شکستن بن بست ها و انزوای سیاسی ایران ماحصل توافق ایران و شش قدرت بزرگ

0 ۲۳۷
گفت وگوی اختصاصی کارایی با دکتر پیروز مجتهد زاده

پیروز مجتهد زاده استاد جغرافیای سیاسی و ژئوپولیتیک دانشگاه تربیت مدرس تهران، مشاور پژوهشی دانشگاه سازمان ملل متحد و مدیر عامل بنیاد پژوهشی یوروسویک (Urosevic Research Foundation) لندن است. از پیروز مجتهدزاده بیش از بیست عنوان کتاب به زبان های انگلیسی و فارسی منتشر شده است. ماهنامه کارایی که پیشتر نیز به بهانه های مختلف با این استاد علوم سیاسی به گفت و گو نشسته بود، این بار با وی در زمینه توافق هسته ای ایران و چشم انداز آن بویژه در منطقه خاورمیانه به گفت و گو نشسته است. آنچه در پی می آید ماحصل این گفتگوست

کارایی : آیا به نظر شما، حصول توافق هسته ای میان ایران و شش دولت قدرتمند جهانی، در نهایت خواهد توانست چشم انداز مثبتی در رابطه با سایر مسائل ایران و غرب به دست دهد؟ مسائلی مانند اتهاماتی که مبنی بر ناامن کردن منطقه خاورمیانه توسط ایران طرح می گردد.
مجتهدزاده : صدرصد همینطور است. مطالبی که شما اشاره کردید و همینطور تهمت هایی که در زمینه نقش ایران در سوریه، یمن و سایر مناطق مورد مناقشه در خاورمیانه مطرح می گردد، دیگر نه مانند گذشته از جانب غرب بلکه منحصراً از سوی اسرائیل مطرح می گردد. هم از جانب اسرائیل و هم از جانب عوامل و پادوهای این رژیم در میان بخشی از جهان عرب، اینها دیگر از غرب نیست این ها در گذشته از طرف غرب مطرح می شد، اما هم اکنون مدتی است که منحصراً اسرائیل و عواملی که این رژیم توانسته در در دنیای عرب با خود همراه نماید، چنبن موضوعاتی را طرح می کنند. رژیم هایی مانند عربستان سعودی و قطر. اسرائیل با مهارت در حال ارائه تصویری است که تمام گناه ایران هراسی را بر گردن غرب می اندازد. متاسفانه در کشور ما هم این تبلیغات منفی توسط اسرائیل بر روی بخش کوچکی ازجامعه ایرانی تاثیر گذاشته و جهت گیری آنان را در قبال توافق بسیار غیر سازنده و مخرب نموده است.
نفس حصول به این توافق اسرائیل را بیچاره کرده است. اسرائیل از مدت ها پیش، فعالیت های شدید و دامنه داری را برای جلوگیری از حصول به توافق آغاز کرده و بعد از حصول این توافق نیز به طور مستمر در حال تیشه زدن به ریشه این توافق است.

کارایی : اما به رغم این موضوع، حتی رئیس جمهور رژیم صهیونیستی، ریولین هم اخیرا با اتخاذ موضعی متفاوت، اذعان می کند که رویکرد اسرائیل در قبال توافق هسته ای، به منزوی تر شدن این رژیم خواهد انجامید.
مجتهدزاده : بله این درست است که در اسرائیل هم اختلاف نظر وجود دارد چون احزاب مختلفی در آن فعالیت می کنند اما استراتژی صهیونیستی چیزی است که فراتر از احزاب و تشکیلات آن رژیم فعالیت می کنند. صهیونیسم بین المللی یک پدیده است، صیونیسم آمریکایی پدیده دیگری است و صهیونیسم اسرائیلی هم پدیده متفاوت دیگری است. در داخل اسرائیل هم اختلاف نظر های بسیاری بین صهیونیست ها وجود دارد.
ببینید شما نمی توانید از کنار مسائل بسیار پیچیده ای که ٨٠ سال خاورمیانه را دستخوش این وضعیت بغرنج نموده، به سادگی عبور کنید.آنچه مسلم است بویژه در یک سال اخیر، برخوردهای سیاسی ایالات متحده آمریکا، در منطقه خاورمیانه دچار تغییرات و تحولات فراوانی شده است. و این تغییرات آنقدر اسرائیل را آزرده خاطر کرده است که دست به ایراد سخنان بی سابقه و فحاشی های عجیب و غریبی زده است. نخست وزیر اسرائیل در یک اقدام غیرقابل توجیه و با وجود مسافرت ریاست جمهوری آمریکا، در کنگره آمریکا سخنرانی می کند. این اهانت بزرگی به استقلال یک کشور محسوب می شود.

