گفت‌وگوی اختصاصی با هامایاک آوادیس یانس
گفت‌وگوی اختصاصی ماهنامه کارایی با آقای هامایاک آوادیس یانس، رایزن بازرگانی ایران در ارمنستان
بیوگرافی که از خود در سایت سازمان توسعه تجارت ایران گذاشته بسیار مختصر و مفید است. کارشناس ارشد روانشناسی و مدرس دانشگاه می باشند. همچنین سوابق اجرایی طولانی در وزارت بازرگانی سابق و صنعت،معدن و تجارت فعلی دارند. مسئولیت های خود را از سمت کارشناسی شروع کرده و در سمت های رئیس اداره محصولات کشاورزی، اداره بانک و بیمه ادامه داده اند. همچنین مدتی در اکراین رایزن بازرگانی ایران در سفارتخانه بوده و در حال حاضر نیز رایزن بازرگانی ایران در ارمنستان است.
در پی تماسی که با ایشان داشتیم به سؤالات ما در ارتباط با موضوع الحاق ارمنستان به اتحادیه گمرکی اوراسیا پاسخ دادند.
کارایی : آقای آوادیس روز ٢٩ مه ٢٠١۴ روسای جمهور روسیه، قزاقستان و بلاروس در آستانه، پایتخت قزاقستان، قراردادی هزار صفحه‌ای را امضا کردند که مبنای تشکیل اتحادیه اقتصادی «اوراسیا» شد. ارزیابی جنابعالی از فلسفه شکل گیری و توسعه این اتحادیه و همچنین وزن اقتصادی بین‌المللی آن چیست؟
هامایاک آوادیس یانس : اتحادیه اقتصادی اورآسیا یک بلوک تجاری متشکل از روسیه، بلاروس و قزاقستان بود که با پیوستن رسمی ارمنستان به آن از ابتدای سال ٢٠١۵ میلادی دارای چهار عضو شد. تشکیل این اتحادیه که روسیه پیشگام ایجاد آن بود به سال ۲۰۰۰ بر می گردد که تحت عنوان اتحادیه گمرگی بلاروس، قزاقستان و روسیه شکل گرفت اما به علت عملی نشدن این طرح، پوتین در سال ۲۰۱۱ بطور جدی پیگیر آن شد و تلاش کرد تا ضرورت این اتحادیه را توجیه و تبیین نماید و در مقاله ای در اکتبر همان سال در روزنامه «ایزوستیا» این ایده را پیشنهاد کرد. تشکیل این اتحادیه به لحاظ سیاسی بحث انگیز بوده است و از روزهای نخست آن تحت تأثیر بحران اقتصادی روسیه قرار گرفت. به نظر می رسد که هدف این اتحادیه نزدیک تر کردن جمهوری های شوروی سابق به یکدیگر، از بین بردن مشکلات و موانع موجود در زمینه توسعه روابط اقتصادی و تجاری و تشکیل یک بازار متحد برای جا به‌جایی آزاد کالا، خدمات، سرمایه و نیروی انسانی میان کشورهای عضو برای جمعیتی بالغ بر ١٧٠ میلیون نفر است. از آغازسال جدید میلادی اخذ و پرداخت هرگونه عوارض گمرکی از معاملات و گردش کالا بین این کشورها لغو شد. گرچه این بلوک تجاری فاقد یک پول واحد است اما احتمال می‌رود در سال های آینده برای ایجاد آن اقدام شود. همچنین احتمال دارد که قرقیزستان و تاجیکستان هم در آینده نزدیک به این اتحادیه ملحق شوند . روسیه برای اینکه بتواند حوزه نفوذ و تأثیرگذاری در عرصه بین‌المللی خود را گسترش دهد، ناچار به حرکت به سوی تجمیع منطقه‌ای است و می داند که در دنیای امروز کشورهایی که قدرت اقتصادی بیشتری دارند، میزان تأثیرگذاری سیاسی آن‌ها هم بیشتر است. البته هنوز جایگاه این اتحادیه در اقتصاد جهانی روشن نیست و شاید به نهادی شبیه اتحادیه اروپا تبدیل شود.
