حال و هوای اقتصاد ایران و جهان در روز هفدهم مهرماه ۱۳۴۸:
۵۰ سال پیش در چنین روزی
پنج‌شنبه۴۸/۰۷/۱۷
گرم‌شدن روابط با شوروی در اوج جنگ سرد
اقتصاد ایران روزهای پرخبری را تجربه می‌کند و مردم دائما در معرض اطلاعات تازه از پیشرفت صنایع یا ایجاد تاسیسات جدید هستند. نامی که این روزها تازه بر سر زبان‌ها افتاده و در محافل دانشجویی و میان فعالان اقتصادی طرفدارانی یافته «صنعت پتروشیمی» است. روزنامه‌های چاپ تهران، امروز گزارش‌هایی از کنفرانس پتروشیمی منتشر کردند که با همکاری اکافه (کمیسیون اقتصادی برای آسیا و خاور دور، وابسته به سازمان ملل متحد) و به عنوان یکی از برنامه‌های جنبی نمایشگاه آسیایی برگزار می‌شود. در این میان، شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم کتابچه‌ای درباره اهمیت، وضعیت فعلی و آینده این صنعت جوان منتشر و در غرفه‌اش توزیع کرد. تعداد زیادی از بازدیدکنندگان جوان نمایشگاه آسیایی در پنج‌شبنه و جمعه، با این کتاب با مفهوم پتروشیمی آشنا شدند.
پتروشیمی صنعت قرن ما
«شاید وسعت دامنه صنایع پتروشیمی ما در شروع کار به مقیاس ممالک صنعتی جهان زیاد نباشد اما مطلب عمده این‌ست که گام‌های نخستین برداشته شده و برنامه‌های آینده این صنعت را اکنون می‌توان با اطمینان کامل دنبال نمود. برنامه کار ما ممکن است در این هنگام تهورآمیز و یا بیش از حد استطاعت ما به نظر برسد ولی اعتقاد راسخ داریم که چون قدم‌های اولیه را با موفقیت برداشته‌ایم، در آینده از توسعه‌ای برخوردار خواهیم شد که دامنه آن از آن‌چه که فعلا به وجود آمده و یا در حال طراحی است، خواهد گذشت.» این آغازین عبارات کتاب پتروشیمی بود. می‌گفت این صنعت نه تنها در کشور ما که در کل جهان صنعتی جوان و نوپدید محسوب می‌شود با این تفاوت که کشورهای پیشرفته به اهمیتش پی برده‌اند و سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در آن کرده‌اند. تهیه‌کنندگان این جزوه، در ادامه به آمار استخراج نفت در منطقه خلیج‌فارس پرداخته و با عدد و رقم نشان داده بودند که به لحاظ وفور مواد اولیه، خاورمیانه یکی از مستعدترین و ممتازترین مناطق جهان برای فعالیت‌های پتروشیمی به حساب می‌آید.
کتاب پتروشیمی بازارهای هدف را هم واکاوی کرده و بازار ایران را نمونه آورده بود: «نظری به کشور خود بیفکنیم؛ کشاورزی ما دارای اهمیت است و تقریبا ۳۰ درصد تولید ناخالص ما از طریق کشاورزی تامین می‌گردد و از نظر درآمد ارزی مقاوم دوم را حائز است و از نظر صادرات، ۷۰ درصد درآمد صادراتی غیرنفتی ما را تشکیل می‌دهد. مصرف کود شیمیایی دو تاثیر مهم در اقتصاد ما خواهد داشت؛ نخست این‌که درآمد کشاورزان ما را بالا خواهد برد، دوم این‌که تعداد قابل ملاحظه‌ای از کشاورزان را به سوی صنعت جلب خواهد کرد.» نویسندگان توضیح داده بودند که کود شیمیایی، تولید در هکتار را چنان فزونی می‌دهد که ناچار عده‌ای از کشاورزان بی‌کار و لاجرم جذب صنعت می‌شوند: «امروز ۷۵درصد جمعیت کشور به کارهای کشاورزی مشغول هستند و امید است که ما بتوانیم با بکار بردن کود شیمیایی ۵۰ درصد این عده را به سوی صنعت جلب کنیم و با ۲۵ درصد باقی‌مانده غذای مورد احتیاج داخلی و صادراتی را تامین سازیم.»
