نقش و جایگاه اتاق بازرگانی همواره با فراز و فرودهایی مورد توجه تجار، فعالان اقتصادی و سیاست‌گذاران و مدیران حاکمیتی بوده است. نقشی که به نظر می‌رسد متعاقب تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دهه‌های اخیر و با ارتقاء جایگاه بخش خصوصی در کشور که هرچند بیشتر در اسناد و گفتار حاکمیتی نمایان گردیده، اهمیت فزاینده‌ای به خود گرفته است. تصویب و ابلاغ اصل 44 قانون اساسی و نیز قانون بهبود فضای کسب و کار کشور در سال‌های اخیر و تأکیدات مکرر عالی رتبه‌ترین مقامات کشور و همچنین توجه بیش‌ازپیش فعالان اقتصادی و مطبوعات، همگی نشانه‌هایی از صحت این مدعاست. از همین رو نشریه‌ی اقتصادی کارایی در آستانه‌ی انتخابات این تشکل مهم اقتصادی، با دعوت از آقایان صمد حسن‌زاده، محمد محمدزاده و یونس ژائله، از اعضای پیشین هیات نمایندگان اتاق تبریز و جواد علیزاده هوشیار فعال جوان اقتصادی و دبیر انجمن قطعه سازان و خودروسازان، میزگردی را با هدف تبیین موضوع فوق الذکر بررسی تحولات پیشروی اتاق تبریز ترتیب داده است. جمله‌ی مدعوین به عنوان کارآفرینان سرشناس استان و کشور افتخارات بسیاری کسب نموده‌اند و مجموعه‌ی تحت مدیریتشان به تنهایی توانسته است نام و آوازه‌ی استان و آذربایجان را در سطح اقتصاد ملی و بین‌المللی، از خاورمیانه گرفته تا اروپا، آفریقا، چین و آسیای جنوب شرقی مطرح نمایند. افرادی تاثیرگذار که همتایانشان در کشورهای توسعه یافته دارای بالاترین احترام بوده و از افتخارات یک ملت‌اند. البته آقای حسن‌زاده در آخرین لحظات از میزگرد بازماندند تا تحلیل‌هایشان طی مصاحبه‌ای اختصاصی در کنار نظرات ارزشمند آقایان کلینی و صدقی نسب، از دیگر اعضاء فعلی و تاثیرگذار هیات نمایندگان اتاق تبریز اخذ شود. در این میزگرد الناز علیزاده اشرفی، محمدحسن خیرآور، آراز ادوای و شهروز تهامی نسب از نشریه کارایی، جعفر محرم پور از نشریه رزق و امیر کریم زاد شریفی از پایگاه خبری تحلیلی نصرنیوز نیز حضور داشتند.
کارایی : آقای ژائله تا جایی که مشهور است اتاق بازرگانی پل میان دولت و بخش خصوصی است. تحلیل شما در این خصوص به عنوان عضو هیات نمایندگان اتاق تبریز و کارآفرین نمونه جهان اسلام چیست؟
ژائله : برای پاسخ به این سوال اول باید به فلسفه‌ی وجودی اتاق بازرگانی بپردازیم چرا که در تمام کشورهای موفق دنیا تجربیات موفقی در هر زمینه‌ای وجود دارد. این کشورها برای بسترسازی بهتر برای تجارتشان سعی کرده‌اند که اتاق‌های بازرگانی را راه‌اندازی کنند. کشورهایی مانند بلژیک، فرانسه و آلمان که اولین آن ها اتاق بازرگانی پاریس بوده است. این اتاق‌ها در اصل برای انتقال عوامل موفقیت بخش خصوصی به دولت تشکیل شده‌اند تا بتوانند به وسیله‌ی نمایندگانی که در نهادهای دولتی دارند حرف بخش خصوصی را بزنند و راه را برای لغو قوانین ضد تولید و وضع قوانین به نفع تولید هموار کنند و کمک کنند که بخش خصوصی به سلامت به کار خود ادامه دهد و چرخ اقتصاد به خوبی بگردد. نقش اتاق‌های بازرگانی در دنیا معلوم است. اهمیت این نهاد در کشورهایی که دارای اقتصادی موفق هستند غیر قابل انکار است. به عنوان مثال می‌توان به ترکیه اشاره کرد که در این زمینه بسیار موفق عمل کرده است. در برخی از این کشورها اهمیت اتاق بازرگانی به اندازه‌ای است که روسای دولت باید مورد تایید اتاق‌های بازرگانی باشند. در این اتاق‌ها چند شرکت بزرگ وجود دارند که گرداننده‌ی آن ها هستند. اتاق در این کشورها مشاور واقعی و عملی دولت است و بدون هیچ ملاحظه‌ای تعیین می‌کند که با کدام کشورها باید تجارت شود.
