چالش‌های اقتصاد جهان
بروز رکود در اقتصاد آمریکا، بدتر شدن بحران بدهیهای دولت چین، ادامه تظاهرات و هنگ کنگ و مصر و وضعیت بد اقتصادی در آرژانتین در پی یک انتخابات مشکوک، چالش‌هایی است که در صورت جدی‌تر شدن میتواند وضعیت اقتصادی جهان را به سمت بدتر شدن سوق دهد
ده سال بعد از بحران عظیم اقتصادی که تمام بازارهای دنیا را فرا گرفت، و منجر به سقوط عظیم رشد اقتصادی در بیشتر کشورهای صنعتی شد، بار دیگر به نظر میرسد بانکها از پرداخت وام به یک دیگر شانه خالی می‌کنند، ظاهرا ترس از بروز یک بحران اقتصادی دیگر رو به بالاگرفتن گذاشته است و این چیزی است که هیچ کس دوست ندارد با آن رو به رو شود.
در نتیجه بحران اقتصادی سال 2008، طی چند ماه، تولید و تجارت بسیاری از غولهای اقتصادی دنیا متلاشی شد، بازار نفت وارد وضعیت بحرانی شد، و آثار رکود اقتصادی تا سالها در زندگی روزمره مردم، سیاست مداران، و چشم انداز اقتصادی کشورها موثرها بود. حالا به نظر میرسد صدای پای بحران دیگری شنیده می شود و پنج ریسک بزرگ اقتصادی ثبات بازارها و برنامه ریزی‌ها در مورد رشد اقتصادی، تولید ناخالص ملی و وضعیت بازارهای سرمایه را در سر‌تا سر دنیا تهدید می‌کند.
سایه رکود روی بازارهای آمریکا
در حالی که ترامپ و دولت مردانش اصرار دارند بگویند که وضعیت اقتصادی آمریکا در بهترین شرایط خود به سر می‌برد، آمارها و پیش‌بینی‌های اقتصاد‌دانان نشان از عمق نگرانی در مورد تاثیر عمیق کوچک ترین ناآرامی در اوضاع اقتصادی آمریکا بر بازارهای جهان دارد، ضرب المثلی وجود دارد که می‌گوید « وقتی آمریکا عطسه می‌کند، جهان سرما می‌خورد» این ضرب المثل به خوبی نشان می‌دهد که چرا همه دولت‌ها سعی می‌کند امنیت سرمایه در آمریکا را در اولویت خود قرار‌دهند. از آپریل تا ژوئن سال جاری، سرمایه گذاری تجاری در آمریکا نسبت به مدت مشابه سال قبل یک درصد کاهش پیدا کرده است. سطح اعتماد به ثبات اقتصای در آمریکا در آخرین نظرسنجی‌های ماه جاری 9 درصد کاهش را نشان می‌دهد. تولید کارخانه‌ها در آمریکا در ماه جاری به کم ترین میزان خود در بیش از 128 ماه گذشته رسیده است. در نتیجه درز این آمار‌های تازه به بازار، داو جونز، ابتدای هفته گذشته را با سقوط 800 واحدی شاخص بورس پشت سر گذاشت. اینها همه نشانه‌ای از کاهش درآمد در سه ماه اول و دوم سال 2019 بوده است، و به نظر نمی‌رسد که وضعیت به زودی بهتر شود، آن هم در شرایطی که پیش‌بینی رشد 3 درصدی اقتصادی که دولت ترامپ وعده آن را داده بود، عملا محقق نشده است و بعید است رشد اقتصادی امسال آمریکا از 2.2 درصد فراتر برود. همه اینها در سال انتخابات، میتواند شرایط را برای رییس جمهور فعلی آمریکا بحرانی کند، اما اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، تمام دنیا درگیر یک بحران تازه اقتصادی خواهد شد.
بحران بدهی چین
انسیتو امور مالی بین‌المللی مستقر در واشنگتن، IIF نگران است که دولت چین به زودی با بحران بدهیهای معوق مواجه شود و در نتیجه بازارهای مالی دنیا را متاثر کند. تخمین زده می‌شود که در سه ماه اول سال 2019، کل بدهیهای شرکت‌ها، خانوارها و دولت چین، روی هم به 303 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور رسیده است. تلاش چین برای بازپرداخت بدهیهای شرکت‌های غیر مالی، از طریق استقراض از سایر بخش‌ها کل بدهی این کشور را به بیش از 40 تریلیون دلار رسانده است اما حتی این تلاش‌ها هم به کاهش چشم گیر تعهدات دولت منجر نشده است.
