مسکو می‌تواند از تجربه تهران برای مقاومت در برابر فشار تحریم‌ها استفاده کند
نویسنده: عباس جمعه(تحلیل‌گر سوری)
سایت اسپوتنیک
لغو تحریم‌های غرب علیه ایران و پیامدهای آن برای روابط دوجانبه ایران-روسیه در آینده مشخص خواهد شد اما با این حال با توجه به سابقه تاریخی روابط دو کشور؛ ایران می‌تواند موارد زیادی درباره نحوه رویارویی با غرب به روسیه یاد بدهد. برخی از کارشناسان نگران روابط ایران و روسیه پس از بهبودی نسبی ارتباطات ایران با اروپا و امریکا هستند اما این نگرانی در طرف روس اصلاً وجود ندارد.
روابط دو کشور در طول قرن‌ها:
همکاری‌ها و روابط دیپلماتیک ایران – روسیه به بیش از ۴۰۰ سال پیش برمی‌گردد؛ اما پس از که دو کشور به سطح جدید از پیشرفت اقتصادی و دیپلماتیک رسیدند همیشه تمایل به دست‌یابی به اتحاد سیاسی و داشتن بازارهای متحد در دو طرف وجود داشته است. با این حال در تاریخ، نمونه‌های تراژیک متعددی از روابط دو کشور مثل اشغال سفارت روسیه در تهران و قتل گریبایدوف؛ سفیر روسیه در سال ۱۹۸۲ نیز وجود دارد. یا زمانی که در دهه ۸۰ شوروی سابق از دست یافتن ایرانی‌ها به ابزارهای جنگی پیشرفته جلوگیری می‌کرد و روحانیت شیعه، اتحاد جماهیر شوروی را به شیطان کوچک تشبیه نمودند. البته در تاریخ خاطرات بسیار تلخی از حمله سربازان روس به خاک ایران وجود دارد که برای هیچ ایرانی یادآوری‌اش خوشحال کننده نمی‌باشد.
اما جریان تاریخ همیشه متحول شده و لکه‌های روشن با ابرهای تیره جایگزین می‌شوند. همان‌طور که بعد از فروپاشی شوروی سابق روابط ایران- روسیه از عواقب وحشتناک این حادثه متأثر نشد. ایرانی‌ها دیگر از شیطان کوچک نمی‌ترسیدند و با رویکردی واقع‌گرایانه از سرگیری روابط با روسیه را واجد منافع بسیاری برای خود ارزیابی نمودند. پس از فروپاشی شوروی، در سال ۱۹۹۲ دو کشور توافق‌نامه ساخت و ساز نیروگاه اتمی بوشهر را امضا کردند که تا به حال این توافق‌نامه در حال اجراست. از سال ۲۰۱۲ و بعد از بحران خاورمیانه، روابط مسکو-تهران دو بار گرم و دوستانه شده و به یک موضوع کلیدی در بحث‌های جهانی تبدیل شده است. غرب همواره از نفوذ اتحاد جماهیر شوروی به ایران واهمه داشت و در حال حاضر هم تصادفی نیست که در تلاش برای جلوگیری از اتحاد سیاسی-نظامی این دو قدرت (برای شکل دادن یک وزنه تعادل در برابر ناتو) فعال می‌باشد.
باید توجه داشت وجود گفتگوی چندجانبه با تهران یکی از پایه‌های سیاست خارجی پوتین بوده و در سال ۲۰۰۱ یک نیز معاهده در خصوص اصول روابط و اصول همکاری‌ها بین دو کشور امضا شد و بر اساس ماده ۱۸ این معاهده دو کشور برای حل و فصل بحران‌های جهانی مخصوصاً بحران‌های خاورمیانه همکاری خواهند داشت.
روسیه می‌تواند از تجارب تهران در زمینه تحریم بهره بگیرد.
امروزه در حالی که غرب تحریم‌های خود را علیه ایران کاهش می‌دهد، تحریم‌های خود علیه مسکو را گسترده‌تر و طولانی‌تر می‌کند، در این شرایط ایرانی‌ها می‌توانند تجارب بسیاری را در زمینه مقاومت در برابر سیاست منزوی‌سازی غرب در اختیار روس‌ها قرار دهند. غربی‌ها، در تلاش کشورهای دیگر برای سربلند کردن و اعلام نارضایتی از رفتار خودخواهانه غربی‌ها را به‌صورت تحقیرآمیزی محکوم کرده‌اند ایران نیز پس از انقلاب ۱۹۷۹ با چنین رویکردی مواجه بوده است.
