زلزله منطقه شجاعت در آئین عملکرد

مدرسه های مقاوم
یکی از نکات مثبت در زلزله اخیر مقاومت مدارس با عمر کمتر از 15سال در مقابل این زلزله بود. با اینکه مدارس در فصل تعطیلی خود به سر می برد و عدم حضور دانش آموزان در مقطع زلزله یک اتفاق توام با شانس بود، ولیکن مشاهدات و آمارها نشان می دهد در زلزله اخیر حدود ۵ درصد از مدارس استان که بالغ بر ۳۲ مدرسه از ۷۰۰ مدرسه استان است، آسیب دیده‌اند. مقاوم سازی مدارس طی سالیان اخیر موجب شد تا از مدارس به‌عنوان یکی از مراکز اصلی جهت اسکان تجهیزات نهادهایی مانند هلال‌احمر و بهداشت و درمان استفاده شوند. دراین زمینه باید به سازمان نوسازی مدارس نمره قبولی داد. اتفاق میمونی که در جلسات مختلف از آن به نیکی یاد شد.

بیمارستانهایی که مردود شدند!
در این حادثه سازه های نوسازی چون اداره فرهنگ اهر و بیمارستانهای هریس و اهر نیز دچار تخریب های جدی شدند. ویژگی مشترک سه شهر اهر، هریس و ورزقان بر روی نهشته های کواترنر و سست توسعه یافته است. این نهشته ها با توجه به ویژگیهای خاص خود قابلیت تقویت جنبش لرزه ای زمین تا حد قابل ملاحظه را دارد. دو شهر اهر و هریس علاوه بر وجود نهشته های سست ویژگی دیگری نیز دارد و آن، توپو گرافی تپه ماهوری این شهرها است که می تواند بر جنبش لرزه ای زمین اثر تقویت کننده داشته باشد.
در این زمینه مهدی زارع معاون پژوهشی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با بیان اینکه شهر ورزقان بر بستری با شیب ملایم ساخته شده معتقد است: بر اساس آسیب سازه های مشاهده شده در این شهر، با فاصله گرفتن از رودخانه، آثار خرابی در سازه ها کاهش می یابد درحالی که در سازه های احداث شده بر روی آبرفتهای اشباع ضخیم، آسیبهای وارده به سازه های مهندسی ساز افزایش می یابد.
معاون پژوهشی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی، بیمارستان هریس را از نمونه های سازه های نوساز تخریب شده در زلزله های دوگانه( دو زلزله اول به شدت 4/6 و2/6 ریشتر) ذکر کرد و گفت: در شهر هریس بیمارستان این شهر که بر روی شیب یک تپه از جنس نهشته های دریاچه ای ساخته شده دچار آسیب جدی شد و عملاً از سرویس دهی به آسیب دیدگان زلزله بازماند و برای امداد رسانی به مجروحان در حیاط بیمارستان چند چادر برپا شد.
وی در ادامه می گوید: خرابی این بیمارستان در حالی بود که در این شهر با توجه به دور بودن از مرکز زلزله، خرابی گسترده ای مشاهده نشده بود. اهمال های انجام شده در حین ساخت این بیمارستان به ویژه در بتن ریزی ستونها در طبقه اول در آسیب دیدن این سازه بی تاثیر نبوده است.
زارع با بیان اینکه بیمارستانهای هر دو شهر اهر و هریس دچار آسیب شدید و فروریزش شد و از سطح خدمات رسانی خارج شدند یادآور شد: تیم تحقیقات پژوهشگاه زلزله از بیمارستان “باقرالعلوم” شهرستان اهر بازدید کرد. این بیمارستان که دو طبقه با سازه بتن آرمه و بر اساس اظهارنظر مسئولان دارای کلیه بخشهای تخصصی به غیر از NICU بوده در این زلزله دچار آسیبهای شدید در اجزای غیرسازه ای و تجهیزات موجود در بخشهایی مانند جراحی و زنان شد.
جداشدن دیوارهای جداکننده از اجزای سازه‌ ای، ترکهای بزرگ طولی و قطری در دیوارها، آسیبهای وارده به سقفهای کاذب، سقوط اجزایی مانند کپسولهای اکسیژن و آسیب در محل درز انقطاع دو بخش سازه از عمده آسیبهای مشاهده شده بود.

