روانشناسی داعش؛ آنچه داعش را برای غیر عرب‌ها و جوانان اروپایی جذاب می‌کند، چیست؟
زمانی که از داعش حرف می‌زنیم، باید گوشه چشمی هم به علم جمعیت‌شناسی داشته باشیم. جمعیت‌شناسی داعش و سایر گروه‌های تندرو منطقه در این مطالعه اهمیت فراوانی دارد. چه اتفاقی میافتد که افرادی از سوئد، آمریکا و نروژ که مسلمان‌زاده هم نیستند، رو به داعش می‌آورند؟ شاید یکی از جواب‌هایی که می‌توان داد، این باشد که اروپای غربی با تمام رفاهی که برای انسان به ارمغان آورده، از منظر معنوی تهی است؛ یعنی سرمایه‌داری با وجود اینکه ابزارهای رفاهی فراوانی را برای انسان فراهم کرده، خود انسان را به دست فراموشی سپرده است. این امر برای نسل جوان و ایده‌آلیست‌هایی که در پی یافتن افقی در زندگی هستند، بسیار مأیوس‌کننده و تیره‌وتار است. یک گرایش نو-اومانیسمی در این حرکت‌ها مخصوصاً در حرکت جوانانی که از کشورهای مسیحی به داعش پیوسته‌اند، دیده می‌شود. برخی از آن‌ها هم که از چچن، روسیه و چین آمده‌اند به خاطر مشکلاتی که با حکومت مرکزی داشته‌اند، به سمت دولت اسلامی گرایش پیدا کرده‌اند. تحلیل زیر که در خبرگزاری اسپوتنیک روسیه منعکس شده است می‌تواند به بخشی از ابهامات در این خصوص پاسخ دهد.
درگیری‌های مسلحانه در کشور سوریه از ماه مارس سال ۲۰۱۱ تا به امروز ادامه دارد. نیروهای ارتش این کشور با شبه نظامیان مسلحی که در جبهه‌های مختلف ظهور کرده‌اند، مبارزه می‌کند. مهم‌ترین و بزرگترین این گروه‌ها، گروهک تروریستی دولت اسلامی یا همان داعش است. اکنون داعش بخش وسیعی از کشورهای سوریه و عراق را تحت اختیار خود قرار داده و یکی از بزرگترین معضل‌های بین‌المللی به شمار می‌آید.
در گزارش شرکت مشورتی آمریکا به نام «سوفان گروپ» ویژه مسائل امنیت اشاره شده که تعداد شهروندان خارجی راهی سوریه برای جنگیدن در طرف گروه‌های افراطی در ۱۸ ماه اخیر دو برابر افزایش یافته است. در ژوئن سال ۲۰۱۴ این تعداد تقریباً ۱۲ هزار نفر بود و در دسامبر ۲۰۱۵ تا ۲۷ هزار الی ۳۱ هزار نفر رسید. تعداد شبه نظامیانی که از اتحادیه اروپا به سوریه برای جنگ رفتند در این دوره از دو هزار و نیم تا پنج هزار نفر رسید. از میان کشورهای محل عزیمت شبه نظامیان به سوریه، مکان اول با آلمان است و سپس فرانسه، انگلیس و بلژیک قرار دارند.
نجاتی آناز مدیر مرکز تحقیقات مسائل امنیت و مبارزه با تروریسم بین‌المللی، دانشیار آکادمی پلیس ترکیه در مصاحبه با «اسپوتنیک» ضمن صحبت درباره علل رشد تعداد مزدوران خارجی در داعش و دیگر گروه‌های مسلح چنین گفت: علت اساسی هاله رمانتیسم پیرامون داعش برای جوانان ناراضی از زندگی است. اکثر آن‌ها از کشورهای غربی به داعش می‌آیند و از زندگی خود راضی نیستند. آناز اظهار داشت:
«تعداد پیکارجویان پیوسته به داعش مخصوصاً از کشورهای غربی در زمان اخیر خیلی افزایش یافته. بیدادگری اسلام هراسی و تحکیم مواضع سازمان‌های رادیکال و راست افراطی در این جریان نقش کلیدی ایفا می‌کنند. جوان‌های غربی ناراضی از زندگی خود و فاقد امکان تأثیرگذاری در آن از طریق شبکه‌های اجتماعی به حوادث جاری در سوریه و عراق نگاه می‌کنند و به ایجاد چهره رمانتیک «پیکارجویان به خاطر ایمان» و علیه بقیه جهان می‌پردازند و این چهره، افراد جوان را وا می‌دارد که غرب را ترک کنند و راهی سوریه شده و وارد صفوف داعش شوند».
داعش بازیگری ژئوپلیتیکی است
فرق داعش با دیگر گروه‌های افراطی مسلح چیست؟ چرا هر روز داوطلبان تازه و تازه‌تری به آن می‌پیوندند، به عقیده صاحب‌نظر ترک فرق داعش با دیگر سازمان‌های این نوع مثلاً القاعده این است که این گروه هاله‌ای از رمانتیسم حول ایده تشکیل دولت اسلامی ایجاد کرده است.
