سلیقه ی جهانی مساله ای است که به روابط و نفوذ مربوط نمی شود

وارد مغازه که می شوم آقای فرهاد نامی را پشت نقش های می بینم که تنوع رنگ هایش و دقت در طرح و نقشش انسان را به حیرت وا می دارد. با صمیمیتی غیر قابل توصیف مرا می پذیرد و تجربیاتش را با من در میان می گذارد. از او چند سوال اساسی دارم. اینکه آیا واقعا تمام مشکلات ما در صنعت فرش به نشناختن ذائقه ی بازارهای جهانی برمی گردد، و اگر اینطور است آیا این مساله به طراحی فرش مربوط است. یک به یک سوال هایم را با حوصله پاسخ می گوید اما نمی تواند از درد دل های طراحان نگوید. با همان دید به روزی که دارد صداقتی بی بدیل از کپی و کپی رایت می گوید و ابعاد تمام مسائل طراحان را به قصد کمک به بازار فرش با موشکافی میکاود. گفتگویی که در پی می آید، ماحصل این گفتگو است.

کارایی : جناب نامی مشکلاتی که در حال حاضر در حوزه ی طراحی فرش وجود دارد چیست؟

نامی : تعدد تشکل ها در این حوزه یکی از مشکلات اصلی است. مواردی پیش می آید که این تشکل ها نه تنها در موازات هم که در رو در روی هم حرکت می کنند. دلیل این اتفاق هم مدیریت سلیقه ای با تکیه بر روابط و نادیده گرفتن ضوابط است. مساله ی دیگر تخریب فضای کسب و کار در نتیجه ی مدیریت نادرست است.

ما در شرایط فعلی مشکلاتی داریم که قبلاً اصلاً وجود نداشت. قبلاً طراح برای کارخانه های فرش دستباف کار می کرد و چون در آنجا مستقر بود بر بافت فرش، شخصا نظارت کامل داشت و می توانست از اجرای درست طرح اطمینان حاصل کند. با تبدیل کارگاه های بافت به تک بافی دیگر این کنترل از دست رفته و کیفیت بافت و اجرای طرح ها کاهش یافته است. عواقب دیگری که خروج طراحان از کارگاه های فرش به بیرون و باز شدن مغازه های طراحی و نقاشی داشت، ورود طرح و نقش غیر استاندارد به بازار بود که در نتیجه ی ورود طراحان با مهارت ناکافی ایجاد شد. مشکل مهم تر هم آمدن دستگاه فتوکپی بود که موجب تداخل در صنوف هنر صنعت فرش شد و حتی برخی بزرگان فرش هم در این مساله با توصیه ی نقشه های فتوکپی به بافندگان نقش تحویل می دادند. این مساله مشکل اصلی ای بود که باعث کمرنگ شدن نقش طراحان فرش در بازار فرش شد و بسیاری از آنها را واداشت که کار اصلیشان را رها کرده و به مشاغل دیگر مشغول شوند. البته ما پیگیری هایی در این زمینه کردیم تا حقوق معنوی طراحان را تضمین کنیم که جواب مناسبی از هیچ نهادی نگرفتیم.

در صنعت فرش سی و شش صنف مختلف وجود دارند که هیچکدام از آنها بدون همکاری هم نمی توانند در این صنعت کار کنند. این وابستگی آنقدر زیاد است که با کم کاری یا غفلت هرکدام از آنها دیگران به مشکلات زیادی برمی خورند. این اتفاق متاسفانه برای صنف طراحان افتاد و با غفلت دیگر صنوف از حقوق معنوی آنها این حرفه به مشکل برخورد.

مشکل اساسی دیگر هم ورود غیر حرفه ای ها به این رشته برای بهره مندی از تسهیلات بیمه ی تامین اجتماعی قالیبافی به دلیل شرایط خوب آن بود. در این میان این حقوق قالی بافان حقیقی و فعالین واقعی صنعت فرش بود که در نتیجه ی مسموم شدن فضای کسب و کار در نتیجه ی مدیریت نادرست از میان رفت.

اما مساله ی دیگر تعدد مراکز تصمیم گیری است. بنده تصمیم گیری متمرکز را به صورت مداوم در کمیته ی فنی فرش پیگیری می کردم تا از تصمیمات پراکنده به نحوی کاسته شود و شاید راهکاری دائمی برای این موضوع پیدا شود. تعدد تشکل ها در صنعت فرش منجر شد به این که تصمیماتی که قبلا از یک کانون مشخص طرح، پیگیری و به نتیجه می رسید با تعدد تشکل ها در میان اعمال نفوذها و توزیع انرژی ها قابلیت پیگیری درست نداشته باشند.

کارایی : از این مشکلات که بگذریم،امیدهای فرش تبریز را چطور ارزیابی می کنید؟

نامی : در این که فرش تبریز زینت بخش تمام موزه های مهم فرش جهان است تردیدی نیست. با شرایط جدیدی هم که با لغو تحریم ها پیش آمده، درهای جهان به سوی فرش تبریز باز شده است. فقط لازم است ما فراموش نکنیم که لازم است اقتضائات سلائق جهانی را هم در نظر داشته باشیم. یعنی درست است که لازم است اصالت فرش تبریز را حفظ کنیم، اما مانند هر زمینه ی دیگری در مورد فرش هم باید تغییراتی را ایجاد کنیم و با سلیقه ی بازارهای هدف سازگار شویم. امروزه اگر ما همان فرش هایی را که در موزه های جهان به نمایش درآمده اند با همان ابعاد و مشخصات تولید کنیم خریدار خواهند داشت؟مسلماً نه.