استاندار زلزله نشین
علیرضا بیگی، استاندار آذربایجانشرقی به عنوان مقام اول اجرایی منطقه از اولین ساعات وقوع زلزله تا هم اکنون که چیزی بیش از پنج ماه از آن گذشته در این مناطق حضور یافت. کاپشن آبی رنگ این مسئول از ذهن مخاطب فراموش نخواهد شد. وظیفه بودن یک بحث و مسئولیت پذیری بحث دیگری است. علیرغم وعده وعیدهایی که مسئولین دادند و بخش زیادی از آنها در جیب زلزله زدگان نرفت، پای کار بودن آقای استاندار نکته ای بود که نباید فراموش کرد. سردار نمره قبولی گرفت.

کارنامه موفق در ارائه خدمات پیش بیمارستانی
در زلزله آذربایجان شرقی، سه ساعت بعد از زلزله خدمات در سطح پیش بیمارستانی و هشت ساعت بعد نیز خدمات در سطح بیمارستانی کامل شد و این بیانگر مدیریت بحران خوب توسط تیم دانشگاهی بود که قابل تقدیر است. معاونت درمان وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با ذکر این نکته اشاره می کند که با حضور وزیر یازده ساعت پس از زلزله در منطقه نتایج فوق جمع بندی شد که شاید بتوان آنرا از نکات مثبت واقعه اخیر دانست.

آوارگی میان اسکان موقت و دائم
علیرغم شعارهای ارائه شده در زمینه اسکان موقت و دائمی زلزله زدگان که شهریور و آبانماه برای آنها اعلام شده بود، به دلیل عدم اولویت بندی مناسب سازمانهای ذی ربط مردم آواره و اسیر سرمای زودرس این منطقه شدند. درحالیکه مراحل اسکان در چادر، کانکس و ساخت واحدهای مسکونی به ترتیب باید طی می شد، عدم اولویت بندی مناسب مانع انجام به موقع این خدمات شد. اینکه اسکان اضطراری در پایان آبانماه به اتمام رسد، نشان از این عدم برنامه ریزی و تشخیص نیازها دارد. در حالیکه می دانستیم ارسباران یک منطقه سردسیر است و افراد را باید تا شروع پاییز و سرما در کانکس اسکان دهیم، شعارهای اسکان دائمی اسیرمان کرد.
البته نفر اول اجرایی استان اعتقادی دیگر دارد، استاندار آذربایجانشرقی می گوید: اقدام دولت مسئولانه بود چرا که می‌توانستیم طبق روال تمام حوادث دنیا راحت‌ترین راه را انتخاب کنیم یعنی مردم را به خانه‌های اردوگاهی منتقل کنیم و بعد از فصل سرما کار بازسازی را شروع کنیم؛ اما همیشه راحت‌ترین راه، بهترین راه نیست.
علیرضابیگی می گوید: رئیس جمهور در سفری که به مناطق زلزله‌زده داشت تاکید کرد که به خاطر رویدادهای سال آینده، کار بازسازی در فرصت باقیمانده تا فصل سرما باید تمام شود ضمن اینکه احمدی‌نژاد زندگی اردوگاهی را مغایر با شأن و غیرت مردم منطقه ارسباران می‌دانست.
وی خاطرنشان کرد: بر همین اساس بنیاد مسکن همه امکانات خود را از سراسر کشور بسیج کرد و کار آواربرداری را با آن حجم عظیم و با وجود مشکلات زیاد اجتماعی انجام داد. همه تصمیمات دولت در این قضیه بر مبنای احساس مسئولیت بود و هم‌اکنون 30 هزار سقف اعم از مسکن دائمی، اتاقک مخصوص و محل نگهداری دام در این مناطق آماده شده است.
اما در حالیکه بیش از 300روستا آسیب 30تا 100درصدی داشتند و یکصد هزار نفر را آواره شهر و روستاها داشتیم، این اقدامات و تصمیم گیریها منطقی بوده یانه باید گفت بار آنرا مردم منطقه تحمل کردند.
البته در زمینه نارضایتی مردم، استاندار نظر متفاوتی دارد، او می گوید: حدود 9 هزار خانواری که تنها سه یا چهار ماه در این مناطق ساکن می‌شدند توقع داشتند که مانند ساکنان دائمی برای آنها هم مسکن فراهم شود؛ اما تعهد دولت در اولویت ساکنان دائمی این مناطق بود. وی افزود: آن عده از ساکنان فصلی که به مقصود خود دست نیافته‌اند جمعیت ناراضی این مناطق هستند که برخی افراد نیز تلاش می‌کنند از این موضوع سوء‌استفاده کنند تا نقطه قوت دولت جمهوری اسلامی را به نقطه ضعف تبدیل کنند.
البته نمی توان از درستی این کلام گذشت، ولیکن بسیاری مصاحبه ها و ارزیابی ها از مردم ساکن دائمی هم نشان از نارضایتی داشت که همان داستان آوارگی میان دائمی و موقت بودن برای آن بهترین تعبیر باشد. چراکه از همان روزهای اول معلوم بود که خانه‌های دائمی تا آغاز فصل سرما قابل بازسازی نیست و کسانی که در این مورد ادعا داشتند باید پاسخگوی مردم باشند.
در اثر زمین لرزه های اهر و ورزقان 155 هزار نفر در قالب 34 هزار و 200 خانوار (اهر 67 هزار نفر در قالب 14 هزار و 200 خانوار، ورزقان 42 هزار نفر در قالب 9 هزار و 500 خانوار، هریس 40 هزار نفر در قالب 9 هزار و 300 خانوار و تبریز شش هزار نفر در قالب یکهزار و 200 خانوار) آسیب جانی و مالی دیدند.