کارایی : آقای دکتر پس به نظر شما بزرگترین عامل سنگ اندازی بر سر راه اجرایی شدن توافق هسته ای، فعلا اسرائیل است ؟ آیا فعالیت های سناتورهای تندرو جمهوری خواه تاثیر کمتری دارد؟

مخالفت اسرائیل با برنامه هسته ای ایران نه از زمان جمهوری اسلامی بلکه از زمان رژیم پهلوی آغاز شده است. با شروع این برنامه و ایجاد تاسیسات هسته ای در این کشور،اسرائیل به صورت علنی مخالفت خود را با شاه و برنامه هسته ای نشان داد. این مخالفت ها تا جایی پیش رفت که حتی ایالات متحده آمریکا نیز وادار به انجام اقداماتی علیه برنامه هسته ای ایران شد. ادعاهای اسرائیل مبنی بر این که ایران در پی ساختن بمب اتم و استفاده از آن علیه اسرائیل می باشد، یک کذب محض و یک دروغ مطلق برای عوام فریبی است.

مجتهدزاده : متاسفانه کنگره ایالات متحده به نوعی آلت دست نخست وزیر اسرائیل است.این ها حقایق بسیار وحشتناکی است که همه جای دنیا آشکار شده است. اما در نهایت فکر نمی کنم به هیچ وجه موفق شوند.
ببینید توافقی که بین ایران و ۵+١ حاصل شد، در حقیقت از نظر ژئوپولیتکی و ژئواستراتژیکی، شکست بن بست ها و انزوای سیاسی ایران و شکست توطئه های اسرائیلی برای ایران است. همچنین شکست پروژه به دام کشاندن کشورهای عربی خاورمیانه در طرح بزرگ ایران هراسی. این توافق آثار مثبت خود را در همان روز توافق نشان داد. این توافق حاصل چرخش بسیار محسوس در چشم انداز ایالات متحده امریکا و اتحادیه اروپا در قبال مسائل خاورمیانه است. در غیر این صورت امکان امضاء این توافق تقریباً غیرممکن بود.

کارایی : نتیجه گیری منطقی که صحبت های شما به دست می دهد این است که مناسبات ایران پس از تحریم ها بسیار روشن و امیدوارکننده خواهد بود؟
مجتهدزاده : بله البته با احتیاط . چون خراب کاری های اسرائیلی همچنان در کار است. به خصوص در داخل کنگره که واکنش ها اهانت آمیز و علنی و رسمی است. اگر این توافق به مرحله اجرا برسد، آهسته آهسته آثار انزوا و بن بست به کلی از بین خواهد رفت و ایران بار دیگر به عنوان یک عضو مسئول از خانواده بشری نقش خود را برعهده خواهد گرفت. در این صورت حرف ایران در عرصه بین المللی خریدار بیشتری خواهد داشت. و این آن چیزی است که اسرائیل را می ترساند.

کارایی : آقای دکتر منطق عمده غرب در دفاع از توافق هسته ای با ایران این بود که توافق با این کشور، جهان را به مکان امن تری تبدیل می کند، تا چه میزان با این رویکرد موافق هستید؟
مجتهدزاده : صد در صد موافقم. مطالعات علمی من در مسائل ژئوپولیتیکی و ژئواستراتژیکی در خاومیانه نشان می دهد که این اظهار نظر درست است و من بستگی خاصی به هیچ حزب یا جناحی ندارم. شاید شیوه بحث من در ایران کمی غریب و خارق عادت باشد اما اگر مطالعات اخیر من که به صورت مقاله های متعدد منتشر شده را مورد توجه قرار دهید، خواهید دید که مخالفت اسرائیل با برنامه هسته ای ایران نه از زمان جمهوری اسلامی بلکه از زمان رژیم پهلوی آغاز شده است. با شروع این برنامه و ایجاد تاسیسات هسته ای در این کشور،اسرائیل به صورت علنی مخالفت خود را با شاه و برنامه هسته ای نشان داد. این مخالفت ها تا جایی پیش رفت که حتی ایالات متحده آمریکا نیز وادار به انجام اقداماتی علیه برنامه هسته ای ایران شد. ادعاهای اسرائیل مبنی بر این که ایران در پی ساختن بمب اتم و استفاده از آن علیه اسرائیل می باشد، یک کذب محض و یک دروغ مطلق برای عوام فریبی است.
تایید این مدعا این موضوع است که این مخالفت ها از زمان شاه آغاز شده است و در آن زمان ایران تهدیدی برای امنیت خاورمیانه شناخته نمی شد.اسرائیل تنها دارنده بمب اتم در خاورمیانه است و انحصار این قضیه را در دست دارد. با دست یافتن ایران به این فناوری، برتری ژئوپولیتیکی و تسلط استراتژیکی اسرائیل در خاورمیانه از بین خواهد رفت.
تمامی این ها حقایقی است که آمریکایی با تاخیر بدان پی بردند. بله من این آینده رو با احتیاط مثبت می بینم.

