شاه‌بیت کارنامه مجلس فعلی، تصویب برجام است
نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس شورای اسلامی
کارایی : یکی از مؤلفه‌ها و مشخصه‌های «حکمرانی خوب» که امروزه در دنیا وجود دارد، شفافیت فضای اقتصادی و سیاسی و عمدتاً پاسخگویی مسئولان است. به نظر شما، در این حالت اساساً نقش مجلس در تحقق «حکمرانی خوب» چه اندازه می‌تواند باشد؟ به عبارتی، فارغ از سه وظیفه‌ای که عمدتاً برای مجلس در نظر گرفته می‌شود؛ تقنین، نظارت و نمایندگی مردم، آیا مجلس، بیشتر از این موارد، می‌تواند نقشی داشته باشد؟
منادی : به نظر من، مجلس وظیفه ریل‌گذاری صحیح، برای اداره کشور توسط قوّه مجریه را دارد و در این رابطه، سال‌های سال در ایران دموکراسی برقرار بوده است و این کار را کم‌وبیش انجام داده‌اند و قوانین مختلفی در ایران تصویب شده است. یکی از ریل‌گذاری‌های خوب مجلس، بحث هدفمند کردن یارانه‌ها بود. به نظر من، مجلس در تصویب این قانون درست و خوب عمل کرده است امّا در اجرا می‌بینیم که دولت نهم و دهم درست اجرا نکرد. امروز اگر بخواهیم کشور توسعه پیدا کند، باید از قبل در مجلس، قوانین خوب تصویب شود و آن قوانین، توسط دولت، خوب اجرا شود. در رابطه با بحث شفافیت اقتصادی که می‌گویید، باید عرض کنم رفع موانع کسب‌وکار و موانع تولید و توسعه کسب‌وکار، همه از مواردی هستند که در مجلس تصویب شده‌اند و یا تأسیس صندوق توسعه ملی که درآمدهای مازاد نفتی را به ۲۹ درصد رسانده است. باید تأمل کرد که درآمدهای مازاد در اقتصاد، باعث رشد تورّم و باعث افزایش واردات و کاهش صادرات نشود و تولید داخل را با تنش مواجه نکند. اگر قوانین، کارشناسانه و درست تصویب شود، قطعاً می‌تواند به توسعه مملکت کمک کند. یکی از مهمترین گره‌های اقتصادی ما، مساله تحریم‌ها بود. لازمه رفع این تحریم‌ها، انجام یک سری مذاکرات و حمایت مجلس از این مذاکرات بود مخصوصاً اجازه ورود دولت به بحث‌های مرتبط با پیمان‌نامه منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای به‌ویژه تصویب برجام در مجلس، یک گام بسیار مهم بود. البته مخالفانی که تعدادشان هم زیاد بود، به‌صورت ناپلئونی در مجلس رأی دادند و این پیامی برای غرب بود که این طرح، هم موافقان و هم مخالفانی دارد. موافق‌ها باعث شدند که طرح مذکور تصویب شود و مخالف‌ها هم باعث شدند که غرب ببیند که ایران خیلی هم از این امر خشنود و ذوق‌زده نیست؛ لذا به تدریج تحریم‌ها برداشته می‌شود، حتی بعضی از آن‌ها برداشته شده؛ مثلاً انتقال پول به کشور در حوزه پتروشیمی حل شده است. همه این‌ها نگرش مجلس در حوزه توسعه است.
