حال و هوای اقتصاد ایران و جهان در روز بیست‌وسوم مهرماه ۱۳۴۸:
۵۰ سال پیش در چنین روزی
چهار‌شنبه۴۸/۰۷/۲۳
از عظمت عصر آریامهر تا خاموشی محله‌های پایتخت
پیش از ظهر امروز، رادیو تهران خبر داد هیات‌رئیسه دو مجلس شورا و سنا، در پاسخ به سخنان شاه در نطق افتتاحیه مجلسین، بیانیه‌ای منتشر کرده‌اند که حرف اصلی‌اش، وفاداری و حمایت‌شان از سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی کشور بود: «مجلسین ایران هر تدبیری را که به امر شاهنشاه برای حفظ استقلال کشور اتخاذ شود، تایید می‌کنند.»
بخش عمده‌ای از بیانیه، تکرار حرفهای چند روز پیش شاه بود: «اشاره شاهنشاه بر رشد اقتصادی کشور که به 10.3 درصد به قیمت ثابت و 11.6 درصد به قیمت جاری رسیده و در مقایسه با شش ماهه اول سال گذشته رشدی معادل 15.6 درصد به قیمت ثابت را نشان می‌دهد و پیش‌بینی قطعی رشد کامل 12 درصد در سال 1348، برای نمایندگان مجلسین بسیار مسرت‌بخش بود زیرا چنین پیشرفت کم‌نظیری، نموداری روشن از اقتصادی سالم و نشانه‌ای دقیق و قطعی از اجرای صحیح برنامه‌های عمرانی و صنعتی و کشاورزی است که با مطالعات عمیقی، طرح‌ریزی و تنظیم و اجرا شده…»
شاه و دیگر هیچ
عبدالله ریاضی، رئیس مجلس شورای ملی و جعفر شریف‌امامی، رئیس مجلس سنا در بیانیه‌ای که به نام هیات‌رئیسه دو مجلس نوشته بودند، رشد مصرف برق را به‌عنوان نشانه‌ای از بهبود وضع مملکت یادآوری کرده بودند: «به‌طور نمونه رشد مصرف برق در سال گذشته به میزان 37 درصد و ادامه آن به همین نسبت در سال‌جاری نشان می‌دهد که چگونه در راه بهبود وضع و بالا بردن سطح زندگی ملی، تلاش و کوشش به عمل می‌آید.»
در بخش دیگر این بیانیه، باز اشارات شاه به انقلاب سفید و اصلاحات ارضی تکرار شده بود: «موضوع اصلاحات ارضی و تعاون روستایی و توسعه شبکه شرکت‌ها و اتحادیه‌های تعاونی و تامین اعتبارات مورد نیاز بیش از یک میلیون و 300هزار خانوار زارع عضو این شرکت‌ها و آغاز برنامه تعلیم و تربیت مدیران حرفهای که شاهنشاه در خطابه افتتاحیه بدان اشاره فرمودند، البته از اساسی‌ترین اقداماتی است که بعد از انقلاب ملی ایران به رهبری آن پیشوای بزرگ در امور کشاورزی و تامین رفاه و تقویت بنیه مالی کشاورزان انجام پذیرفته و اگر به‌موازات امر اصلاحات ارضی، این پیش‌بینی‌ها نمی‌شد و به‌موقع خود به مرحله اجراء درنمی‌آمد، اصل اول انقلاب ملی، آن‌طور که در نظر بود، به نتیجه نمی‌رسید.»
آنان ثمره همه طرح‌ریزی‌ها و اقدامات انجام‌گرفته در حوزه کشاورزی و اصلاحات ارضی را که مطلقا هم موفق تلقی می‌کردند، نتیجه اراده محمدرضا پهلوی می‌دانستند: «تدبیر و درایت و ابتکار شاهانه این مشکلات را از بین برداشت و اینک اجرای قانون بیمه‌های اجتماعی روستائیان و تقسیم و فروش املاک مورد اجاره که بیش از 6 میلیون کشاورز و خانواده آن‌ها از آن بهره‌مند شده‌اند و در عین حال، تاسیس خانه‌های فرهنگ روستائی موجب شده است که کار اصلاحات ارضی با تمام مزایا و نتایج سودبخش آن به تمام و کمال انجام پذیرد و این امر خطیر که هیچ‌گاه اجرای آن به این صورت و با این سرعت و دقت پیش‌بینی نمی‌شد، بسیار زود به هدف نهایی خود برسد.»
