در حالی که اخبار از کاهش سفر گردشگران اروپایی به کشورمان حکایت دارند اما آمارها نشان‌دهنده جایگزینی آن‌ها با حجم عظیمی از گردشگران کشورهای همسایه است.
با افزایش تنش‌ها و برهم خوردن روابط و جو مثبت حاصل از توافقنامه هسته‌ای (برجام)، این نگرانی وجود داشت که با کاهش تبلیغات گسترده‌ای که در دوران ابتدایی برجام برای سفر به ایران انجام شد، حجم سفرهایی که از مبدا اروپا به ایران انجام می‌شد با کاهش چشمگیری مواجه شود اما به نظر می‌رسد گردشگران اروپایی در یک سال گذشته، جای خود را به گردشگران منطقه و کشورهای همسایه، به‌ویژه عراق، عمان، چین، ترکیه و جمهوری آذربایجان داده‌اند.
دلایل اقبال گردشگران
نشریه اینترنتی فایننشال تریبون در گزارشی با اشاره به این موضوع، می‌نویسد: «بسیاری از کارشناسان حوزه گردشگری، لغو درخواست روادید از برخی کشورهای همسو و همسایه از جمله عراق، عمان و چین، کاهش ارزش ریال و همچنین افزایش تعداد پروازهای مستقیم را مهم‌ترین عامل جذب گردشگر از کشورهای منطقه می‌دانند.»
آمار ورودی کشورهای منطقه
بر اساس گزارش‌های موجود، چیزی در حدود ۷٫۸ میلیون گردشگر طی یک سال اخیر به ایران سفر کرده‌اند تا ۵۲٫۵ درصد رشد را در مقایسه با زمان مشابه سال گذشته ثبت کنند. به گفته حرمت الله رفیعی، رئیس انجمن صنفی آژانس‌های مسافرتی، تعداد گردشگران عمانی که در نیمه اول سال جاری به ایران سفر کرده‌اند در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته، افزایش چشمگیر ۹۶ درصدی داشته است. این افزایش سفرها در حالی رقم خورده که طی ۲ تا ۳ سال گذشته، تعداد پروازهای هواپیمایی عمان به ایران در هفته به ۸ تا ۹ پرواز و تعداد پروازهای هفتگی شرکت‌های هواپیمایی ایرانی از مبدأ عمان به ایران در حال حاضر به حدود ۴۰ پرواز رسیده است.
از سوی دیگر اما چیزی در حدود ۱٫۵ تا ۲ میلیون توریست عراقی طی ۶ ماه ابتدایی سال جاری وارد کشور شده‌اند و رشدی ۳۵ درصدی را در مقایسه با سال قبل به ثبت رسانده‌اند. پیش‌بینی می‌شود این آمار تا پایان سال جاری به چیزی در حدود ۳٫۵ تا ۴ میلیون توریست برسد. بر همین اساس، گردشگران ورودی از ترکیه نیز رشدی ۳۵ درصدی را به ثبت رسانده‌اند.
همچنین، به گفته کمیته آمار دولتی جمهوری آذربایجان، تعداد شهروندان آذری که در ۱۰ ماه اول سال ۲۰۱۹ به ایران سفر کرده‌اند، نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۷۲ درصد افزایش یافته است. بر اساس این آمار، تعداد کل سفرهای خارجی آذری‌ها چیزی در حدود ۴٫۶۵ میلیون بوده که ۳۶٫۵ درصد آن به مقصد ایران بوده است. البته طی چند سال گذشته، ایران همواره در مرکز توجه گردشگران آذری قرار داشته، زیرا آن‌ها برای معالجه پزشکی و زیارت اماکن مذهبی به کشورمان سفرهای متعددی دارند.
ظرفیت‌های گردشگری سلامت
علاوه بر جاذبه‌های گردشگری، بسیاری از مسافران خارجی به دلایل پزشکی و مذهبی به ایران سفر می‌کنند. سعید هاشم زاده، رئیس دفتر گردشگری سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این مورد می‌گوید: «بین ۵۰۰ تا ۵۵۰ هزار گردشگر در سال گذشته برای اهداف پزشکی از کشورهای همسایه به ایران سفر کرده‌اند که پیش‌بینی می‌شود این آمار در سال جاری با بهبود مواجه شود. از کل این تعداد، ۷۲ هزار نفر در بیمارستان بستری و بقیه بیماران سرپایی بوده‌اند. حدود ۷۰ درصد از گردشگران سلامتی که از ایران بازدید می‌کنند، در پنج رشته پزشکی، یعنی زنان و زایمان، چشم‌پزشکی، ارتوپدی، قلب و جراحی زیبایی به دنبال خدمات هستند.»
هاشم زاده در بخشی دیگر از مصاحبه خود با روزنامه دنیای اقتصاد، می‌افزاید: «ایران ظرفیت دریافت ۲ تا ۵/۵ میلیون گردشگر سلامت در سال، به‌ویژه برای خدمات سرپایی را داراست. هر بیمار خارجی حدود ۳۰۰۰ دلار در ایران خرج می‌کند و این جدا از خدمات دیگری است که این بیماران و همراهان آن‌ها دریافت می‌کنند.»
گردشگری مذهبی
گردشگری در ایران اما صرفاً به گردشگری توریستی و سلامت محدود نمی‌شود و گردشگری مذهبی نیز سهم به سزایی در این صنعت ایفا می‌کند؛ جاذبه‌هایی که بسیاری از مسلمانان را از سرتاسر دنیا، به‌ویژه کشور همسایه، عراق به‌سوی ایران می‌کشاند.
همسایه‌ها جایگزین اروپایی‌ها
مریم هداییان، رئیس انجمن راهنمایان گردشگری اصفهان می‌گوید: «تعداد گردشگران ایتالیایی و اسپانیایی که از ایران بازدید می‌کنند رشد کرده اما گردشگران ورودی از فرانسه و آلمان کاهش یافته‌اند.» این در حالی است که ولی تیموری، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آمار کل گردشگرانی که در ۶ ماهه ابتدایی سال جاری از ایران بازدید کرده‌اند را ۴ میلیون و ۹۹۸ هزار و ۲۱۵ نفر اعلام کرده است. به گفته او، کشورهای عراق، آذربایجان، افغانستان، ترکیه و پاکستان بیشترین سهم از گردشگران خارجی در این ۶ ماه را داشته‌اند.
ایران، رتبه اول رقابت‌پذیری قیمتی
نگاه‌های بین‌المللی به وضعیت گردشگری در ایران نیز برخلاف تصور، خوش‌بینانه به نظر می‌رسد. بر اساس رده‌بندی «مجمع اقتصاد جهانی» در حوزه «رقابت‌پذیری قیمتی کشورهای توریستی»، ایران با امتیاز ۶٫۷ در رتبه نخست دنیا قرار گرفته است. البته گفتنی است، بالاترین نمره در این نظرسنجی ۷ (به معنای بهترین) و پائین‌ترین ۱ (به معنای بدترین) است. مجمع اقتصادی جهانی در گزارشی رتبه نخست ایران را مربوط به مالیات کم بلیت و هزینه‌های فرودگاهی، قیمت سوخت و قدرت خرید بالا می‌داند.