وی گفت: «داعش بر خلاف القاعده درصدد است به هر ترتیبی سوریه، عراق و ترکیه را تحت کنترل خود درآورد. میلیون‌ها نفر در این اراضی بسر می‌برند و کاملاً منطقی است که این سازمان نیرومند دارای ساختار جذاب بوده که به‌سوی خود افراد تازه وارد شده از دیگر کشورها را مخصوصاً از کشورهای غربی می‌کشاند.
به عقیده نجاتی آناز سیل شبه نظامیان خارجی مایل به ورود به داعش را می‌توان از طریق برقراری همکاری بین اروپا و ترکیه متوقف کرد. وی گفت: «برای جلوگیری از فرایند پیوستن افراد جدید به داعش، غرب باید درجه اول در اراضی خود دست به اقدام بزند. این کشورها ترجیح می‌دهند توپ را به زمین ترکیه بیاندازند و منتظر باشند که مقامات ترکیه آن‌ها را دستگیر کرده و از کشور خود اخراج کنند».
از نظر «ولادیمیر کولوتف» شرق‌شناس مطرح و استاد دانشگاه سنت پترزبورگ روسیه هم؛ افراد روان‌پریش و ضعیف دستخوش تبلیغات داعش شده‌اند که هدف و رفتار آن‌ها را عوض می‌کند. آن‌ها وارد داعش شده و از طریق ترکیه راهی سوریه می‌شوند و در آنجا به عملیات جنگی کشانده می‌شوند. آن‌ها دارای ایده‌های متفاوتی از ایجاد «خلافت اسلامی» گرفته تا پیدا کردن جنس مخالف از میان جهادیون برای خود هستند. استخدام‌کنندگان داعشی برای تحریف جوان‌ها، راهکارهای سیاسی مدرن بکار می‌برند و از آن‌ها گوشت دم توپ می‌سازند. برای شکافتن مقاومت روانی افراد متعلق به تمدن اروپایی روال‌های معین تأثیرگذاری وجود دارد و جوان‌ها تحت تأثیر آن‌ها همه چیز را ترک کرده به جبهه می‌روند و به هلاکت می‌رسند.
خطرناک‌ترین نحوه اجیر کردن به داعش از طریق سایت‌های اینترنتی است که ویدیوهای سرکوب افراد را نشان می‌دهند. افراد دارای روان نااستوار برای نجات خود سعی می‌کنند به گروه‌های بسیار رادیکال مراجعه کنند و درواقع در حین جنگ زود کشته می‌شوند. جامعه جهانی به خطر توسعه ایده‌های داعش از طریق اینترنت آگاهی دارد. به این خاطر نجیب رزاق نخست‌وزیر مالزی در مقر سازمان ملل متحد از کشورهای آسه‌آن دعوت کرد که «مساعی خود را در مبارزه با تروریسم در اینترنت مشترک کنند زیرا طرفداران داعش برای جلب اعضای جدید از شبکه‌های اجتماعی بشدت استفاده می‌کنند». مالزی پیشنهاد کرد که در جنوب شرقی آسیا مرکز مشترک جلوگیری از توسعه ایدئولوژی افراطی از طریق اینترنت ایجاد شود. در ضمن کارشناسان روسی مشغول طراحی برنامه‌ای هستند که قادر به پژوهش صفحه‌های مشکوک در اینترنت بوده و بتواند آی پی آدرس‌های تروریست‌ها و اجیر کنندگان بالقوه را معلوم کند.
برای استخدام به داعش از مواد روان‌گردان نیز استفاده می‌شود
ولادیمیر کولوتف در ادامه می‌گوید: استفاده از مواد مخدر از قرن ۱۲ سابقه داشته است. افراد معتاد تحت تأثیر افیون حاضرند هر کسی را بکشند و فکر کنند که درنتیجه به بهشت خواهند رفت. باید گفت که در بهار عربی مواد مخدر سنتتیک به شرکت‌کنندگان بی‌نظمی‌های گسترده می‌دادند. توزیع این مواد در حوادث جاری در خاور نزدیک خیلی مهم است. فروش مواد مخدر طبیعی فعالیت دسته‌های مسلح غیر قانونی را تشویق می‌کند و افراد پیاده‌نظام از مواد ارزان سنتتیک آمفتامین استفاده می‌کنند که سیستم روانی را به‌سرعت خراب می‌کند. الان یک منبع دیگر پولی ظاهر شده: فروش غیر قانونی نفت. ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه گفت که ما میدانیم که چه کسانی این نفت غیر قانونی را می‌فروشد و چه کسانی آن را می‌خرند. ولی تحریمات علیه آن‌ها وضع نمی‌شود.
کارشناس روس در پایان گفت: آن‌ها درنتیجه فروش نفت ده‌ها میلیون دلار دریافت کرده و می‌توانند روانشناسان نظامی را به سوی خود جلب کنند که به طراحی طرق تأثیرگذاری جدید و خطرناک برای مردم بپردازند تا تعداد هرچه بسیاری از افراد به داعش وارد شده و مجانی به جنگ به خاطر ایده آل‌های تلقین شده دست زده و به هلاکت برسند. این برنامه شامل روسیه و اروپای غربی است. تا دیر نشده باید در راه مقابله با این خطر واقعی وحشتناک مساعی فکری و عملی‌مان را متحد کرد.