از سال ۲۰۰۵ غربی‌ها شروع به اعمال شدیدترین تحریم‌ها در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران نمودند؛ اما موفقیت ایران در تبدیل شدن به یک قدرت منطقه‌ای، کشورهایی که برای مذاکره کارشکنی می‌کردند را به پای میز مذاکره کشاند و توانست تحریم‌ها را بر علیه ایران لغو نماید. البته عمده‌ترین مشکلات ایرانی‌ها در دوران تحریم مربوط به تحریم‌های مالی و بانکی بود که باعث می‌شد اقتصاد ایران نتواند به تکنولوژی‌های نوین دسترسی یابد.
همکاری‌های اقتصادی، سیاسی، انرژیک و نظامی
با وجود برخی نگرانی‌ها؛ بعد از رفع تحریم‌ها بر علیه ایران این کشور همچنان می‌تواند شریک بسیارخوبی برای روسیه در حوزه‌های مختلف باشد. موضوعی که رئیس‌جمهور روسیه به خوبی به آن آگاه است. در ماه نوامبر، پوتین بعد از دیدار با حسن روحانی خط اعتباری ۵ میلیارد دلاری را برای سرمایه‌گذاری در ایران ایجاد کرد و سران دو کشور ۳۵ پروژه مربوط به بخش‌های انرژی، ساخت و ساز، بنادر و راه‌آهن را امضا کردند.
همچنین دو کشور به توافق‌های خوبی در بخش نفت و گاز دست یافته‌اند به طوری که مهدی حسینی رئیس کمیته تجدیدنظر در قراردادهای نفتی ایران اواخر نوامبر اعلام کرد که شرکت‌های روسی گاز پروم و لویک اویل از چشم‌اندازهای خوبی برای همکاری با ایران در زمینه‌های انرژی برخوردارند. بیژن زنگنه وزیر نفت ایران نیز ابراز امیدواری کرده است که بعد از تحریم‌های ضد روسی، همکاری‌های دو کشور در زمینه‌های نفت و گاز با قدرت بیشتری افزایش یابد.
به دلیل شرایط نظامی – امنیتی خاورمیانه، در عرصه نظامی هم ما باید منتظر بسته شدن قراردادهای همکاری چندین میلیارد دلاری بین دو کشور باشیم. همچنین ایران برای نوسازی تجهیزات نظامی خود به اسلحه‌های روسی علاقه ویژه نشان داده است. در این زمینه تانک تی ۹۰ اس می‌تواند اولین نمونه برای معامله باشد.
بعد از بحران در روابط روسیه و ترکیه و تحریم ترکیه توسط روسیه؛ به دلیل وابستگی‌های چندجانبه اقتصادی دو کشور به همدیگر روسیه در تلاش است جایگزین مناسبی برای محصولات مورد نیاز خود پیدا کند و اتفاقاً جمهوری اسلامی ایران نیز علاقه‌مند است در حوزه صادرات محصولات کشاورزی بخصوص میوه و سبزیجات به بازار روسیه وارد شود؛ بنابراین روسیه به راحتی می‌تواند در تأمین این محصولات از ایران اقدام کند. در نهایت تسهیل اخذ ویزا نیز می‌تواند در توسعه روابط دو کشور مؤثر باشد که البته در سفر اخیر پوتین به تهران در نوامبر ۲۰۱۵ دو کشور توافق اولیه سفر بدون روادید اقشار خاص را امضا کردند.
بعد از لغو تحریم‌ها و احتمالاً توسعه روابط ایران با کشورهای غربی به‌خصوص کشورهای اروپایی بازهم مسکو و تهران می‌توانند حوزه‌های خاصی را برای تعیین نوع و سطح همکاری‌ها انتخاب نمایند و در دنیای امروز داشتن چشم‌اندازهای گوناگون برای همکاری مزیت خوبی است.