هدف نویسندگان کتاب پتروشیمی، غیر از آشنا کردن عموم مردم با این صنعت، آماده کردن افکار عمومی برای سرمایه‌گذرای‌های آتی بود: «امروز سرمایه‌گذاری در صنایع پتروشیمی ایران غول‌آسا است و ما مصمم هستیم که پیروز شویم. باید گفت که صنایع پتروشیمی همیشه احتیاج به سرمایه‌گذاری‌های بزرگ دارد و در این صنعت باید واحدهای تولید بزرگ صادراتی با ظرفیت‌های عظیم به‌کار افتد تا طرح اقتصادی باشد.»
کتاب توضیح می‌داد که در یک تقسیم‌بندی کلی، واحدهای پتروشیمی یا محصول نهایی مانند پی‌وی‌سی و پلاستیک و نایلون یا پولی‌استرز تولید می‌کنند و یا محصولات میانه‌ای مانند اتیلن، پروپیلن، آروماتیک‌ها و… «بدون تردید مصلحت و نفع عموم در این است که واحدهای مادر و میانه در خلیج فارس با ظرفیت‌های بزرگ ایجاد گردد.»
در همین رابطه، امروز اطلاعیه شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران با موضوع دعوت از «شرکت‌ها و موسساتی که مایل به سرمایه‌گذاری در رشته‌های مختلف پتروشیمی هستند» برای شرکت در سمینار مربوطه از رادیو تهرن پخش شد. روزنامه اطلاعات هم موضوعات مورد بحث در کنفرانس پتروشیمی را چنین فهرست کرد: طرح‌های تولید محصولات پتروشیمی مورد مصرف در رشته‌های کشاورزی، مصالح ساختمانی، لوازم منزل، صنایع مهندسی، تولید پلاستیک و انواع فیبر.
چهره‌های آشنا در هیات نمایندگان اتاق صنایع
مکمل خبر برگزاری انتخابات هیات نمایندگان اتاق صنایع و معادن که دیروز منتشر شد، خبر اسامی برگزیدگانی بود که امروز منتشر شد. در میان ۳۰ نفر منتخب اعضای اتاق صنایع و معادن در دوره، چهره‌های مشهوری وجود داشت که برخی بیشتر صبغه سیاسی داشتند و کمتر کسی آنان را یک فعال اقتصادی می‌شناخت. مثلا جعفر شریف‌امامی که ریاست مجلس سنا را داشت، رای اول این انتخابات را به دست آورد. طاهر ضیائی، ابونصر عضد، حعفر اخوان، قاسم لاجوردی، صمد نامور، حسین بشارت، عطالله افشار، محمود رضائی، حسن کورس، احمد خیامی، ناصر معتبر، حسین قاسمیه، حاجی اصغر‌زاده، شاپور بهبهانی، کاظم خسروشاهی، کمال بازرگان، اصغر پیروی، رضا رستگار، محسن نیک‌پور، اصغر پناهی، حسن تفضلی، علی‌نقی اسدی، محمدعلی مهدوی، کاوه فرمانفرمائیان، محمد قره‌گزلو، بهرام داویدخانیان، حبیب القانیان، محمد طاهری و رضا فلاح، ۲۹ منتخب دیگری بودند که توانستند بیشترین آرا را به دست آورند و به عضویت هیات نمایندگان اتاق صنایع م معادن دوره چهارم دربیایند.