کارایی : آقای دکتر منادی، در پاسخ به بحث شما، می‌خواهم بدانم حالا که مساله «تحریم» این‌قدر برای مجلس مهم بوده است، پس زمانی که این تحریم‌ها، پشت سر هم تصویب می‌شد، چرا مجلس آن‌همه منفعلانه عمل کرد؟
منادی : مجلس یک جایگاهی دارد و شورای عالی امنیت ملی یک جایگاهی. در ابتدای جریان هسته‌ای، مجلس به مساله ورود نکرده بود. بالاخره در حاکمیت، میان مسئولان مملکت، تقسیم وظیفه می‌کنند. مسئول پرونده هسته‌ای، شورای عالی امنیت ملی کشور بود و به مجلس ارتباطی نداشت. مجلس، فقط ناظر بود و بر اساس اختیاراتی که در قانون اساسی و اصل ۱۱۰ وجود داشت، رهبری، مسئولیت این پرونده را به شورای امنیت ارجاع داده بودند. مجلس هم جریان را رصد می‌کرد و این رصد تا جایی بود که در قضیه برجام، اگر مقام معظّم رهبری به مجلس ارجاع نمی‌دادند، مجلس حق دخالت نداشت. حتی زمانی که می‌گفتند قطعنامه‌ها، کاغذ پاره است، جریان، دستِ دولت بود.
کارایی : ما در شماره‌های قبلی کارایی که با صاحب‌نظران و کارشناسان صحبت می‌کردیم، عمده نظرشان این بود که نظام‌های ریاستی، زمانی کارآمدند که مجلس با دولت، همسو باشد. می‌خواهم این را بگویم که به لحاظ ساختار سیاسی جمهوری اسلامی که نظامی ریاستی است، قوه مجریه تقریباً دستِ بالا را دارد. آیا فکر نمی‌کنید که این مساله، دلیلی برای تحلیل رفتن ظرفیت مجلس باشد؟
منادی : خیر به نظر من، مجلس ایران یکی از قوی‌ترین پارلمان‌ها در دنیاست. علتش هم، این است که هیچ‌کس و هیچ قدرتی، نمی‌تواند مجلسِ جمهوری اسلامی ایران را منحل کند. کارکرد مجلس، تصویب قوانین است و در تصویب قوانین هم، روش قانون‌گذاری، سال‌های سال است که مشخص شده است. هر نماینده‌ای که به مجلس می‌رود، طبیعی است که تمامی تخصص‌های مورد نیاز جامعه را ندارد. بالاخره خروجی یک سری از کمیسیون‌های تخصّصی، منجر به رأی نماینده در صحن مجلس می‌شود. مثلاً یک موضوعی می‌آید و من تخصّص لازم در آن خصوص را ندارم. توجّه می‌کنم که در این موضوع، در کمیسیون دیگری، افراد متخصّصی هستند و به همین دلیل، نظر مثبت کمیسیون، برای ما نیز مثبت می‌شود. نظر مثبت مرکز پژوهش‌های مجلس، برای آن موضوعِ مشخص طرح یا لایحه، تأثیر دارد. آن مطلبی که می‌گویید تا حدودی موافق هستم. مجلس ما، خیلی هم کارآمد نیست. دنبال این نیستم که حتماً بگویم مجلس، کارآمداست. علت عمده آن‌هم، این است که در انتخابات ما، دموکراسی بیش از حد، زیاد است. قبل از انقلاب، شاه یک قدرت ویژه بود. می‌آمد و یک سری افراد را انتخاب می‌کرد که البته عموماً هم افرادی قوی و توانمند بودند. از آن‌ها حمایت می‌کرد و این‌ها را در یک حالت فرمایشی و تشریفاتی به مجلس می‌آورد. اینکه می‌گویم این‌ها افرادی قوی بودند، دلیلش این است که مثلاً قانون مدنی نوشته‌اند و یا سال‌ها پیش قانون تجارت نوشته‌اند. خیلی متخصص بودند. منتها، این‌ها نمایندگانِ انتصابی بودند نه انتخابی. البته در ظاهر هم، صورت قضیه را حل کرده بودند. در عین حال، آن‌ها خیلی قوی‌تر از نماینده‌ای هستند که امروز به این شکل و بدون تحزب وارد مجلس می‌شود و با داشتن یک فوق‌لیسانس، آن‌قدرها هم نمی‌تواند توانمند باشد.
