حال و هوای اقتصاد ایران و جهان در روز بیستم مهرماه ۱۳۴۸:
۵۰ سال پیش در چنین روزی
شنبه ۴۸/۰۷/۲۰
رئیس بانک مرکزی: ریال ایران در جهت تکامل سیر می‌کند
نشست مشترک وزیر اقتصاد و رئیس بانک مرکزی با هیات‌های اقتصادی شرکت‌کننده در نمایشگاه آسیایی، آغاز پذیره‌نویسی سهام کمپرسورسازی ایران، سفر ولی‌عهد اسپانیا به ایران برای شرکت در نمایشگاه آسیایی، آغاز مذاکرات صنعتی تجاری بخش خصوصی ایران و آلمان فدرال، تغییر در بانک رهنی و سازمان مسکن و تصمیمات جدید شهردار تهران از مهم‌ترین خبرهای داخلی حوزه اقتصاد در بیستمین روز پاییز بود. از خبرهای خارجی هم ابعاد اقتصادی موفقیت شوروی در پرتاب ایستگاه فضایی، مطبوعات ایرانی را به شدت تحت تاثیر قرار داده بود. به‌ویژه آن‌که تجلیل از دستاوردهای علمی – فنی اتحاد جماهیر شوروی می‌بایست در حدود و ثغوری انجام می‌شد که موجبات گله‌گذاری کشورهای غربی و به‌‌خصوص آمریکا را فراهم نکند.
پیشی‌گرفتن از هدف‌های برنامه
هوشنگ انصاری و خداداد فرمانفرمائیان، دو مقام برجسته اقتصاد ایران امروز در جمع بیش از ۱۰۰ نفر از میهمانان خارجی نمایشگاه آسیایی حاضر شدند و به تشریح سیاست‌های حوزه کاری خود پرداختند.
وزیر اقتصاد گفت: «با توجه به این‌که بیش از ۹۰درصد از کالاهای وارداتی ایران را مواد خام، کالاهای واسطه، ماشین‌آلات و کالاهای سرمایه‌ای تشکیل می‌دهد، سعی ما آن خواهد بود که از این پس به‌طور عمده به تولید این نوع کالاها بپردازیم و کشورهای صنعتی می‌توانند با همکاری در اجرای این برنامه، موجبات توسعه مبادلات خود را در ایران فراهم سازند.»
انصاری به تعداد غرفه‌های ایرانی نمایشگاه آسیایی اشاره کرد و ادامه داد: «شما از طریق غرفه‌های ایرانی، اطلاعات کافی درباره قدرت صنعتی ایران کسب کرده‌اید. اقتصاد ایران در سال‌های اخیر مداوما با رشد ۱۱ تا ۱۲ درصد در سال، به‌همراه ثبات قیمت‌ها رو به پیشرفت بوده است و همواره میزان رشد حاصله از هدف‌های برنامه پیشی گرفته است.»
او طبق روال و رسم چنین جلساتی، موفقیت اقتصاد ایران را مرهون «رهبری‌های خردمندانه» شاه، ثبات سیاسی و اصلاحات عمیق اجتماعی ناشی از انقلاب سفید عنوان کرد و افزود: «این برنامه به طبقات مختلف ملت ایران اجازه داده است که بتوانند عموما از پیشرفت‌های اقتصادی بهره بگیرند.»
انصاری گفت: «کشاورزی ایران به‌طور منظم از رشد متوسط سالانه بیش از ۵ درصد برخوردار بوده. در حالی‌که در سال‌های اخیر سهم کشاورزی از کل تولید ملی ایران تقلیل یافته و متقابلا بر سهم صنعت افزوده شده است.» وزیر اقتصاد از آمادگی کامل اقتصاد ایران برای صادرات کالاهای صنعتی خبر داد و اضافه کرد: «ایران به آن دوره از توسعه صنعتی و اقتصادی رسیده که اینک وارد مرحله برون‌نگری در تجارت و اقتصاد خود بشود و کوشش دارد که سهم قابل ملاحظه‌ای از کالاهای ساخته شده خود را به بازارهای جهانی صادر کند.»
پول ایران در ردیف ارزهای قابل تبدیل
در ادامه این نشست، رئیس مقتدر بانک مرکزی رشته کلام را در دست گرفت. خداداد فرمانفرمائیان گفت: «پول ایران در جهتی از تکامل سیر می‌کند که در آینده نزدیکی بتوان آن‌را در ردیف پول‌های قابل تبدیل جهان درآورد و این یکی از شرایط اولیه برای تحقق هدف نهایی دولت، یعنی توسعه اقتصاد ایران و ایفای نقش در بازرگانی جهانی است.»
او هدف نهایی سیاست‌های دولت و بانک مرکزی را تلفیق کامل اقتصاد ملی ایران با سیستم پرداخت‌های بین‌المللی و تجارت جهانی عنوان کرد: «قدرت اقتصاد ایران اکنون به درجه‌ای رسیده است که به ما توانایی شرکت موثر در تجارت بین‌الملل را می‌دهد.» شاهد این مدعا رئیس بانک مرکزی رشد واردات بود. او گفت: «ایران اکنون یک بازار ۲میلیارد دلاری است. یعنی حدود دو میلیارد دلار در سال به بقیه دنیا پرداخت می‌کند. در حالی‌که این رقم در سال ۱۳۴۲، فقط ۵۴۸میلیون دلار بود.»