دست خالی برنمی‌گردید
تعداد بازدیدکنندگان نمایشگاه آسیایی هر روز بیشتر می‌شود. غیر از آگهی‌های تجاری و گزارش‌های تلویزیون ملی، این شایعه که در هر غرفه‌ای اقلام تبلیغاتی و هدایای ارزشمند توزیع می‌شود، در جذب مردم بی‌تاثیر نبوده است. هم روزهای گذشته و هم امروز، روزنامه‌ها اسامی برندگان ساعت‌های سوئیسی بازدیدکنندگان غرفه این کشور در نمایشگاه آسیایی را درج کردند. روزنامه اطلاعات هم نوشت: «همان‌طور که مستحضرید ورودیه نمایشگاه برای افراد عادی ۲۰ ریال است. مساله جالب این‌که بازدیدکنندگان در طول بازدید هدایای مختلفی از دارندگان غرفه‌ها و خاصه غرفه‌های مربوط به صنایع داخلی دریافت می‌دارند که مجموع بهای آن گاهی بیش از سه برابر بهای بلیط ورودیه می‌باشد. این هدایا عبارت است از: کیف‌های دستی از جنس پلاستیک، شکلات، آدامس، کبریت، مدالیوم، گز و کاهاهای دیگر از این قبیل و طبیعی است بازار غرفه‌هایی که از این قبیل هدایا به بازدیدکنندگان می‌دهند گرم‌تر و پررونق‌تر است!»
امروز روز ملی کانادا در نمایشگاه آسیایی بود و جالب این‌که ژان‌لوک پین، وزیر صنایع و بازرگانی این کشور، از صبح در غرفه کانادا حاضر بود و با تجار و صنعتگران ایرانی یا ویزیتورها و بازاریاب‌های خارجی به گفت‌وگو می‌پرداخت. از کانادا صنایع تهویه هوا و نظافت ساختمان، صنایع نفت‌سوز و گرمایشی، صنایع فلزی، صنایع مخابراتی و ارتباطات راه دور، تاسیسات نیروگاهی، صنایع مکنده و پمپاژ، ماشین‌آلات کشاورزی و راه‌سازی، ابزارهای اداری و مهندسان مشاور بیشترین حضور را در نمایشگاه آسیایی تهران داشتند.
امروز همچنین اعلام شد تا آخر وقت سومین روز، تعداد بازدیدکنندگان نمایشگاه آسیایی از مرز ۷۵هزار نفر عبور کرد.
مسیر تازه اقتصاد آلمان
هنوز حرف‌وحدیث‌ها درباره تصمیم بانک مرکزی آلمان غربی درباره آزادسازی قیمت مارک و تاثیر آن بر اقتصاد اروپا و کشورهای دیگر تمام نشده بود که امروز خبر دیگری از این کشور، محافل اقتصادی را تکان داد؛ مالیات بر صادرات در این کشور لغو شد. خبرگزاری رویترز، پیش از ظهر پنج‌شنبه نوشت: «دولت آلمان غربی تصمیم گرفت ۴ درصد مالیات بر صادرات را فعلا لغو کند زیرا عقیده دارد این باری بر دوش صادرات آلمان است. به‌ویژه آن‌که قیمت مارک در بازارها بالا رفته و بیش از ۶ درصد رشد کرده است. مالیات بر صادرات در نوامبر گذشته برای جلوگیری از افزایش بی‌حساب صادرات وضع شده بود.»
تلاش برای بهبود وضعیت اقتصاد ملی منحصر به آلمان غربی نبود. رویترز در ادامه گزارش اقتصادی خود آورده بود: «هم‌زمان فرانسه اعلام کرد نرخ بهره بانکی خود را به ۸ درصد رسانده است تا سیاست کاهش ارزش فرانک موفق شود. نرخ بهره ۸ درصد در فرانسه بی‌سابقه گزارش شده است.»
خبرهای کوتاه
- قرارداد فروش نفت به اسپانیا نهایی و نماینده شرکت ملی نفت عازم مادرید شد.
- هیات نفتی ایران که با سرپرستی دکتر اقبال و برای مذاکره با اعضای کنسرسیوم به لندن رفته بود، امشب به تهران بازمی‌گردد.
- جاده پارک‌وی به شاه‌راه تهران کرج متصل می‌شود.
- به دستور وزیر بهداری: پزشکانی که با بیماران بدرفتاری کنند، برکنار می‌شوند.
- کانال‌کشی تهران برای مقابله با سیل آغاز شد.
- به‌جای احداث فرودگاه جدید در تهران، ظرفیت فرودگاه مهرآباد افزایش می‌یابد.
- ایران در برمه پالایشگاه می‌سازد.
- شهردار تهران: از وضعیت جمع‌آوری زباله خجالت می‌کشیم.
- در لایحه جدید گذرنامه، زن با اجازه شوهر حق خروج از کشور را دارد.