کارایی : آقای دکتر به نظر شما، بدون آگاهی موثّر و شناخت کامل شهروندان، از افرادی که داوطلب نمایندگی می‌شوند، چقدر می‌توان به تشکیل یک مجلس کارآمد امیدوار بود؟
منادی : من معتقدم آگاهی هرچقدر هم مؤثر باشد، ما باید یک جریانی به نام حزب داشته باشیم. نه حزبی که در جریانات مختلف و با گرایشات مختلف می‌آیند و سبز می‌شوند و بعد از انتخابات هم یک‌شبه نیست می‌شوند. یک حزب قوی باید وجود داشته باشد که مردم هم آن را به خوبی بشناسند و بعد عضوگیری کند. یک میلیون نفر…ده میلیون نفر…بیست میلیون نفر…در این صورت، وقتی کسی از سوی حزب معرفی و انتخاب می‌شود، آن فرد در برابر حزب و مردم پاسخگو باشد.
کارایی : به نظر من، اگر نمایندگان مجلس، از جمله جنابعالی، به این نتیجه رسیده باشند، خیلی خوب و مثبت است؛ منتها در عمل، هیچ‌گونه فعالیتی در مجلس، در این راستا دیده نمی‌شود، در حالی که حداقل می‌توان قدم‌هایی هر چند کوتاه امّا موثّر برداشت؟
منادی : بالاخره در مجلس، رأی از آنِ اکثریت است، ولی من فکر می‌کنم تا پایانِ این مجلس، قانون احزاب، به یک سرانجامی برسد.
کارایی : بسیاری از صاحب‌نظران، معتقد هستند که مشکل ما، تعدد قوانین است و باید در ماهیت وجودی مقداری از این قوانین بازنگری شود. می‌خواستم بدانم که آیا اساساً چنین نگرشی در میان نمایندگان مجلس وجود دارد؟
منادی : یکی از بزرگ‌ترین ایرادها و کاستی‌های ما در مجلس، این است که هر روز قانون تصویب می‌کنیم. البته این‌ها لازم است. ۷۰ درصد از وقت مجلس، به منقّح کردن قوانین قبلی می‌گذرد و این ایراد کار است. اگر بخواهیم این‌ها حل شود چه باید بکنیم؟ باید آیین‌نامه داخلی مجلس عوض شود. باید قوانین را به گروه‌های متخصّص بسپاریم که مثلاً قانون تجارت را بنویسید و بعد بیاییم این قوانین را در کمیسیونی بررسی کنیم و همه را یک‌باره تصویب کنیم. ما باید این را به خود مرکز پژوهش‌های مجلس بدهیم تا متخصّصان جمع بشوند و روی آن کار کنند. این، کار صاحب‌نظران است. من در عین عمل به وظایف نمایندگی خود، آن‌همه وقت ندارم و صاحب‌نظر هم نیستم. باید در کمیسیون‌ها، کارهای این صاحب‌نظران را ببینیم که چگونه است و بعد از نگرش اجمالی، بیاییم در صحن، یک‌باره تصویب کنیم؛ نه اینکه بند بند رأی بدهیم که هم وقت مجلس گرفته شود و هم کیفیت قوانین از بین برود.
کارایی : لطفاً در یک ارزیابی کلی، بفرمایید مهمترین دستاورد اقتصادی و توسعه‌ای مجلس گذشته، از نظر شما چیست؟
منادی : در بحث موانع تولید و خروج از رکود، ما یک سری قوانین بسیار موثّر داریم و اگر دولت به آن عمل کند، خیلی زمینه بسیار خوبی برای رشد و توسعه اقتصاد فراهم است. از این گذشته به نظر من، شاه‌بیت قوانین مجلس پیشین و همین مجلس، تصویب برجام بود که به خوبی مقاومت و ایستادگی کرد. هدف مجلس این بود که برای دولت در عرصه دیپلماسی و اقتصاد بین‌الملل، ریل‌گذاری کند و اقتصاد از این وضعیت بد، به‌نوعی خارج شود.