فراز دیگر بیانیه هیات‌رئیسه مجلسین در پاسخ به نطق شاه، تعابیری داشت که تا امروز، کمتر در متون رسمی به چشم می‌خورد؛ تجلیل‌هایی که گاه در میهمانی‌های بسیار خصوصی دربار و با هدف تقرب بیشتر بیان می‌شد و به رسانه‌ها راه نمی‌یافت: «توسعه آبیاری و کشاورزی جدید و به وجود آوردن واحدهای بزرگ به صورت شرکت‌های سهامی کشت و صنعت و شرکت‌های سهامی زراعی و ادامه ساختمان سدهای بزرگ و مژده شروع ساختمان سد عظیم رضاشاه کبیر در سال 1349، گام‌های بلندی است که به نیروی قدرت و اراده و همت بلند و عزم راسخ شاهنشاه ایران، در راه عمران کشور و تقویت و توسعه امور کشاورزی و صنعتی برداشته می‌شود و این آثار بزرگ، سال‌ها بلکه قرن‌ها، نمودار عظمت عصر آریامهر و یادگار دوران سلطنت شاهنشاهی که مبداء تحول و دگرگونی عظیم و بی‌نظیری در تاریخ کشور بوده‌اند، خواهند بود.»
بیانیه، ناگزیر باید گوشه دیگری از این عظمت عصر آریامهری را به یاد مخاطب می‌آورد و در نتیجه، چنین ادامه می‌یافت: «در راه بهره‌برداری از منابع طبیعی که آن نیز یکی از اصول انقلاب ملی ماست، اقداماتی که تا کنون انجام پذیرفته و شاهنشاه به اختصار عنوان فرموده‌اند، یکی از آرزوهای دیرین ملت ایران بود که اینک جامه عمل می‌پوشد. امروز می‌توانیم یقین داشته باشیم که از مواهب طبیعی و برکاتی که خداوند در اعماق زمین و دل کوه‌ها و دشت‌ها و جنگل‌ها و دریاها برای ما به ودیعت نهاده است، برخوردار خواهیم بود و از این سرمایه‌های بیکران در خدمات عمرانی و تولیدی بهره‌برداری خواهیم کرد. ثروتی که قرن‌ها بی‌استفاده مانده‌اند یا تباه می‌شده و به هدر می‌رفته است.» تمام این حرف‌ها زده شد تا دست آخر بر اطاعت و فرمان‌برداری محض نمایندگان مجالس شورا و سنا از اوامر شاه تاکید شود.
جان تازه در کالبد بورس
«بورس اوراق بهادار رونق تازه می‌گیرد.» این مضمونی بود که تقریبا در همه روزنامه‌های امروز تهران به چشم می‌خورد. اصل خبر، به مصوبه دیشب شورای بورس اشاره داشت که بر اساس آن، شرکت‌های تولیدی می‌توانند از بدو تاسیس، بخشی از سهام خود را به مردم عرضه کنند. روی دیگر سکه این بود که «مردم می‌توانند با خرید سهام شرکت‌ها، برای خود تحصیل درآمد کنند.»
