صندلی های خالی بحران نیست، امکانات و زیرساخت هایی است که ایجاد شده و بایستی از آنها بهره ببریم

کارایی : آقای دکتر، با توجه به کاهش تقاضا برای ورود به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی، و با توجه به زیرساخت هایی که به ویژه طی سالیان اخیر ایجاد شده است همچنین با توجه به موانعی که بر سر راه خروج از این صنعت بر سر راه متولیان و دست اندرکاران آموزش عالی وجود دارد، به نظر شما آیا جذب دانشجوی خارجی می تواند به عنوان راه حلی برای برون رفت از این بحران مورد توجه قرار گیرد یا نه؟
منادی : اوائل انقلاب در ایران تعداد دانشجو بسیار کم بود اما هم اکنون تعداد دانشجو نسبت به اول انقلاب، حدود ٢٠ برابر بیشتر شده و همچنین تعداد کثیری نیزبه عنوان اعضای هیات علمی یا تحت عناوین دیگر به استخدام دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی درآمده اند. دانشگاه آزاد اسلامی به تنهایی یک میلیون و هفتصد و پنجاه هزار دانشجو دارد. پس از انقلاب١٠ میلیون نفر ازکل دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی فارغ التحصیل شده اند که حدود نیمی از این افراد از دانشگاه آزاد اسلامی فارغ التحصیل شده اند. این دانشگاه در واقع محصول انقلاب است. آمار و ارقام نشان می دهد که حوزه آموزش عالی ما رشد کرده و صندلی های متعددی در دانشگاه ها ایجاد شده است. اما یک نکته را نباید از نظر دور داشت. در آخرین جلسه ای که همه روسای دانشگاه های جهان در چین شرکت کرده بودند، شاه بیت بیانیه نهائی این بود که دانشگاه های فاقد کیفیت محکوم به شکست خواهند بود. این نشان می دهد که کیفیت، پرچم ادامه فعالیت یک دانشگاه و شرط اساسی ادامه حیات آن محسوب می شود. با این تفاسیر زمانی که به وضعیت دانشگاه های خود نگاه می کنیم، می بینیم که به رغم تعدد مراکز آموزش عالی هنوز نسبت به تعداد دانشگاه های کشورهای دیگر حدود ٢٠ تا ٣٠ درصد پایین تر هستیم.

کارایی : آیا منظور شما عقب بودن به لحاظ کیفی است؟

منادی :نه از حیث تعداد دانشجو. منظورم کمی است. الان تعداد دانشجو در مقطع کارشناسی نسبت به جمعیت کشور حدود ١۴٪ است ولی این آمار برای کشورهای پیشرفته حدود ۴٠٪ می باشد. در دوره تحصیلات تکمیلی هم عقب هستیم و یا مثلاً در زمینه تخصیص بودجه پژوهش در کشور. بودجه پژوهشی سالانه در کشور ما نیم درصد و در رژیم صهیونیستی، ۴ درصد است این یعنی هشت برابر بودجه پژوهشی سالانه ما.
از طرفی کشور ما مزیت هایی نیز در این زمینه دارد. مثلاً اینکه کشور ما یک کشور جوان است و اینکه ٢٢ میلیون خانوار در این کشور زندگی می کنند که اکثریت آنان علاقه مند به تحصیل فرزندان خود در مقاطع تحصیلی بالاتر هستند. این موارد، امتیازاتی است که در هر کشوری وجود ندارد مثلاً در کشوری مانند آلمان تنها ١٧٪ مردم تمایل دارند وارد دانشگاه شوند و تعداد کثیری بلافاصله بعد از دبیرستان مستقیم وارد صنعت می شوند یا صرفاً دوره های فنی حرفه ای را می گذرانند.
اما نمی توان انکار کرد که با وجود ١٠ میلیون نفر فارغ التحصیل، متاسفانه رفته رفته کیفیت در بعضی حوزه ها کمتر و کمتر شده است. همچنین شرایط به گونه ای رقم خورده در دانشگاهی مانند دانشگاه آزاد اسلامی ٧٠٠٠ رشته شهر منحل شده و هیچ متقاضی برای ورود به این رشته ها وجود ندارد. از طرف دیگر، یک آمار جالب توجه دیگر وجود دارد و آن نسبت کل بودجه ی دانشگاه های دولتی نسبت به کل بودجه ایران است که رقمی در حدود ۵٨٠٠ میلیارد تومان در سال است، چیزی حدود ٢ میلیارد دلار. در حالی که بودجه دانشگاه ملک فهد در عربستان به تنهایی حدود ٧ میلیارد دلار است. یا مثلاً بودجه دانشگاه آکسفورد یا هاروارد که به ترتیب ٣۴ میلیارد و ۶٧ میلیارد دلار بودجه دارند.
به نظرم رهبری هم با علم به این مسائل تاکید می فرمایند که برای افق ١۴١۴ بایستی نصف درآمد کشور از محل شرکت های دانش بنیان تامین گردد. بدین معنی که بایستی تحقیق کنیم، پژوهش کنیم و از این طریق برای کشور درآمد زایی نماییم. اما متاسفانه در مقطع زمانی فعلی چنین حال و هوایی بر دانشگاه ها حاکم نیست. هیچ دانشگاهی در پی تولید درآمد نیست و تنها مساله ای که برای دست اندرکاران این صنعت اهمیت دارد، فقط تولید مقاله و انجام برخی پژوهش ها ودر نهایت تولید فارغ التحصیل است. این وضعیت را مقایسه کنید با وضعیت دانشگاهی مثل ام آی تی آمریکا که درآمدزایی آن معادل هفدمین کشور دنیا در رتبه بندی هاست.
بله، سیستم آموزش عالی نقص های فراوانی دارد اما در عین حال بایستی تلاش کنیم تا به سمت بهتر شدن کیفیت حرکت کنیم چون در غیراینصورت دانشگاه ها به دلیل کاهش کیفیت از دور رقابت حذف می شوند. از طرفی چون جامعه معضل بیکاری دانش آموختگان را می بیند ممکن است جذابیت و اشتیاق برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر از میان برود، این ها مشکلاتی است که ما در این عرصه با آن دست و پنجه نرم می کنیم.

