تولید کننده ی فرش
کارایی : آقای علیپور، آنچه که کارگاه شما را در بازار فرش تبریز شاخص کرده است موفقیتتان در اداره ی کارگاه فرشی است که تعداد زیادی بافنده دارد. با توجه به این که بسیاری از فعالین بازار فرش معتقدند که حضور در این بازار به جهت بالا بودن دستمزد بافندگان صرفه ی اقتصادی ندارد، دلایل موفقیتتان را بفرمایید.
علیپور : من فکر میکنم این استدلال چندان منطقی نیست چون بیش از نود درصد هزینه های تولید فرش به هزینه های مواد اولیه برمی گردد و نه به دستمزد بافندگان. البته من این امر را هم به هیچ عنوان به عنوان نقطه ضعفی برای فرش تبریز نمی دانم چرا که این حفظ اصالت و کیفیت فرش تبریز است که آن را به چیزی که هست بدل می کند. به این جهت است که هزینه های زیاد تهیه ی مصالح مرغوب به نفع فرش تبریز و تولید کنندگان آن است و نه به ضرر آن.
کارایی: پس تولیدات شما به رغم گرانی مواد اولیه ی شان به صرفه هستند.
علیپور : بله، به صرفه اند. ما تولیداتی با کیفیت مناسب تولید می کنیم و با قیمت مناسب نیز به مشتریانی که تقاضای کالای با کیفیت دارند ارائه می کنیم.
کارایی : شاید این اختلاف نظر در مورد به صرفه بودن یا نبودن تولید فرش به نوع فرش تولیدی برگردد. عده ای اعتقاد دارند که رقبای تازه به دوران رسیده ی فرش ایران و تبریز در بازارهای بین المللی، با تولید فرشهایی با بافت درشت، بازار فرش را از ما ربوده اند. به نظر می رسد که منظور آن تعداد از کسانی که معتقدند تولید فرش به صرفه نیست این نوع فرش هاست.
علیپور : البته این امر واقعیت دارد. در کشورهایی مثل پاکستان بافندگان در برابر سه وعده غذای روزانه ی شان از صبح تا شب فرش می بافند. آن هم فرش هایی که معمولا رجشان از سی فراتر نمی رود. بدیهی است که میزان دستمزد بافندگان در این کشورها با کشور ما بسیار فاصله دارد. نظر شخص بنده این است که اصلاً فرش تبریز فرشی است نفیس. من نمی دانم از کدام رقبا صحبت می شود. ما اگر حقیقتا فرش تبریز را تولید کنیم اصلا چه نیازی هست که با فرش های آنها رقابت کنیم. ما باید فرش نفیس خودمان را تولید کنیم.
کارایی : این گرانمایگی از کجا می آید؟ یعنی این کدام ویژگی است که هنوز هم توانسته است فرش ما را با فاصله ی زیادی نسبت به فرش تولیدی دیگر کشورهای جهان بالاتر نگه دارد؟
علیپور : واقعیت این است که ما در تولید فرش های متوسط و رج پائین اشتباهاتی انجام دادیم که باعث از دست رفتن بازارهای جهانیمان در این زمینه ها شد. قالی هایی با کیفیت پائینِ مواد اولیه و بافت و رنگ، اعتبارمان را خدشه دار کرده است. اما مساله ی اصلی ای که باید به آن توجه داشت این است که ما اصلا چه نیازی به تولید این فرش ها داریم؟ نقش و رنگ فرش تبریز آن را کاملاً از سایر فرش ها متمایز می کند. ما استادانی داریم مثل آقای قره باغی که بیش از ده هزار نقشه ی فرش طراحی کرده اند که الان هم در آرشیوشان موجود است. کدام رقیب ما در جهان چنین سرمایه ای را برای رقابت دارد؟ ما بافندگانی داریم که می توانند فرش های ریز بافت را به سرعت و با بیشترین کیفیت ممکن ببافند در حالی که این رقبای ما در دنیا هنوز نتوانسته اند فرش های ریزبافت را تولید کنند. کجای دنیا چنین استعدادی وجود دارد؟ این مسائل است که فرش تبریز و به طورکلی فرش ایران را در موقعیتی غیر قابل رقابت قرار می دهد و به آن نفاستی دست نیافتنی می بخشد.