روزنامه اطلاعات که سرمقاله مفصلی هم درباره مواهب استفاده از سرمایه‌های خرد و کوچک در تولید و صنعتی‌سازی کشور داشت، در گزارشی به نقل از «یکی از مقامات نزدیک به بورس اوراق بهادار» درباره تصمیم اخیر شورای بورس در زمینه پذیرش سهام واحدهای جدید تولیدی و عرضه آن به مردم چنین توضیح داد: «در ابتدا کار تصمیم بر آن گرفته شد که تنها سهام شرکت‌های شناخته‌شده در تالار بورس معامله گردد. ولی از آن‌جا که طی چند سال اخیر، شرکت‌های عمومی متعددی با مشارکت و همکاری بانک‌های تخصصی صنعتی نظیر بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران و بانک اعتبارات صنعتی ایران تشکیل و آغاز به کار کرده بود، این امکان به وجود آمد که سهام شرکت‌های عمومی (و غیر فامیلی) حتی قبل از بهره‌برداری در تالار بورس، به معرض فروش گذاشته شود.»
خبرنگار روزنامه اطلاعات در ادامه گزارش خود نوشت: «محافل اقتصادی کشور، برای تصمیم جدید شورای بورس مبنی بر قبول سهام شرکت‌های سهامی عمومی قبل از آغاز بهره‌برداری به منظور معامله در تالار بورس اهمیت خاصی قائل شدند و اظهار داشتند که بی‌تردید با اجرای مقررات تازه، معاملات سهام در بورس تهران از رونق قابل ملاحظه‌ای برخوردار خواهد شد. همین محافل گفتند که این تصمیم در شرایطی اتخاذ گشته که تعداد شرکت‌های سهامی عمومی دائما در حال افزایش است و مردم می‌توانند با خرید سهام این شرکت‌ها، ضمن تحصیل درآمد قابل توجه، نقش خود را در توسعه صنعتی کشور ایفا کنند.»
گزارش اطلاعات، با خبری نسبتا مهم، تکمیل شد: «به قرار اطلاع، بانک توسعه صنعتی ایران هم‌اکنون با همکاری عده‌ای از سرمایه‌داران داخلی و خارجی، مقدمات تشکیل شرکت‌های سهامی بزرگ را برای فعالیت در رشته‌های صنعتی مختلف فراهم آورده که بر اساس مقررات جدید، سهام این قبیل شرکت‌ها قبل از آغاز به کار در تالار معاملات بورس برای فروش به صاحبان سرمایه‌ها و پس‌اندازهای کوچک عرضه خواهد شد.»
وضعیت تولید و مصرف برق از زبان روحانی
مهندس روحانی، وزیر آب و برق امروز در نشستی مطبوعاتی، درباره وضعیت مصرف برق به‌ویژه در تهران، توضیحاتی ارائه کرد. او گفت: «تولید برق در تهران مازاد بر احتیاج و یا برابر مصرف است.» این گزاره، پرسش خبرنگاران حاضر در جلسه را در پی داشت که می‌گفتند در حالی‌که خاموشی‌هایی در برخی محلات روی می‌دهد، هم‌زمان در محله‌ای دیگر، شدت جریان دیده می‌شود. وزیر آب و برق پاسخ داد: «تا پایان سال‌جاری، برق سدهای شهبانو فرح، فرحناز، امیرکبیر و نیروگاه‌های آلستوم و فرح‌آباد، تکافوی احتیاجات را می‌کند و از این نیروگاه‌ها حدود 500 مگاوات برق گرفته می‌شود که 100 مگاوات آن ذخیره و 400 مگاوات در شبکه توزیع می‌گردد.»
منصور روحانی ادامه داد: «در حال حاضر مصرف برق مردم تهران 350 مگاوات است و تا پایان سال‌جاری شرکت برق منطقه‌ای احتیاج به تولید نیروی بیشتری خواهد داشت و برای تامین نیروی اضافی، وزارت آب و برق درصدد آوردن نیروی برق از سد محمد رضاشاه به تهران و نصب واحد حرارتی 250 مگاواتی در شهریار است و بنابراین در آینده از نظر تولید برق کمترین اشکالی پیش نخواهد آمد.»