اماکن دولتی تخریب شده در زلزله نتیجه بی‌تفاوتی در انتخاب پیمانکار است
معاون عمرانی استاندار آذربایجان‌شرقی گفت: اماکن تخریب شده در مناطق زلزله‌زده استان به ویژه اماکن دولتی و عمومی نشان می‌دهد که علت این تخریب‌ها نتیجه بی‌تفاوتی و کم‌دقتی در انتخاب پیمانکار است.
به گزارش نصر نیوز، محمد اشرف‌نیا در نشست اعضای شورای فنی استانداری آذربایجان شرقی افزود: نتایج بازرسی کارشناسان مدیریت بحران کشور از اماکن تخریب شده در مناطق زلزله‌زده آذربایجان شرقی بویژه اماکن دولتی و عمومی نشان می‌دهد که علت این تخریب‌ها نتیجه بی‌تفاوتی و کم‌دقتی در انتخاب پیمانکار و نبود نظارت در اجراست.
وی همچنین خاطر نشان کرد: برخی دستگاه‌های اجرایی استان نسبت به بخشنامه تعیین دامنه مناسب‌ترین قیمت پیشنهادی در انتخاب پیمانکار و برگزاری مناقصه‌ها بی‌توجه بوده و عملکرد مناسبی ندارند.
اشرف‌نیا خاطر نشان کرد: نتیجه این بی‌توجهی را می‌توان در اماکن تخریب شده در مناطق زلزله‌زده دید، ساختمان‌هایی که از زمان ساخت آنها کمتر از 20 سال می‌گذرد.
وی تاکید کرد: دستگاه‌ها و اداراتی که در رعایت قوانین و ضوابط انتخاب پیمانکار کم‌توجهی کرده‌اند تذکر دریافت می‌کنند.