دولت چین بارها اعلام کرده است که مساله وام‌های خارجی قابل کنترل است اما به نظر میرسد پوشاندن بدهی‌ها با بدهیهای تازه در عمل منجر به کاهش رشد اقتصادی این کشور بشود که روی قیمت نفت، بازارهای مالی، بورس آسیا و در پی آن، بازارهای مالی تمام دنیا تاثیر گذار خواهد بود.
در طول یک دهه گذشته، چین هر سال تقریبا یک سوم از رشد اقتصادی جهان را به خود اختصاص داده است، کوچک ترین عقب نشینی در نرخ رشد اقتصادی این کشور میتواند بالافاصله بازارهای مالی جهان را تحت تاثیر قرار‌دهد، و زنگ خطر را برای سرمایه گذاران بازارهای مالی جهان به صدا در بیاورد. در حال حاضر چین بدهکار ترین دولت دنیا به حساب می‌آید، اما مشکل اصلی اقتصاد این کشور، بدهی شرکت‌های دولتی به بانک های دولتی آن است.
اعتراضات هنگ‌کنگ
هنگ‌کنگ هفته‌هاست که در گیر اعتراضات فرساینده مردم است، هر دور تظاهرات همراه با زخمی و درگیری‌های خشن با پلیس و آسیب به اموال عمومی است، علاوه بر این وضعیت اخیر این شهر بر اقتصاد چین هم تاثیر گذار بوده است، شهر‌های مرزی که قبلا از رفت و آمد شهروندان هنگ کنگ به این مناطق تغذیه می‌شدند حالا درگیر رکود هستند. اما مساله اصلی در هنگ کنگ و نگرانی‌ها در مورد تاثیر آن بر اقتصاد جهان چیزی فراتر از این‌هاست.
در حالی که معترضان در اعتراضات اولیه در این منطقه خواسته‌های بسیار کوچکی داشتند که دولت محلی بعد از اندکی مقاوت در برابر آن‌ها کوتاه آمد، بعد از گذشته چهار ماه، حالا خواسته‌های معترضان هر روز دامنه وسیع تری پیدا می‌کند. معترضان به تازگی نظم اقتصادی این منطقه را هدف گرفته‌اند، اعتراض به قوانین تملک زمین، وهمچنین ابراز نارضایتی از افزایش قدرت پکن در این منطقه، بخشی از چیزی است که مردم در خیابان‌ها فریاد می‌زنند. هنگ کنگ علاوه بر نقش بسیار مهمی که در بازارهای مالی جهان ایفا می‌کند، یک بندر صادراتی بسیار مهم است، و نقش مهمی در ترابری کالا در سر‌تا سر جهان بازی می کند.
هنگ کنگ برای چین هم شهر بسیار مهمی است، این شهر دروازه ورود سرمایه به چین به حساب می‌آید و نا آرامی‌های مدنی این شهر میتواند تمام اقتصاد جهان و البته اقتصاد چین را متاثر کند، اثر دومینویی این ناآرامی‌ها چیزی است که هیچ کس نمی‌خواهد در کوتاه مدت شاهد آن باشد. مساله دیگر این است که چین تلاش می‌کند شرکت‌های خارجی که کارمندان یا مدیرانش به نوعی از تظاهرات فعلی در هنگ کنگ حمایت کرده‌اند را تحت فشار بگذارد تا از مواضع خود عقب نشینی کنند، برخی شرکت‌ها، مانند کاتایا پاسیفیک (Cathay Pacific) ممکن است تحت تاثیر این فشار‌ها دست به اخراج کارکنان و یا خارج کردن آن‌ها از هنگ کنگ بزنند، اما بعید است شرکت‌های بزرگ سرمایه گذاری و تجاری مقابل چنین فشار‌هایی کوتاه بیایند، این مساله در کنار فشار نهاد‌های حقوق بشری به شرکت‌های چند ملیتی حاضر در هنگ‌کنگ میتواند به مرور از جذابیت این منطقه برای سرمایه گذاران و تجار بکاهد.
ادامه اعتراض‌ها در هنگ‌کنگ و فشار‌های حقوق بشری روی چین در این مورد، میتواند اجرای سیاست یک کشور- دو سیستم را که از 1997 به عنوان راه حل مساله هنگ‌کنگ پذیرفته شده مورد تردید قرار دهد. چنین حادثه ای اگر به گام اجرایی منجر شود، می تواند حتی ایالات متحده را تا پای جنگ پیش ببرد.
