مدها و فرهنگ ملل گوناگون هم هست. این نوشته زیر عکسی از مردی اسکاتلندی چاپ شده بود که لباس محلی یا همان دامن بلند آن منطقه را به تن داشت.
مذاکرات غیررسمی نخست‌وزیر
خبر اقتصادی دیگری که امروز منتشر شد، ضیافتی بود که نخست‌وزیر در تالار کاخ وزارت امور خارجه به افتخار هیات‌های اقتصادی شرکت‌کننده در نمایشگاه آسیایی ترتیب داده بود: «در این ضیافت آقای هویدا به مدت یک‌ساعت با شخصیت‌های اقتصادی کشورهای شرکت‌کننده در نمایشگاه گفت‌وگوهای غیررسمی داشت و آنان را به‌طور عمیق‌تری در جریان برنامه‌های توسعه و پیشرفت ایران و امکانات عظیم سرمایه‌گذاری در ایران قرار داد.» آن‌طور که در گزارش‌ها آمده بود، میهمانان این ضیافت هم پیشرفت‌های عمرانی و صنعتی ایران را تحسین کرده بودند.
خبرهای کوتاه
- منوچهر معرفت مدیرعامل سازمان بیمه اجتماعی روستائیان شد.
- با تصویب شورای عالی ترافیک گاراژها به خارج از تهران منتقل می‌شوند.
- معتمدان اصناف با هویدا ملاقات کردند.
- بانک عمران گزارش داد: پرداخت ۸۴۰ فقره وام صنعتی از مهر ۱۳۴۶ تا کنون.
- انتخابات اتاق صنایع و معادن برگزار شد.
- مرغ ارزان و تخم مرغ گران شد؛ مرغ کیلویی ۸۰ ریال، تخم مرغ کیلویی ۶۰ ریال.
- ارتشبد اویسی، فرمانده ژاندارمری کل کشور در جمع تعاونی‌‌های اتوبوس‌رانی و کامیون‌داران اعلام کرد: پلیس راه با هلیکوپتر رانندگان متخلف را تعقیب می‌کند
- هوشنگ انصاری، وزیر اقتصاد به هیات دوستی پارلمان بلژیک هشدار داد که با توجه به هدف‌گذاری برای افزایش تولید صنعتی در ایران و اعمال محدودیت برای واردات کالاهایی که تولید مشابه داخلی دارند، صنایع این کشور اگر در ایران سرمایه‌گذاری نکنند، بازار خود را از دست می‌دهند.
- مک‌آرتور سفیر جدید آمریکا نیمه‌شب گذشته وارد تهران شد.
- تهران تا دوسال دیگر صاحب تلویزیون رنگی می‌شود.
- صادرات غیرنفتی در شهریورماه نسبت به ماه مشابه سال قبل، ۲۰۵ میلیون ریال افزایش یافت.
- صنایع شیر ایران در سنقر، ولدآباد کرج و سنندج کارخانه پنیرسازی تاسیس می‌کند.