وزیر آب و برق درباره دلیل خاموشی‌های گاه و بیگاه برخی محله‌های تهران توضیح داد: «مسأله خاموشی‌های موضعی برای وزارت آب و برق و شرکت برق منطقه‌ای روشن است و برای رفع این خاموشی‌ها شرکت برق منطقه‌ای اساسی‌ترین اقدامات را که عبارت از نصب پست‌های ترانسفورماتور است، به عمل می‌آورد و طبق برنامه، برای تقویت شدن جریان برق در محلات تهران 200 پست تقویت‌کننده تا آخر تابستان آینده نصب خواهد شد. با این اقدام، وزارت آب و برق و شرکت برق منطقه‌ای برای رفع علت خاموشی‌ها اقدام کرده‌اند.»
اجباری‌شدن نصب ترانس و تشدید نظارت
وزیر آب و برق البته از وجود یک اشکال دیگر هم خبر داد و اعلام کرد که حل این مشکل، تنها با شرکت برق نیست، نیازمند توجه و همکاری مردم است و در صورت همکاری ساکنان پایتخت، «می‌توان در سراسر تهران مشکل خاموشی‌های کوچک را رفع کرد.» او گفت: «ساختمان‌های بزرگ داخل شهر حتما باید در داخل ساختمان ترانسفورماتور نصب کنند زیرا همان‌طور که آشپزخانه و سایر تاسیسات برای ساختمان لازم است، نصب ترانس نیز ضروری است و باید برای کمک به کشش برق این‌کار در تهران عملی گردد.»
وزیر، اجباری‌شدن نصب ترانس را در ساختمان‌های بلندمرتبه اعلام کرد: «به ماموران برق دستور داده شده که شدت عمل نشان دهند زیرا وقتی یک نفر پنج میلیون تومان خرج ساختمان می‌کند، باید مبلغی هم برای ایجاد کشش برق ساختمان سرمایه‌گذاری نماید و سوای این، راه دومی وجود ندارد.»
روحانی با اشاره به خسارات وارده به شبکه توزیع برق بر اثر سیم‌کشی‌های غیراصولی، گفت: «سیم‌کشی داخل منازل، اغلب فنی نیست و افراد به‌خاطر این‌که سیم‌کشی را ارزان تمام کنند از وجود افراد بی‌اطلاع استفاده و اکثر سیم‌کشی‌ها بدون محاسبه فنی است و همین کار علت افت شدت جریان در شبکه‌ها است. افراد این اشکالات را به حساب برق می‌گذارند و روی این اصل، ماموران برق به ناچار سخت‌گیری می‌کنند و از این روست که جمعی ناراضی هستند و می‌گویند مامور برق در داخل خانه ما نباید مداخله کند.»
منصور روحانی در نهایت اعلام کرد: «ماموران اداره برق، سیم‌کشی ساختمان‌ها را مورد بازرسی قرار می‌دهند.»
بانک عمران میزبان قهرمانان تنیس جهان
از خبرهای جالب توجه امروز، ورود قهرمانان مشهور تنیس جهان به تهران بود. «رونالد هلمبرگ» مشهور به رونی از آمریکا، «راجر تیلور» از انگلستان، «نیکولا پلیک» مشهور به نیکی از یوگسلاوی و «ریموند مور» مشهور به ری از آفریقای جنوبی سحرگاه امروز وارد تهران شدند تا مردم ایران «مبارزه اعجوبه‌های تنیس حرفهای جهان» را «در پیشگاه علیا حضرت فرح شهبانوی ایران» و در «باشگاه ورزشی شاهنشاهی» تماشا کنند.
نکته اقتصادی ماجرا این‌جا بود که «بانک عمران» میزبان این ورزشکاران و اسپانسر مسابقات بود. این بانک در همه روزهای گذشته هفته، آگهی مسابقات را در روزنامه‌ها و مجلات منتشر کرد. امروز هم آگهی بزرگی در کیهان، اطلاعات و آیندگان چاپ شده بود که اعلام می‌کرد: «جایزه نفر اول این مسابقات که 2500 دلار معادل 190هزار ریال می‌باشد، توسط بانک عمران اهداء خواهد شد.»