اگر قرار است ما در بازار جهانی حضور موثری داشته باشیم باید جلوتر از زمان حرکت کنیم. برای این کار هم باید با بازار جهانی در ارتباط باشیم که خوشبختانه آن کار با لغو تحریم ها میسر شده است. بازی های سیاسی ای که تا یک سال پیش جلوی فروش فرش ما را می گرفت از میان رفته است و حالا دیگر این ما هستیم که تعیین می کنیم با در نظر گرفتن و در دست گرفتن سلایق جهانی فرشمان را صادر خواهیم کرد یا نه.

کارایی : راهکار عملی ای که شما برای به روز شدن در زمینه ی طرح فرش پیشنهاد می کنید چیست؟

نامی : تولید کنندگانی که تمایل دارند می توانند بدون هیچ هزینه ای به سایت انجمن طراحان و نقاشان آذربایجان مراجعه کرده و مشخصات یک به یک اعضای انجمن را در آن مشاهده کنند و از طرح های به روز شده ای که تلاش شده است همسو با سلایق جهانی باشد با تماس مستقیم با طراحان برخوردار شوند. برای ممکن شدن این امر و به روز کردن طرح ها و اطلاعات طراحان ما تعدادی از اعضایمان را به نمایشگاه های مختلف داخلی و خارجی اعزام کرده ایم و تصاویر تهیه شده از این نمایشگاه ها را در قالب یک دی وی دی در اختیار طراحان عضو انجمن قرار داده ایم که این کار به نتایج بسیار مطلوبی نیز رسیده است که طرح های به روز شده ی بسیار زیبا و متناسب با سلایق جهانی از این موارد است. در ضمن طرح های اساتیدی چون استاد فرشچیان و دیگر اساتید بزرگ طراحی را هم تا جایی که لازم می دیدیم در اختیار عزیزان قرار دادیم.

کارایی : این سلیقه ی جهانی که از آن صحبت می شود چیست!؟

نامی : باور کنید که سلیقه ی جهانی مساله ای واقعی است که به هیچ عنوان به روابط و نفوذ مربوط نمی شود. در دموتکس های جهانی متخصصان امر با معیارهایی کاملا شفاف بر این سلیقه ی جهانی صحه می گذارند. ببینید ما باید بدانیم که در دیزاین منزل و محل کار آلمانی ها چه اندازه ای از فرش و با چه تم رنگ و نقشی ممکن است جذاب تر باشد. بازار آمریکا انواع فرش مختلف را می طلبد. به عنوان مثال مردمی که نزدیک مکزیک زندگی می کنند و یا اسپانیایی الاصل هستند بیشتر به واسطه ی خوی تندشان فرشهای قرمز آتشی را ترجیح می دهند. در میانه های آمریکا و واشنگتون و نیویورک از رنگ های سبز و آبی و آرام بیشتر استقبال می شود. در دانمارک هم از مایه های طلایی استقبال می شود. اتاق ها در ایتالیا بیشتر از پانزده تا بیست متر نیست. پس ما نمی توانیم فرش هایی با وسعت زیاد را برای فروش به آنها تولید کنیم. اما مساله فقط هم سلیقه نیست. توان تولید هم ملاکی اساسی است. تولید کنندگان خارجی ای هستند که حاضرند در شش ماه پنج هزار متر سفارش تولید را به اجرا درآورند. من فکر نمی کنم که تمامی اتحادیه های فرش ایران بتوانند چنین سفارشی را در شش ماه پاسخگو باشند. قیمت آنها هم برای بافت فرش ریزبافت روی نود و سه یک میلیون و دویست هزار تومان است. ما در برابر چنین بازاری اصلا از جهت فنی هم شانسی برای رقابت نداریم. از اینها که بگذریم تازه می رسیم به مشکلاتی که گریبان بازار فرشمان را گرفته است. ما در بازارمان متاسفانه تعهدی به قراردادهایمان نداریم. همین امر باعث می شود که تمایل مشتریان برای عقد قرارداد با ما کم شود.

کارایی : این که ما توان رقابت نداریم در مورد تمام انواع فرش هاست؟

نامی : لازم است که ما در مورد فرش تجاری و فرش نفیس هنریمان فرق قائل باشیم. فرش تجاری ما به هیچ عنوان قابل رقابت با فرش هندوستان وپاکستان نیست. دلیل این مساله هم این است که نیروی انسانی واقعا در آنجا بسیار ارزان است و تنها با تامین غذای روزانه کار می کند. اما در مورد فرش نفیس ما، هیچ فرشی یارای رقابت با ما را ندارد. ما اگر می خواهیم در بازار جهانی حضور موفقی داشته باشیم باید از طریق طراحی و بافت و عرضه ی فرش نفیس وارد شویم.

کارایی : پس مشکل ما در رقابت با فرش دیگر کشورها به نقش بر نمی گردد.

نامی : بله همینطور است. فرش های پاکستان و هندوستان هم از نقوش ما استفاده می کنند. کافی است ما اطلاعاتمان را در مورد نیازهای واقعی مردم کشورهایی که به آنها صادرات داریم بالا ببریم تا مشکلات فرشمان در فروش خارجی حل شود.