سازمان مدیریت صنعتی آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و زنجان رتبه بندی سال 1391 شرکت های برتر منطقه آذربایجان (براساس اطلاعات سال مالی 1390) را در پی تجربه و سابقه 14 ساله سازمان مدیریت صنعتی برای اولین بار در منطقه شمالغرب کشور اجرا کرد. این فهرست با الهام از رسالت سازمان مرکزی با فراهم نمودن آمار و اطلاعات شفاف و مفید در مورد بنگاههای اقتصادی منطقه، فضای روشن تری از کسب کار اقتصادی منطقه هرساله ارائه می دهد و به مدیران، سیاستگزاران و پژوهشگران، یاری می رساند تا شناخت و درک دقیق تری از مقیاس، ساختار مالی و اقتصادی صنایع و بنگاه های اقتصادی بزرگ منطقه داشته باشند.
در فهرست تهیه شده از120 شرکت منطقه آذربایجان، بر روی شناسایی آرایش بنگاه های بزرگ منطقه در کنار یکدیگر تمرکز شده است، به این دلیل که نگاه کلان ملی در شکل گیری این فهرست مورد نظر سازمان مدیریت صنعتی بوده است. به عبارت دیگر، از آنجایی که رونق و رکود بزرگترین شرکت های منطقه، به دلیل وجود ارتباطات گسترده پسین و پیشین، به سرعت در کلیه سطوح اقتصادی منطقه آثار خود را بروز خواهد داد، سازمان مدیریت صنعتی با تهیه این فهرست تلاش نموده است که تصویری سالانه و متکی به آمارهای کمی قابل اعتماد، از چگونگی تغییرات در آرایش بنگاه های بزرگ منطقه و صنایع و فعالیت های اقتصادی مختلف در کنار یکدیگر ارایه دهد. پویایی، تداوم و تسریع روند توسعه بنگاه های اقتصادی و در پی آن کل اقتصاد کشور در گرو شناخت کامل و صحیحی از نقاط قوت و ضعف فعالیت های اقتصادی بنگاه های کشور است و از آنجایی که قوت و ضعف مفاهیم، نسبی هستند که برمبنای مقایسه استوار می باشند در این فهرست با مقایسه صنایع و بنگاه های اقتصادی منطقه با یکدیگر زمینه ای فراهم می شود که می تواند راهنمای مفیدی برای مدیران و سیاست گذاران و سرمایه گذاران باشد و منجر به تحقیقات پژوهشگران در جهت شناخت فضای کسب و کار از زوایایی تازه گردد.
تغییراتی که به طور دائم در سالهای گذشته در این تصویر روی داده است و یا در حال شکل گیری است، می تواند از زوایای مختلف استلزام ها یا استنتاج های متفاوتی برای بیننده داشته باشد. در حالی که سقوط تدریجی رتبه های شرکت های فعال در یک صنعت در یک روند چند ساله، برای سرمایه گذار داخلی یا خارجی علامت عدم توجیه سرمایه گذاری یا افزایش هزینه فرصت است. برای سیاست گذار اقتصادی این اتفاق ممکن است علامت تلاش برای چاره جویی یا شناسایی مشکل باشد، در حالی که جابجایی رتبه ها در فهرست صد شرکت برتر برای پژوهشگران زمینه ای برای تحقیق علمی است. برای مدیر بنگاهی که در این لیست قرار گرفته است، این تغییرات رتبه می تواند نشانه ای برای بازنگری در عملکرد و شناسایی نقاط قوت و ضعف باشد.
این نگاه کلان و ملی، در کنار توجه به خواسته های ذی نفعان طرح از یک سو و از سوی دیگر توجه به میزان دسترسی به آمارهای کمی قابل اتکاء و ماهیت رتبه بندی و نسبی بودن فهرست از سوی دیگر، باعث می شود نوع شاخص های مورد استفاده در رتبه بندی ها، در راستای هدف طرح گزینش و تدقین شود.
میزان اثرگذاری فعالیت یک بنگاه اقتصادی در ابعاد اقتصاد ملی، رابطه مستقیمی با میزان فروش شرکت دارد. فروش شرکت، میزان تعامل بنگاه را با ساختار اقتصادی منطقه نشان می دهد و هرچه بنگاهی تعامل بیشتری با سایر اجزاء اقتصادی داشته باشد، رونق و رکود آن اهمیت بیشتری می یابد. بنابراین انتخاب و رتبه بندی شرکت ها براساس شاخص “حجم فروش” از منطق اقتصادی و مدیریتی برخوردار است. اصولا موضوع “رشد شرکت ها” اهمیت و جایگاه ویژه ای در اقتصاد و مدیریت دارد. “فروش”، مهمترین خروجی نهایی شرکت تجاری است و به خصوص، “روند فروش”، نتیجه تعامل بسیاری از عوامل کمی و کیفی، درونی و بیرونی شرکت را نشان می دهد و بالاخره این که، ورود به عرصه رقابت جهانی تنها برای شرکت های بزرگ (با فروش بالا) میسر است.
هدف تدوین فهرست شرکتهای برتر منطقه آذربایجان به شرح ذیل است:
“شفاف سازی فضای کسب و کار و جایگاه اقتصادی شرکت های منطقه آذربایجان و رتبه بندی آنها از نظر میزان تاثیرگذاری در اقتصاد ملی ، با هدف گسترش رقابت در فضای کسب و کار بنگاه های اقتصادی”
با هدف فوق، فهرست شرکت های برتر منطقه آذربایجان ( IMIAZAR100) تناسب بیشتری با روش های رتبه بندی خروجی گرا( نتیجه گرا) دارد. چون شفاف سازی جایگاه اقتصادی شرکت ها هدفی است که مدل های فرآیندگرا نمی توانند به آن پاسخ گویند، به خصوص زمانی که تعیین جایگاه اقتصادی شرکت ها در مقایسه با هم مطرح است، نمی توانیم ارزیابی خود را محدود به چند شرکت خاص نماییم. افزایش تعداد شرکت ها نیز استفاده از روش های فرآیندگرا را به عنوان کاری مداوم وسالانه غیرممکن می کند. بنابراین، فهرست شرکت های برتر منطقه آذربایجان، فهرستی برای شناسایی جایگاه اقتصادی بنگاه های اقتصادی برمبنای روش رتبه بندی براساس روش های خروجی گرا است.