کارایی : کشور ارمنستان با وجود برخی تلاش هایش در راه الحاق به اتحادیه اروپا به سرعت زمینه های پیوستن به اتحادیه گمرکی را فراهم نمود و با تصویب مجلس این کشور از ابتدای سال ٢٠١۵ به اتجادیه گمرکی اوراسیا پیوست. شما دلیل سرعت عمل ارمنستان در الحاق به اتحادیه اوراسیا را چه می دانید؟
هامایاک آوادیس یانس : ارمنستان همواره سیاست همکاری با کشورها و اتحادیه های مختلف را در پیش گرفته است و سیاست « هم این و هم آن» را اجرا می کرد و همانگونه که اشاره کردید در حال نزدیک شدن به اتحادیه اروپا بود اما از قرار معلوم دولت ارمنستان بر سر دو راهی ماند و تحت فشار قرار گرفت تا « یا این و یا آن» را انتخاب نماید و با توجه به ملاحظات سیاسی و شاید در راستای حفظ امنیت خود، روابط با اتحادیه اروپا را محدودتر کرد و با سرعت به اتحادیه اقتصادی اورآسیا ملحق شد. البته ارمنستان هم اکنون در حال مذاکره با اتحادیه اروپا به منظور امضای موافقتنامه همکاری است و اتحادیه اروپا موافقتنامه تعرفه ترجیحی GPS+ با ارمنستان را کماکان ادامه می‌دهد و لغو نکرده است.
کارایی : به نظر شما اتحادیه گمرکی اوراسیا چه تاثیری در جهت ایجاد شرایط مطلوب برای رشد پایدار و شکل گیری اقتصاد قابل رقابت در ارمنستان خواهد داشت؟
هامایاک آوادیس یانس : تاثیرات مثبت عضویت در اتحادیه مذکور امکان جا به‌جایی آزاد تر کالا، نیروی کار و کسب درآمد و همچنین جذب سرمایه‌گذاری از کشورهای عضو اتحادیه می باشد. از سوی دیگر این تأثیرات به چند عامل از جمله جایگزین شدن کالاهای داخلی و کالاهای تولید شده در کشورهای اتحادیه اقتصادی اورآسیا به‌جای کالاهای وارد شده از کشورهای غیر عضو اتحادیه، ساختار بازارها، شیوه های قیمت گذاری و غیره بستگی دارد. در اتحادیه اقتصادی اورآسیا برای ارمنستان معافیت هایی در نظر گرفته شده است و حقوق گمرکی واردات چند صد قلم کالا تا چند سال آینده برای آن کشور افزایش پیدا نخواهد کرد؛ اما از سوی دیگر کشورهای عضو اتحادیه مذکور از جنبه هایی مثل ویژگی های اقتصادی، جمعیت شناختی، زبان، آزادی احزاب، آزادی بیان و غیره ناهمگن هستند و از همین ابتدای آغاز فعالیت بین اعضای اتحادیه اختلافاتی بروز کرده است. به ویژه قزاقستان و بلاروس با روسیه مشکلات تجاری دارند و در مورد ارمنستان هم باید گفت که مرز جغرافیایی مشترک با هیچ کدام از کشورهای عضو اتحادیه ندارد و در سازمان جهانی تجارت بر اثر تعهدات اش با سایر کشورها مشکلاتی پیدا خواهد کرد که باید با مذاکره حل و فصل نماید؛ بنابراین در مجموع تاثیرات مثبت آن بر اقتصاد ارمنستان در بلند مدت مشخص خواهد شد.