راه را باز کنید
امروز شهربانی تهران یا آن‌طور که خوانده می‌شد «شهربانی استان مرکز» اطلاعیه‌ای با این مضمون صادر کرد که در تصادفات منجر به خسارات مالی، رانندگان موظف‌اند وسیله نقلیه را در جایی که موجب سد معبر نگردد، متوقف سازند. متن اطلاعیه به ماده 79 آئین‌نامه راهنمای و رانندگی استناد می‌کرد: «هرگاه تصادف فقط منجر به خسارت مالی شود به نحوی که امکان حرکت از وسیله نقلیه سلب نشده باشد، راننده موظف است وسیله نقلیه را در نزدیک‌ترین محلی که موجب سدمعبر نگردد برای رسیدگی و معاینه متوقف سازد. مگر این‌که در مورد خسارات از طرف بیمه مقرراتی وضع و اعلام شده باشد که در این صورت توقف در محل به شرط انجام مقررات بیمه از طرف رانندگان اجباری نخواهد بود.» شهربانی استان مرکز همچنین بار دیگر یادآور شد که راکبین موتورسیکلت باید از کلاه کاسکت استفاده کنند.
خبرهای کوتاه
× آغاز به کار شرکت نفت کنتینانتال در شمال بندرعباس؛ سخنگوی شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد ساعت ده صبح امروز، آقای «مکلین» مدیرعامل شرکت نفت کنتینانتال با آقای دکتر اقبال، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، ملاقات و درباره برنامه این شرکت که به‌عنوان پیمانکار شرکت ملی نفت ایران در ناحیه قرارداد، واقع در شمال بندرعباس، شروع به عملیات اکتشافی خواهد نمود، مذاکره کردند.
× ساخت استادیوم 30 هزار نفری در اصفهان؛ طرح ساختمان یک استادیوم به وسیله مهندسین ارتش شاهنشاهی تهیه شده و کارهای ساختمانی آن با نظارت تیمسار فرماندهی مرکز توپخانه و پادگان اصفهان آغاز گردیده است. در حال حاضر، روزانه چهار گردان از افراد مرکز توپخانه با 15 دستگاه بولدوزر و 60 دستگاه ماشین‌آلات دیگر مشغول بتن‌ریزی و ساخت استادیوم اصفهان هستند.
× توسعه سه سیلو در شهرستان‌ها؛ عملیات ساختمانی طرح توسعه سیلوهای گرگان، ازنا و اندیمشک به وسیله مقاطعه‌کاران ایرانی به پایان رسید. با اجرای این طرح، ظرفیت هرکدام از سیلوهای مذکور از 8هزار تن به 16هزار تن افزایش یافته است. هزینه ساختمان این سیلوها از محل اعتبار عمرانی برنامه چهارم تامین شده است. تجهیزات و ماشین‌آلات این سیلوها بر اساس قراردادی که حدود 24 ماه قبل به امضاء هیأت عامل سازمان برنامه رسیده، از کشور شوروی خریداری گردیده که به‌زودی نصب می‌شود.
× قیمت گندم بین 10 تا 15 درصد افزایش پیدا کرده است؛ معاملات گندم در بازار تهران حالت غیر عادی دارد و به علت آن‌که میزان محصول کمتر از سال گذشته می‌باشد، قیمت‌ها قدری ترقی کرده است. بهترین نوع گندم که با بذر مرغوب مکزیکی کشت گردیده و به بازار رسیده است، گندم گرگان می‌باشد که مقدار آن زیاد نیست. به علت کمبود گندم مناطقی شبیه گرگان که از بذر اصلاح‌شده استفاده می‌کنند، گندم مناطق مختلف مشهد، بازار بهتری دارد و خریداران عمده ترجیح می‌دهند که گندم مشهد را خریداری کنند. هر خروار گندم مشهدی بین 2040 تا 2150 ریال معامله می‌شود.
× امروز، روز ملی فرانسه در نمایشگاه آسیایی است و به همین مناسبت، نمایندگان سندیکای تولیدکنندگان لوازم الکتریکی و الکترونیکی فرانسه در نمایشگاه حضور می‌یابند.
