توسعه مسیرهای ترانزیتی جایگزین به اروپا، راهکاری برای کاهش قدرت مانور ترکیه
امروزه صنعت ترانزیت یکی از پرسودترین بخش های اقتصادی دنیا به شمار می رود و کشورهایی که در مسیر کریدورهای ترانزیتی قرار می گیرند می توانند بیشترین بهره را از این تجارت ببرند. در حال حاضر حجم گردش پول، انتقال کالا و انرژی بین آسیا و اروپا در حدود ١۵٠٠ میلیارد دلار در سال است. که ١٢٠ میلیارد دلار از آن به حمل و نقل مربوط میشود. با در نظر گرفتن حجم بالای ترانزیت کالا بین آسیا و اروپا و موقعیت منحصر به فرد کشور، بهره گیری از این فرصت طلایی که می تواند سهم بسزایی در کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی داشته باشد، اهمیت بیشتری به خود می گیرد. اگر چه بنا به نظر برخی کارشناسان با توجه به ظرفیت فعلی ناوگان ترانزیتی کشور که درآمد سالیانه آن معادل نیم میلیارد دلار می باشد همچنین حرکت کُند مدیریتی در روند برطرف سازی مشکلات پیش رو، بهره برداری قابل توجه از این ظرفیت استراتژیک در کوتاه مدت کاری غیرعملی و غیرممکن خواهد بود.
مزایای ترانزیتی ایران، برخورداری از امنیت و جغرافیاست که توامان می توانند زمینه ساز توسعه این صنعت در هر کشوری باشند. برهمین اساس ایران همواره بعنوان یک مسیر ترانزیتی کوتاه و مناسب مورد توجه صاحبان کالا بوده است بگونه ای که آثار چرخ های این صنعت هنوز هم بر جاده ابریشم باقی است. اما در این میان ایران نیز نیازمند مسیرهای امن و مطمئن برای برقراری ارتباط خود با کشور های اروپایی است. مهمترین مسیری که تابحال مورد استفاده فعالان اقتصادی بوده است، مسیر ترکیه است که در ماه های اخیر این مسیر با مشکلات عدیده ای روبرو شده است. از اینروی جایگزینی مسیرهای مناسب و تامین منافع ملی به یکی از دغدغه های اصلی مسئولین کشور تبدیل شده است.
در این راستا شورای عالی هماهنگی ترابری برای پایان دادن به این معضل وارد عمل شد. براین اساس، یکصد و هشتاد و دومین نشست شورایعالی هماهنگی ترابری کشور به ریاست وزیر راه و شهرسازی برگزار و با توجه به حوادث اخیر برای ناوگان مسافری در خاک ترکیه مقرر شد سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای با صدور اطلاعیه مسیرهای جایگزین از طریق ارمنستان و جمهوری آذربایجان را معرفی کند. در این ارتباط، محمدجواد عطرچیان مدیرکل تعرفه و ترانزیت سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای گفت: سازمان راهداری از طریق وزارت امور خارجه در حال پیگیری صدور روادید برای کامیونداران ایرانی است تا مسیرهای جایگزین هم جذابیت بیشتری برای صاحبان کالا پیدا کند. عطرچیان با اشاره به اینکه سه مسیر جایگزین برای عبور کامیونهای ترانزیتی ایران وجود دارد، ادامه داد: مسیر جمهوری آذربایجان، روسیه، بلاروس، بلغارستان، مسیر جمهوری آذربایجان، گرجستان، دریای سیاه، بلغارستان و مسیر ارمنستان – دریای سیاه و بلغارستان هم از دیگر مسیرهایی است که برای کامیونهای ایرانی وجود دارد.
همچنین مسیر ارمنستان–گرجستان– دریای سیاه و بلغارستان به صورت چندوجهی در جریان ملاقات اخیر هیاتهای حمل ونقلی ایران و بلغارستان مورد توافق قرار گرفته است. این کریدور با عبور از کشورهای حوزه قفقاز به گرجستان متصل و از طریق عبور از دریای سیاه به کشور بلغارستان و در ادامه به کشورهای اروپای مرکزی و شمالی امتداد مییابد. این مسیر میتواند با توسعه کشتیهای رو- رو در دریای سیاه و تسهیلات ویزایی جایگزین مسیر ترکیه شود. مقرر شده است پس از نهایی شدن سند در سال ٢٠١۶ میلادی، این موافقتنامه به امضای وزای حمل و نقل کشورهای عضو رسیده و کریدور جدید فعال شود.
همانطور که در ماه های قبل شاهد بودیم وابسته بودن حمل و نقل به جاده های ترکیه برای رسیدن به اروپا به نوعی این بخش مهم اقتصادی کشور را هدف گروگان گیری های سیاسی از طرف دولت ترکیه قرار می دهد. پس لازم است مسیرهای جایگزین هر چند که در حال حاضر به لحاظ مزیت اقتصادی از مسیر ترکیه ضعیف تر هستند، با آینده نگری بیشتری مدنظر قرار گیرند تا در آینده نزدیک ما مسیر های متعددی برای رسیدن به مرزهای اروپا داشته باشیم.