با این حال، جذب دانشجوی خارجی یا شعبه زدن در سایر کشورهای همسایه، حتی در مقطع کنونی نیز محسنات فراوانی دارد. اولین حسن این کار، از منظر فرهنگی است. در صورت جذب دانشجوی خارجی ما خواهیم توانست دانشجویان را براساس فرهنگ خود و بر مبنای آموزه های دینی و اعتقادات اصیل انقلابی پرورش دهیم. دومین مورد این است که دانشگاه های ما امروز توانایی های بالقوه فراوانی دارند. در ضمن نگاهی به تاریخ آذربایجان نشان می دهد که بحث جذب دانشجویانی خارجی نیز موضوعیت و سابقه دارد. ٧٠٠ سال پیش، در دانشگاه ربع رشیدی، ۶٠٠٠ دانشجوی خارجی مشغول به تحصیل بوده اند. هم اکنون نیز ما این توان را داریم که از کشورهایی مانند عراق، آذربایجان، نخجوان، ارمنستان یا حتی خود ترکیه دانشجو جذب کنیم. الان در خود ترکیه، دانشگاه آناتولی در حال ارائه آموزش های مجازی به حدود یک میلیون و هفتصد هزار دانشجو است. الان کارهایی در حال انجام است از جمله عقد توافق نامه هایی با دانشگاه کربلا. مناطق دیگری نیز این امکان را ایجاد می کنند از جمله منطقه اربیل در کردستان عراق. این ها مکان های بکری هستند که ما می توانیم از آن دانشجو جذب کنیم و در کنار این امر به طور تدریجی مساله کیفیت را نیز در درون دانشگاه های خود ارتقاء دهیم.به نظرم این کار ممکن و شدنی است. مخصوصاً با توجه به فضای بین المللی که پیرامون ایران به وجود آمده است، می توانیم از کلیه ظرفیت ها استفاده کنیم. اگر ما از این ظرفیت ها استفاده نکنیم، بالطبع کشورهای همسایه از جمله ترکیه، ارمنستان و حتی آذربایجان از این ظرفیت استفاده می کنند. نبایستی از خاطر دور داشت که کیفیت دانشگاه های ما به مراتب بیش از دانشگاه های عراق، ارمنستان و یا حتی دانشگاه دولتی باکو است.
حتی چنانچه ماحصل فعالیت ما در این زمینه تنها بتواند، به اندازه هزینه هایمان باشد، باز هم این فعالیت توجیه پذیر خواهد بود. به علاوه این فعالیت، نام ایران را هم ارتقاء می دهد هم بواسطه فعالیت های فرهنگی و هم بواسطه مقالات و انتشارات علمی که دانشجویان در مجلات علمی به چاپ می رسانند. به علاوه ما ظرفیت علمی خوبی در زمینه اساتید؛ آزمایشگاه ها و سایر زیرساخت ها داریم.
اما عامل بسیار مهم دیگر که ما را از کشورهای همسایه متمایز می کند، عامل امنیت داخلی است. وضعیت ایران در مقایسه با اکثر همسایگان دور و نزدیک خود بسیار مطلوب است. این ها، همگی ظرفیت هایی است که در کشور ما وجود دارد و نبایستی از آن غفلت ورزید.

کارایی : پس شما راهکار جذب دانشجو از کشورهای همسایه را به مثابه راهکاری برای خروج از بحران صندلی های خالی، مثبت ارزیابی می کنید؟
منادی : بله. البته من نام این وضعیت را بحران نمی گذارم بلکه به نظر من این ها امکانات و زیرساخت هایی هستند که ایجاد شده و ما بایستی از آنها بهره بگیریم.

کارایی : اما این زیرساخت ها بدون مطالعه ساخته شده اند و به زعم اکثر کارشناسان حوزه اجتماعی و آموزشی زمینه بروز یک بحران را فراهم نموده اند
منادی : نه خیر. ما می توانیم برای سال های سال از این امکانات استفاده کنیم.

کارایی : اما در موضوع ظرفیت های خالی، کارشناسان بحث نیروی تحصیل کرده غیر ماهر را پیش می کشند، بدین ترتیب که موسسات و دانشگاه های ما افراد توانمندی را پرورش نمی دهند
منادی : به نظرم تعاملات بین دولت و صنعت در نهایت می تواند وضعیت را بهبود بخشد.