کارایی : در این که فرش نفیس تبریز در جهان نظیر ندارد حرفی نیست. اما اگر فرض را بر این بگیریم که قرار است در این بازار هم فعال شده و جایگاه قبلیمان را پیدا کنیم، بالاخره باید مشکلات مربوط به بافت فرش درشت بافت را هم حل کنیم. اهمیت این امر به ویژه وقتی روشن می شود که دقت کنیم که فرش هایی که درخانه های مردم در تبریز و یا در روستاها تک بافی می شوند معمولا ریزبافت نیستند. اما بافت این فرش ها همچنان ادامه دارد و خانواده ها همچنان این تک بافته ها را تولید می کنند.
علیپور : همینطور است. این مساله ای است که بیشتر ریشه در تحولاتی دارد که در مواد اولیه ایجاد شده است. استفاده از مواد اولیه ی نامرغوب بزرگترین مشکل تک بافی هاست. این مشکل و بیشتر مشکلاتی که در طرح و رنگ پیش می آید ریشه در عدم آگاهی بافندگان دارد. اگر بتوان به طریقی اطلاعات لازم حرفه ای را به بافندگان انتقال داد بسیاری از این مشکلات حل خواهد شد و کیفیت بالای این فرش ها باعث خواهد شد که در بازار جهانی جایگاهشان را بازیابند.
کارایی : در این که لازم است اطلاعات را به بافندگان در سطح وسیعی انتقال داد حرفی نیست. اما این که این اتفاق از چه طریقی رخ می دهد بسیار مهم است. به نظر شما یکی از راهکارهای این امر حضور دانشگاه در بازار و تعامل این دو نیست؟
علیپور : حتما همینطور است. اما نه به شیوه ای که در حال حاضر اجرا می شود. همین حالا ما دانشجویانی داریم که در رشته ی فرش دانشگاه هنر اسلامی تبریز در حال تحصیل هستند و به کارگاه های ما هم معرفی شده و رفت و آمد دارند. اما در اینجا مسئله ی مهمی وجود دارد. اول این که به نظر نمی رسد رشته ی فرش انتخاب اول بیشتر این بچه ها در کنکور بوده باشد و هدف اصلیشان از تحصیل در رشته ی فرش ادامه ی حرفه ای این رشته باشد. این مساله در ذات خودش گسست میان بازار و دانشگاه را مستتر دارد. طبیعی است وقتی اغلب دانشجویان دانشگاه دیدگاهی حرفه ای به مساله نداشته باشند نخواهند توانست ارتباط درستی با بازاری که کاملا به مساله به صورت حرفه ای نگاه می کند داشته باشند.
کارایی : متاسفانه این امر وجود دارد. اما اگر رشته ی فرش را در دانشگاه نداشته باشیم پس این رشته به صورت آکادمیک باید در کجا پیگیری شود؟
علیپور : ببینید هدف و یا دست کم یکی از اهدافی که از پیگیری رشته ی فرش در دانشگاه باید مد نظر باشد انتقال اطلاعات به کسانی است که به صورت حرفه ای در بازار فرش فعالند. از این طریق است که دانشگاه می تواند حضوری واقعی و موثر در بازار داشته باشد. منتها این انتقال از طریق کسانی که در دانشگاه دانش آکادمیک دارند اما هیچ تجربهای در بازار ندارند نمیتواند چندان موثر باشد. من فکر می کنم اگر ما می توانستیم اطلاعات آکادمیک را به کسانی که در تولید و بازار فرش فعال هستند، به خصوص بافندگانی را که در شهرستان های آذربایجان مشغول این کارند منتقل کنیم، دانشگاه می توانست نقش و حضور واقعی در بازار فرش پیدا کند.
کارایی : برای اجرایی شدن این امر پیشنهادی دارید؟
علیپور : احتمال بسیار زیادی وجود دارد که بتوان این کار را با تاسیس دانشگاه های علمی کاربردی فرش عملی کرد. به این ترتیب حرفه ای های این صنعت می توانند سطح کارشان را به استانداردهای بین المللی برسانند و در عین حال دانشگاه نیز با تربیت دانشجویانی که دارای دانش آکادمیک بالایی هستند تاثیر بیشتری بر روی روند تولید فرش در کل ایران بگذارد. البته مسلم است که از میان این دانشجویان هم کسانی خواهند بود که بتوانند وارد بازار حرفه ای فرش شده و تاثیرات مثبتی بر جریان تولید فرش در کشور و تبریز بگذارند.