کارایی : اخیرا ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا تفاهم‌نامه همکاری را امضا کردند که طی آن باید تبادل گمرکی دوجانبه با تسهیل بیشتری انجام شود. در این ارتباط عضویت ارمنستان به‌عنوان همسایه ما در اتحادیه چه تاثیری می تواند در افزایش یا کاهش تعاملات اقتصادی با این کشور و سایر اعضا بخصوص روسیه داشته باشد؟ مشخصا عضویت ارمنستان در این اتحادیه تعاملات اقتصادی دوجانبه را با محدودیت های ناخواسته مواجه نخواهد کرد؟
هامایاک آوادیس یانس : با توجه به اینکه کشورمان از شرکای اصلی تجاری ارمنستان است و با روسیه، بلاروس و قزاقستان هم روابط خوبی دارد، این تحولات بر روابط تجاری دو کشور در بلند مدت تأثیر مثبتی خواهد گذاشت . البته افزایش تدریجی حقوق گمرکی کالاهای وارداتی به اتحادیه اورآسیا و گران تر شدن کالاهای وارداتی از سایر کشورها رقابت پذیری آن‌ها را کاهش خواهد داد. لذا عقد موافقت نامه ترجیحی و پیشنهاد استفاده از ارمنستان به‌عنوان حلقه واسط به منظور فرآوری محصولات و کالاهای ایرانی به منظور صادرات، به ویژه به مناطق جنوبی روسیه، بدون پرداخت حقوق گمرکی مطرح می شود که قابل بررسی است . ضمناً امکان بهره گیری از پتانسیل های ایرانی موجود از جمله سازمان اجتماعی یا اتحادیه تجار و تولیدکنندگان ایرانی در ارمنستان، اتاق بازرگانی مشترک ایران و ارمنستان در تهران و بانک ملت ارمنستان وجود دارد و همچنین قرار است در آینده یک مرکز تجاری ایرانی در ایروان راه‌اندازی شود.
کارایی : اکارد کوردس، رئیس کمیته روابط اقتصادی شرق اروپا در گفتگو با یکی از شبکه های رادیویی آلمان گفته است که ایجاد منطقه آزاد تجاری با «اتحادیه اقتصادی اوراسیا»، «از نظر سیاسی و اقتصادی» منطقی و لازم است. حتی اسرائیل و مصر نیز خواستار ایجاد منطقه آزاد مشترک با اتحادیه اوراسیا شده اند. به نظر شما وجود منطقه آزاد ارس در مرز ایران و ارمنستان تا چه اندازه می تواند در توسعه ارتباطات اقتصادی و تجاری بین ایران و اوراسیا و نیز آذربایجان شرقی و ارمنستان نقش ایفا کند؟
هامایاک آوادیس یانس : وزیر بازرگانی اتحادیه اقتصادی اورآسیا اخیراً به خبرگزاری ریانووستی گفته است که به احتمال زیاد در ماه مه سال جاری با ویتنام موافتنامه منطقه آزاد تجاری امضا خواهد شد و مذاکرات آن در حال پایان یافتن است و چند کشور دیگر هم برای این کار اعلام آمادگی کرده اند و به زودی مذاکراتی با چین در خصوص راه های همکاری متقابل شروع خواهد شد، اما صحبت در مورد منطقه آزاد با چین هنوز زود است. از سوی دیگر از قرار معلوم ترکیه و یونان هم برای ایجاد منطقه آزاد اقتصادی اعلام آمادگی کرده اند؛ بنابراین چنانچه اتحادیه اورآسیا دستاوردهای مثبتی داشته باشد و شکل واقعی همکاری بین کشورهای مستقل همکار با هم را پیدا کند و اگر این همکاری اقتصادی نتایج مثبتی داشته باشد، کشورهای بیشتری از جمهوری های جدا شده از شوروی سابق و همچنین کشورهای دیگر به آن ملحق خواهند شد. مزیتی که ایران در این زمینه دارد وجود مرز دریایی با روسیه و مرز مشترک زمینی با ارمنستان و همچنین منطقه آزاد تجاری و صنعتی ارس در استان آذربایجان شرقی در مجاورت آن است که از پتانسیل های آن می توان برای گسترش همکاری های اقتصادی بهره برداری کرد. البته بازار ارمنستان کوچک است اما ورود به این بازار به معنی امکان نفوذ در بازار گسترده چند کشور دیگر بدون محدودیت است. در ماه های گذشته نیز سفارت ایران در ارمنستان، در راستای معرفی پتانسیل های منطقه آزاد ارس، یک هیئت بزرگ از خبرنگاران رسانه های جمعی ارمنستان را به جلفا اعزام نمود و برای پذیرش هیئت های بازرگانی در منطقه مذکور و همچنین برای بازدید آنان از نمایشگاه های بین‌المللی تخصصی در ایران و آشنایی با امکانات موجود در کشورمان خدمات ویژه ای ارائه داد که امیدواریم در توسعه روابط صنعتی، معدنی، تجاری و اقتصادی با اتحادیه اورآسیا مؤثر واقع شود.