ماحصل توافق ایران و شش قدرت بزرگ

کارایی : آقای حسن روحانی بارها اعلام کرده بودند که اولویت برنامه ایشان، حل مساله هسته ای است، به نظر می رسد پس از توافق جامع هسته ای، زمان تحقق سایر وعده های انتخاباتی آقای روحانی فرا رسیده باشد. به نظر شما اولویت های برنامه های آقای روحانی بعد از این رفع تحریم ها با در نظر گرفتن ساختار اقتصادی و اجتماعی ایران فعلی چه مواردی می تواند باشد؟
مجتهدزاده : من فکر می کنم که برای سنجیدن این که آیا پس از رسیدن به توافق، تا چه میزان سایر وعده های آقای روحانی در حال تحقق است، بسیار زود است. برای رسیدن به سرمنزل لغو تحریم ها و تصویب این توافق هنوز راه درازی در پیش داریم. بالطبع اولویت سیاسی آقای روحانی در حوزه روابط خارجی چیز دیگری جز این نمی تواند باشد. آقای روحانی نمی توانند نتیجه هایی که تا به حال به دست آمده را رها کند و به مسائل دیگر بپردازند. ایشان بایستی تاآخرین لحظه و با تمام قوا برای جا انداختن، به اجرا در آوردن توافق و لغو همه تحریم ها مبارزه کند. تنها آن موقع است که دولت وی می تواند به حیطه سایر اولویت ها ورود نمایند.

کارایی : پس به نظر شما فعلا برای قضاوت در مورد کارایی دولت آقای روحانی در خصوص سایر وعده های ایشان زود است؟
مجتهدزاده : بله، بالطبع آقای روحانی نمی تواند برای انتخابات دو سال آینده اولویت دیگری را در دستور کار قرار دهد.اجرای توافق و لغو تحریم ها حداقل دو سال به طول می انجامد مساله به این سادگی ها نیست. متاسفانه در ایران اهمیت و عظمت این مسائل آن طور که باید و شاید درک نمی شود.

کارایی : برخی می گویند این توافق و خروج این از شمول ماده ٧ سازمان ملل، امری بی سابقه بوده و اهمیت توافق را از این منظر مورد توجه قرار می دهند به نظر شما، آیا چنین چیزی در صد سال اخیر سابقه داشته است بدین ترتیب که گفتگو و رویکرد دیپلماتیک قادر به حل و فصل مساله ای بغرنج در حد و اندازه های مساله هسته ای ایران بوده باشد؟
مجتهدزاده : نه تنها چنین چیزی سابقه نداشته بلکه تمام مصائبی که صهیونیسم بین المللی در سال های اخیر بر ایران تحمیل کرده هم، موضوع بی سابقه ای بوده است. الان وقت آن است که از آقایان بلر و بوش پرسیده شود که چرا پرونده ایران را در چارچوب ماده هفت منشور سازمان ملل متحد در شورای امنیت مطرح نمودند. همانطور که می دانید ماده هفت به کشور هایی مربوط می شود که علناً از قواعد مرسوم بین المللی سرکشی می کنند و به صورت آشکاری در پی دست یافتن و استفاده از تسلیحات هسته ای هستند. اما جالب است بدانید که در جهان و تا به امروز، به غیر از ایالات متحده آمریکا تا به حال کسی از این نوع تسلیحات استفاده نکرده است.

کارایی : به نظر می رسد در برخی از مقاطع حساس، تاریخ به دست برخی افراد رقم خورده باشد. به نظر شما اگر وزیر امورخارجه ما در مقطع زمانی فعلی کسی به غیر از آقای ظریف بودند، باز هم مسیر پرونده هسته ای بدین منوال طی می شد؟
مجتهدزاده : ببینید طی چهل سال اخیر، اگر سیاست مداران یا مجریان دستگاه دیپلماسی در ایران متفاوت از آنانی بودند که بر سرکار انجام وظیفه می نمودند، قطعاً تاریخ به گونه ای دیگر رقم می خورد. محمد جواد ظریف اولین وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران است که که با طی مراتب به این مقام رسیده است اگرچه من تمام کارهای وی را تایید نمی کنم اما ایشان در این مذاکرات نقش بسیار خوبی ایفا نمودند البته به نظر من یک نفر در این میان نقش بهتری ایفا کرده و آن، آقای صالحی است که در لحظات سرنوشت ساز نقش کلیدی در راستای حصول به تفاهم ایفا نمود.

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.