کارایی : در کشورمان این جایگاه چگونه است؟
ژائله : از سال 1289اینجا در تبریز اتاق تجارت تشکیل شده است. مردم آذربایجان هم از همان ابتدا و به طور تاریخی تاجرمنش بوده‌اند. وجود بزرگترین بازار در تبریز هم این را نشان می‌دهد که ما در شهرمان به خوبی تجارت می‌کردیم. همین مساله هم باعث شده بود که تبریز نوعی مرکزیت تجاری پیدا کند. به تدریج این اتاق تبدیل به اتاق بازرگانی و صنایع شد و بعد به بازرگانی، صنایع و معادن تغییر کرد و در نهایت در سال‌های اخیر به بازرگانی، و صنایع، معادن و کشاورزی تبدیل شد. به این ترتیب با این شرایط اتاق به یک تشکل جامع تبدیل شده است که می‌تواند به شکل زنده و پویا دولت را در تمامی عرصه‌های اقتصادی راهنمایی کند تا بتواند بر مشکلات غلبه کند. در تجارت تبریز که هم که بیشتر کاوش کنیم می‌بینیم که بازاریانی که در بازار تبریز فعال بوده‌اند، و بیشتر هم پیش زمینه‌های مذهبی داشتند، بسیار در تجارت فعال بوده‌اند و به صادرات و واردات می‌پرداخته‌اند. تجاری که بیشتر در صادرات اقلامی چون فرش و ابریشم فعال بودند. اما امروزه شکل تجارت بسیار تغییر کرده است. ما دیگر نمی‌توانیم با روش‌های سنتی تجارت موفقی داشته باشیم. در دنیای تجارت امروز روش‌های بازاریابی نوین حاکم است. این تغییرات به صورت طبیعی تغییراتی را در اتاق بازرگانی تبریز ضروری می سازد. تغییراتی که باید با نوعی جوان‌گرایی همراه باشد.
کارایی : آیا هنوز هم بازار تبریز آن نقش بایسته و شایسته‌ای را که در گذشته در اتاق بازرگانی داشته است حفظ نموده است ؟ ضمناً در دورهای که گذشت آیا برای اعضای اتاق در زمینه‌ی روش‌های جدید بازاریابی راهنمایی‌ها و خدماتی ارائه شده است؟
محمدزاده : اینکه واقعا آیا اتاق توانسته است رسالتش را در برابر اعضا انجام دهد یا نه بنده به عنوان یکی از اعضای هیات نمایندگان اتاق در دو دوره‌ی اخیر عرض می‌کنم واقعا آنچه که نیت اعضای این هیات بود نتوانست به اجرا درآید. این هم امری است که حاصل حاکمیت دیدگاه‌های سنتی بر اتاق است و وقتی این دیدگاه‌ها بر اتاق حاکم شد بسیاری از موانع در برابر شما برای تغییرات صف می‌بندند. ما به این دوره‌ی جدید اتاق امیدواریم که مطالبی که حضرتعالی سوال کردید در این دوره اتفاق بیفتد. چه با ما و چه بدون حضور ما این اتفاق خواهد افتاد چرا که زحماتی که اعضای اتاق فعلی کشیدند بستر مناسب را برای ورود و عمل اعضای جدید فراهم آورده است. همین‌جا عرض می‌کنم که تمامی کلیدها در دست انتخاب کنندگان است. اگر افرادی انتخاب شوند که خروجی آن مطالبی باشد که حضرتعالی فرمودید این اتفاقات خواهد افتاد و یعنی این افراد خواهند توانست اتاق را به سمت نوآوری و سیستم مدرن سوق دهند. به هر حال اتاق فعلی تلاش کرد که کاری کند که اختیار در دست انتخاب کنندگان باشد.
کارایی : این کار با چه راهکارهایی ممکن شده است؟
محمدزاده : این که با کدام روش‌ها و اتفاقاتی به این نتایج رسیدهایم که اجازه بدهید بماند،اما شرایط طوری فراهم شده است که حتی آنهایی که پس از این دوره هم خواهند آمد دیگر به گذشته باز نخواهند گشت. اینجا جایگاه امین التجار است. امین التجار از قدیم تعریف مشخصی دارد. خود تجار از امین‌ترین افراد جامعه محسوب می‌شدند. حالا توجه کنید که امین این تاجرانی که خوشان امین بودند چه کسی بوده است. این‌ها کسانی بودند که چون دنیا را به خاطر تجارت می‌گشتند، همیشه به روز هم بودند و می‌توانستند تجربیاتشان را به فضای تجارت کشور و اتاق منتقل کنند. اما بدون غیبت بگویم که سوالی که در اینجا مطرح است این است که وقتی افرادی چون آقای ژائله که توانسته‌اند چندین شرکت را به همراه همکارانشان راه‌اندازی کنند، چگونه است که در کنار چهارده نفر دیگر اعضای هیات نمایندگان اتاق نمی‌توانند تحولاتی بنیادین را ایجاد کنند. خوب معلوم است که در اینجا کسی میخواسته حرکت کند و آن دیگری جلوی او را گرفته است که تحولی رخ نداده است. به همین جهات است که ما بسیار امیدواریم که این اتفاقات در این دوره بیفتد و ما دارای یک اتاق کارآمد باشیم و امید داریم که این اتاق بتواند به انتظاراتی که به ویژه از اتاق آذربایجان، که همواره نقش بسیار مهمی در اتاق ایران داشته است، در جامعه وجود دارد پاسخ دهد.
