کارشناس اقتصاد آب
ارزش ذاتی از سه منظرِ «ارزش میراثی» ، «ارزش انتخابی» و «ارزش وجودی محض» قابل تبیین است.
«ارزش میراثی» و یا به عبارت دقیق تر، ارزشِ پاسداری میراث آیندگان، مفهومی نسبی است و بر حسب شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر جامعه متفاوت بوده و در جامعه ای که نگرانی بیشتری برای آینده و رفاه نسل های بعدی وجود داشته باشد این ارزش ملموس تر خواهد بود.
«ارزش انتخابی» ، ارزشی است که با تعارض میان نیاز های توسعه و ضرورت حفظ محیط زیست نمود می یابد، مثلا برای احداث یک بزرگراه که از میان جنگل های انبوه عبور کرده و موجب نابودی آن می شود ارزش انتخابی این جنگل ها را اهمیت احداث این بزرگراه معین خواهد کرد و چنانچه حفظ جنگل ها، بر احداث بزرگراه ترجیح داده شود ارزش انتخابی این جنگل ها، معادل ارزشی خواهد بود که با احداث بزرگ راه می توانست حاصل شود و جامعه با انتخابِ حفظ جنگل ها، از آن صرف نظر نموده است.
تبیین «ارزش وجودی» که مهم ترین بخش ارزش ذاتی می باشد، مشروط بر وجود یا عدم وجود یک منبع طبیعی دشوار یا آسان خواهد بود. بدین ترتیب که با تداوم حیات آن منبع طبیعی، ارزش وجودی نمودِ خاصی نداشته و برآورد آن دشوار خواهد بود ولی با شروع نابودی آن منبع طبیعی، ارزش وجودی نمایان تر خواهد شد.
علی رغم آنکه ارزش ذاتی آب در دو دهه اخیر در ادبیات اقتصادی و اداری کشور مطرح بوده وپس از اشاره به اهمیت آن در برخی اسناد و سیاست های کلی، تمهیدات قانونی برای توجه به آن نیز در بند ج ماده ١٧ قانون برنامه چهارم توسعه کشور فراهم شده است ولی محاسبه و برآورد آن دشوار تر از آن بوده که با چنین تمهیداتی میسر گردد. حتی آئین نامه اجرایی این ماده قانونی که قرار بود روش های تعیین ارزش ذاتی را معین نماید اولا بسیار دیرتر از زمان پیش بینی شده، یعنی در سال چهارم اجرای این قانون (١٣٨٧) ابلاغ شد و ثانیا به دلیل ابهامات فراوانی که داشت زمینه اجرایی نیافته و مسکوت ماند.
در حال حاضر با وضعیتی که برای دریاچه ارومیه پیش آمده است این امکان فراهم است که ابهامات پیش روی برآورد ارزش ذاتی با یک نمونه عینی، مرتفع گردد چرا که با کاهش قابل ملاحظه آب این دریاچه، ارزش ذاتی آن، نه تنها برای متخصصین اقتصادی بلکه برای مردم عادی نیز ملموس و قابل درک شده است. بدین ترتیب که اگر از سه منظرِ ارزش ذاتی یعنی ارزش «وجودی» ، «میراثی» و «انتخابی» تنها ارزش وجودی دریاچه ارومیه مورد توجه قرار گیرد ملاحظه خواهد شد که هزینه همه تمهیداتی که برای نجات دریاچه ارومیه و رسیدن به تراز اکولوژیکی آن ضروری به نظر میرسد و اخیرا برآوردهای دقیق تری از آن صورت گرفته است که بیانگر ارزش ذاتی این دریاچه بوده و مبالغ قابل ملاحظه ای که از طریق کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه برای اجرای طرح های مختلف پیش بینی می شود نیز سهم بسیار ناچیزی از این ارزش را نمایان می سازد.
بنا براین با درک واقع بینانه تر ازمفهوم ارزش ذاتی آب، که بحران دریاچه ارومیه امکان آن را فراهم آورده است می توان گفت چنانچه طی سالهای طولانیِ تداوم حیات طبیعی دریاچه ارومیه، ارزش ذاتی نهفته درآن مورد توجه جدی تر قرار می گرفت شاید جامعه ما امروزه با چنین بحران و هزینه گزافی مواجه نمی گردید.