بحران انتخابات آرژانتین
آرژانین یک انتخابات سراسری مشکوک را پشت سر گذاشته است، این مساله باعث شده است که شرکت‌های سرمایه گذاری، حتی آن‌ها که متخصص اقتصاد‌های نو ظهور و سرمایه گذاری پر ریسک هستند هم ترجیه بدهند از آرژانتین فاصله بگیرند. در آغاز سال جاری میلادی مارک موبیوس (Mark Mobius) متخصص اقتصاد‌های نوظهور دراین مورد هشدار داده بود، و به نظر میرسد در پایان سال، سرمایه گذاران یکی یکی از هشدار او تبعیت می کنند.
او معتقد است در سال‌های گذشته کیفیت زندگی در آرژانین به صورت مرتب کاهش پیدا کرده‌است، سطح تحصیلات روند نزولی گرفته است، و شاخص‌های اقتصاد کلان وضعیت خوبی را نشان نمی‌دهند، با این که رییس جمهوری فعلی این کشور در انتخابات عمومی قبلی توانسته است رای مورد نیاز برای باقی ماندن در قدرت را به دست بیاورد، اوضاع اقتصادی کشور هنوز بسیار شکننده است. بازار سهام آرژانین بعد از اعلام پیروزی رییس جمهور فعلی این کشور در انتخابات بیش از 30 درصد افت شاخص را تجربه کرد. این بزرگترین افت شاخص بورس در یک کشور از 1950 به بعد بوده است، علاوه بر این انتخابات ارزش برابری پزو، واحد پول آرژانتین را هم به شکل سرسام آوری کاهش داد، پزو تنها در یک روز 15 درصد از ارزش خود را در برابر دلار از دست داد که در نتیجه آن وام‌های قدیمی این کشور از آمریکا، گران تر از قبل تمام می‌شوند.
آرژانتین در حال حاضر 80 میلیارد دلار بدهی خارجی دارد، و از صندوق بین المللی پول در خواست کرده‌است برای رفع بحران مالی فعلی به اقتصاد آن کمک کند. با این حال، به نظر میرسد روزهای سخت این اقتصاد نوظهور تازه آغاز شده است، تشدید بحران دراین کشور میتواند روند حرکت اقتصاد جهان به سمت رکود را سرعت بخشد.
سقوط دیکتاتور مورد علاقه ترامپ
مصر در ماه گذشته روزهای ناآرام زیادی را پشت سر گذاشته است، با این که تظاهرات در این کشور از 2013 به بعد، نیازمند مجوز دولت بوده‌است مردم روزها در خیابان ماندند و علیه دولت نظامی فعلی حاکم در مصر شعار دادند، این تضاهرات و اعتراضات اخیر تاثیر مستقیم بر وضعیت بازار سهام EGX30 این کشور داشته است. شرایط جدید باعث شده است تعداد بیشتری از سرمایه داران مصری و غیر مصری علاقه مند به خارج کردن سرمایه شان از بازارهای این کشور باشند.
سرمایه گذاری مستقیم آمریکا در مصر به رقمی در حدود 21.8 میلیارد دلار میرسد، روابط مصر و آمریکا که در دوره روی کار بودن اخوان المسلیمن در مصر تعریف چندانی نداشت، اخیرا بهبود نسبی پیدا کرده است، رییس جمهور آمریکا دونالد ترامپ عبدالفتاح السیسی دیکتاتور نظامی مصر را « دیکتاتور محبوب من» خطاب می‌کند و علاوه بر این روابط مصر و عربستان در حال بهبود به نظر میرسد.
همه اینها باعث می‌شود تظاهرات در مصر ثبات شکننده بازارهای خاورمیانه و در نتیجه امنیت انرژی در جهان را تهدید کند.
تضاهراتی که بتواند به سرنگونی دولت فعلی مصر، یا حتی آشوب طولانی مدت در این کشور بیانجامد میتواند باعث تنش بین ریاض و قاهره، و تاثیر منفی بر بازارهای نفت دنیا باشد. هیچ کس از چنین وضعیتی استقبال نخواهد کرد، حتی اگر مردم مصر در شرایط بد اقتصادی و حقوق بشری زندگی کنند.