فرمانفرمائیان که در اواخر سومین دهه نقش‌آفرینی‌اش در اقتصاد ایران بود، از تصمیمش برای تغییر در نرخ مبادله ارزهای مهم دفاع کرد و گفت: «این قدمی مهم در راه تحقق هدف قابل تبدیل کردن ریال و نتیجه منطقی اقداماتی است که از چندی قبل درباره اتخاذ یک سیاست ارزی و تجارت خارجی آزاد به عمل آمده است.»
رئیس بانک مرکزی سیاست ارزی‌اش را چنین تشریح کرد: «تا سال ۴۲ ما تمام ارزها را با نرخ ثابت خرید و فروش می‌کردیم. در آن سال برای اولین‌بار تحولی ایجاد و یک سیستم قابل انعطاف‌تری اتخاذ شد. بدین ترتیب که فقط نرخ دلار آمریکا را ثابت نگه داشتیم و نرخ سایر ارزها را مطابق نوسانات آن‌ها در بازار جهانی، در صورت لزوم روزانه تغییر می‌دادیم. در سال ۱۳۴۶ ما نرخ دلار را نیز برای یک‌بار دیگر تغییر دادیم و ارزش ریال را در حدود ۱ درصد بالاتر و ۱درصد پایین‌تر از برابری رسمی بالا بردیم. اقدامات دیگری هم برای آزادی معاملات ارزی به عمل آمد و از جمله فروش ارز از محل تسهیلات ۵۰ لیره‌ای بود که هرکس می‌توانست به دفعات متعدد، هر دفعه فقط به مقدار ۵۰ لیره ارز برای احتیاجات ضروری به خارج بفرستد. همچنین به بانک‌ها اجازه معاملات ارزی سلف و بازکردن حساب‌های ارزی برای اشخاص داده شد، بطوری‌که ایران یکی از کشورهای بود که نقل و انتقال پول خارجی در آن به راحتی صورت می‌گرفت.»
تقویت ارزش ریال
او که در میان دوستان صمیمی‌اش خدی هم خوانده می‌شد، کاهش ارزش ریال را یک سیاست دائمی ندانست و گفت: «هر آینه ممکن است که ما نرخ خرید و فروش ارزها را بدون تغییر رسمی نرخ برابری، تعدیل کنیم و ارزش ریال را افزایش دهیم. این امر بستگی به مقتضیات بازار بین‌المللی پ نوسانات نرخ ارزها دارد.»
فرمانفرمائیان به رایزنان بازرگانی سفارتخانه‌ها و روسای هیات‌های نمایندگی خارجی این تذکر راهم داد که چشم بینایی برای رصد تحولات بین‌المللی دارد و مراقب منافع ایران است: «بانک مرکزی با وسایل ارتباطی که در اختیار دارد، هر آینه از وقایع و تحولات مهم بازارهای دنیا مطلع است و با انعطاف مجاز در نرخ‌ها می‌تواند منافع حیاتی مملکت را به نحو موثری حفظ کند.»
او به تحولات نرخ‌های برابری در جهان و به‌ویژه تصمیم بانک مرکزی آلمان اشاره کرد و گفت: «ما خود و سایر بانک‌ها را برای تحولات احتمالی آماده می‌کنیم.»
رئیس بانک مرکزی به میهمانان خود نشان داد که حواسش به سیاست‌های خودخواهانه کشورهای صنعتی هست: «هم‌اکنون همه کشورهای صنعتی دنیا که بازار سرمایه متشکل دارند، با بالا بردن نرخ بهره به طور شدید یا اقداماتی از قبیل تضعیف نرخ پول خود، سرمایه کشورهای در حال توسعه را به بازارهای خود جلب می‌نمایند. برای مقابله با چنین اقداماتی بانک مرکزی ایران نمی‌توانست فقط بر ازدیاد نرخ بهره متکی باشد زیرا این امر به صادرات و کشاورزی ما لطمه می‌زند. بلکه لازم بود با توسل به حربه‌های دیگر من‌جمله تعدیل در نرخ خرید و فروش ارزها، امکانات جلب سرمایه و تشویق و افزایش صادرات را فراهم نماید.»
اقتصاد ایران و آلمان پیوند می‌خورد
امروز روز آلمان غربی در نمایشگاه آسیایی بود و همین بهانه کفایت می‌کرد که مطبوعات خاطرات شیرین ایرانیان از ژرمن‌ها را مرور کنند. سفر رئیس مجلس آلمان فدرال به ایران، در کنار هیاتی متشکل از ۲۰ فعال اقتصادی بلندپایه صنعتی‌ترین اقتصاد اروپا، نوید همکاری‌های بیشتر می‌دهند. امروز اعلام شد که هیات بلندپایه آلمانی به اتفاق سفیر این کشور در تهران، به دیدار نخست‌وزیر هم رفته‌اند. هویدا که اردیبهشت گذشته به آلمان سفر کرده و در شهر بن، با برخی از این صاحبان صنایع و کارخانه‌داران مذاکره کرده بود، به آنان گفت بسیاری از کالاهایی که امروز به ایرانیان می‌فروشند، تا چندی دیگر در خود کشور تولید می‌شود و آنان بازارشان را از دست می‌دهد اما می‌توانند با سرمایه‌گذاری و مشارکت، در آینده سهیم شوند.