کارایی : فکر می‌کنید گذشته از نقش اعضا مسائل کلان ساختاری و قانونی و حقوقی و دولتی چه نقشی در کاهش سرعت توسعه‌ی اتاق داشته است؟
محمدزاده : بالاخره قانون اتاق چیز مشخصی است. قانون تدوین شده است و ما در چارچوب آن کار می‌کنیم. اما در مورداجرای قانون این ما هستیم که باید قانون‌گرا باشیم و قانون را به عمل درآوریم. به عنوان مثال در ماده‌ی بیست و دوم قانون صراحتاً بر تصویب هرگونه هزینه در اتاق بازرگانی در هیات نمایندگان تأکید شده است. این حداقل رعایت قانون در بین اعضای اتاق است. اگر شما در یک اتاق بازرگانی دیدید که این ماده به درستی اجرا می‌شود بدانید که بقیه‌ی قوانین هم در آنجا به درستی اجرا می‌شود.
کارایی : این امر با انتخابات دموکراتیک ممکن می‌شود؟
ژائله : کافی است اطلاع‌رسانی شود.
علیزاده هوشیار : ببینید این که شاخص‌های اندازه‌گیری عملکرد اتاق چه می‌تواند باشد تنها با در نظر گرفتن اتاق تعیین نمی‌شود. اتاق تنها یکی از عوامل توسعه‌ی اقتصاد استان است بنابراین میزان توسعه‌ی استان نمی‌تواند شاخص مناسبی در سنجش عملکرد اتاق باشد. اول باید شاخص‌های توسعه‌ی استان را اندازه‌گیری کنیم و بعد بتوانیم میزان تأثیر تمامی عوامل دخیل در آن مثل آقای استاندار، نمایندگان مجلس، اتاق بازرگانی و سایر عوامل را از هم جدا کنیم و بعد ببینیم که کدامیک از این عوامل بر توسعه‌ی استان چه تأثیری داشته‌اند. اگر شما بخواهید خود اتاق را بررسی کنید باید بتوانید در یک دوره‌ی مشخص به شاخص‌هایی چون تعداد اعضایی که اتاق جذب کرده است، میزان مشارکت در اتاق چقدر بوده است، چند کنفرانس توسط اتاق برگزار شده است، چند تور توسط اتاق انجام شده است و شاخص‌های دیگر اینچنینی مراجعه کنید. این ها می‌شود عملکرد اتاق بازرگانی استان و نتیجه‌ی آن در شاخص‌های توسعه‌ی استان دیده می‌شود. اما چیزی که مهم است این است که تنها بازیگر شاخص‌های توسعه‌ی استان اتاق نیست.
کارایی : انتظار ما از پارلمان بخش خصوصی این است که نماینده‌ی تمامی اقشار بخش خصوصی باشد. به نظر می‌رسد که با توجه به عدم عضویت بخش بزرگی از بخش خصوصی در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی، اتاق نخواهد توانست از جایگاه این نمایندگی از حقوق این بخش به درستی دفاع کند. نظرتان در این مورد چیست؟
علیزاده هوشیار : در مورد اصطلاح پارلمان بخش خصوصی بحث زیاد است. باید گفت که اتاق بازرگانی نماینده‌ی آن بخش خصوصی‌ای است که علاقه دارد با شفافیت فعالیت کند. هر کسی می‌تواند تجارت بزرگی در تبریز انجام دهد و کسی هم از فعالیتش مطلع نشود. این کار می‌تواند از طریق ترخیص‌کاری انجام شود و یا از طریق استفاده از افراد دیگر.
ژائله : این اصلا نمی‌تواند عادلانه باشد که به خاطر عدم شفافیت فعالیت‌های اقتصادی تنها کسانی که فعالیت شفاف دارند مالیات را بپردازند.
کارایی : البته در اینجا نکته‌ای هم در مورد نمایندگی اتاق از بخش خصوصی وجود دارد آن هم این که بالاخره آنهایی که به عضویت اتاق در نیامده‌اند خودشان نخواسته‌اند این کار را بکنند، حتی اگر حساب و کتابشان درست هم باشد.
علیزاده هوشیار : ببینید شما زمانی موظفید در اتاق عضو شوید که بخواهید صادرات و واردات کنید. برای صرف فعالیت اقتصادی در دنیا الزامی برای عضویت در اتاق بازرگانی وجود ندارد. چه دلیلی دارد که تمام کسبه و تولید کنندگان و افرادی که کار اقتصادی می‌کنند عضو اتاق بازرگانی باشند؟
جهت مطالعه کل مقاله ، لطفا به صفحات 15 الی 21 ماهنامه مراجعه نمایید.