امروز اعلامیه ضرب مدال مخصوص نمایشگاه آسیایی هم منتشر شد. این مدال‌ها به وزن ۲۵ گرم و از طلای خالص ساخته شده بود و هر قطعه‌اش ۵هزار ریال قیمت داشت و در شعب منتخب بانک ملی، شعبه موقت نمایشگاه، مرکزی، دانشگاه و نادری و در شعبه نادری بانک صادرات عرضه می‌شد.
اما سرمقاله امروز روزنامه اطلاعات نشان می‌داد علی‌رغم همه محاسن نمایشگاه آسیایی، انتظار برپاکنندگان از هجوم توریست به ایران برآورده نشده و آنان تدارک بسیاری بیشتری از تعداد فعلی میهمانان خارجی دیده‌اند. سرمقاله بدون امضا، اذعان می‌داشت که جلب توریست، الزمات دیگری هم دارد که بسیاری‌شان فراهم نشده و نیست و با یک نمایشگاه نمی‌توان انتظار داشت جهان‌گردها به ایران هجوم بیاورند.
مسئولان غرفه تایوان یا همان چین ملی اعلام کردند تا کنون بیش از ۵۲۰ هزار دلر پیشنهاد خرید کالا دریافت کرده‌اند که از این رقم، ۳۱۰هزر دلار مربوط به محصولات نساجی و مابقی مربوط به ماشین‌های تولید نخ، نایلون، کاموا، موتورسیکلت و ابزار است.
پذیره‌نویسی کمپرسورسازی ایران
بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران امروز با صدور اطلاعیه‌ای، از آغاز پذیره‌نویسی سهام برای ساخت یک کارخانه کمپرسورسازی به ظرفیت ۲۵۰هزار دستگاه در سال در شهر صنعتی قزوین خبر داد. سرمایه این شرکت در شرف تاسیس ۲۴۰میلیون ریال اعلام شده و در متن اطلاعیه، هزینه اجرای طرح، یعنی ساخت کارخانه ۵۶۷میلیون ریال برآورد شده بود «که ۲۴۰میلیون ریال آن از محل سرمایه و بقیه از محل وام‌های طویل‌المدت و کوتاه مدت تامین خواهد شد.» طبق اعلامیه بانک، تنها ۱۵ درصد از سرمایه کمپرسورسازی ایران برای پذیره‌نویسی عمومی عرضه می‌شد و مابقی توسط موسس تامین شده بود.
خبرهای کوتاه
- وزیر تلگراف تونس که به ایران آمده بود، به دلیل وقوع سیل شدید در این کشور، سفر خود را ناتمام گذاشته و به کشورش بازگشت.
- وزیر پست و تلگراف مراکش برای بازدید از نمایشگاه آسیایی و پاره‌ای از مذاکرات فنی وارد تهران شد.
- مهندس شریف‌امامی رئیس مجلس سنا به افتخار فرانز ژوزف رودر، رئیس مجلس آلمان که میهمان ویژه نمایشگاه آسیایی است، ضیافت شامی در هتل هیلتون برپا کرد.
- دبیرکل اونکتاد امشب وارد تهران می‌شود.
- کارکنان بی‌بی‌سی برای ۱۰درصد اضافه دستمزد دست به اعتصاب زده‌اند.
- ۱۶ گاو اهدایی آلمان به آموزشگاه کشاورزی کمین شیراز، چند روز دیگر به بندر بوشهر می‌رسند و مقدمات انتقال آنان به شیراز فراهم شده است.
- سخنگوی وزارت تولیدات کشاورزی اعلام کرد: تولید ۱۰ میلیارد نخ سیگار بافیلتر و بی‌فیلتر در مردادماه توسط شرکت دخانیات ایران.
- ساخت کانال‌های سیل‌گیر در میدان بهارستان و خیابان سیروس آغاز شد.
- به‌علت ترکیدگی لوله ۸اینچی، جاده پهلوی دچار آبگرفتگی شد.
- به پیشنهاد محمد یگانه، وزیر آبادانی و مسکن، منوچهر بهرون از هیات مدیره بانک رهنی به ریاست هیات مدیره سازمان مسکن رفت. امیرحسین شریفی، استاد دانشکده هنرهای زیبا، دبیرکل شورای عالی شهرسازی شد. مهراب برزگر، معاون سابق اداری مالی شهرداری تهران هم به عضویت هیات مدیره بانک رهنی درآمد. یگانه همچنین خسرو ارداقی را به سمت مشاور عالی خود منصوب کرد.
