ظرفیت کارشناسی موجود درایران برای حل و فصل پیچیدگی های مسائل اقتصادی کفایت می کند

در این بخش که به نظر بسیاری از حاضرین یکی از جذاب ترین برنامه های این همایش به شمارمی رفت، مسئولین محترم صنعتی و اقتصادی استان آذربایجان شرقی آقایان حسین نجاتی (رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان شرقی)، رضا حسینی (مدیرکل سازمان امور اقتصادی و دارائی استان آذربایجان شرقی)، ساسان فرشی حق رو(مدیرکل اداره‌ی استاندارد و تحقیقات صنعتی آذربایجان شرقی)، ٣ اقتصاددان خبره منطقه و کشور آقایان دکتر فرشاد مؤمنی (عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی به‌عنوان رئیس پنل)، دکتر محمد باقر بهشتی (عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تبریز و مشاور اقتصادی استاندار آذربایجان شرقی)و دکتر حسین پناهی (عضو هیات علمی و رئیس دانشکده‌ی اقتصاد دانشگاه تبریز و مشاور استاندار آذربایجان شرقی) و مدیران عامل سه شرکت حاضر در لیست برترین شرکت های منطقه آذربایجان آقایان احد بدیعی(مدیرعامل شرکت کلرپارس)، سلیمان نوروزی (رئیس هیات مدیره‌ی شرکت خاک چینی آذربایجان)و احمد سجودی (مدیرعامل شرکت عمران و توسعه‌ی آذربایجان) حضور داشتند. مشروح این پنل در پی می آید.

ساسان فرشی حق رو
مدیرکل استاندارد و تحقیقات صنعتی آذربایجان شرقی

به نظرم، اگر ما بخواهیم در بازارهای منطقه‌ای و جهانی را نقشی داشته باشیم و اثرگذار باشیم، از نظر سازمان استاندارد، ارتقای کیفیت محصولات تولیدی مطابق با استانداردهای بین‌المللی و همچنین به وجود آوردن استانداردهای کارخانهای و برندهای خاص جهانی از راههای اساسی است. امید داریم که با بهینه سازی مراحل تولید و اقتصادی کردن تولید و توجه به کیفیت محصولات به این مقصود دست پیدا کنیم.

مجید درویش
رئیس مرکز رتبه‌بندی سازمان مدیریت صنعتی

برای تحقق و توسعه‌ی فعالیت‌های تولید محور در اقتصاد کشور، نقش و اهمیت تولید اطلاعات مربوط به بنگاه‌های اقتصادی و شفاف‌سازی تولید این اطلاعات، در مورد بنگاه‌های اقتصادی، روشن است و دلیل برگزاری این گردهمایی نیز همین امر می باشد. در حقیقت میزان تأثیر بنگاه‌های اقتصادی بر اقتصاد کلان، با ارائه ی این اطلاعات بیشتر نمود می یابد. تولید این اطلاعات، در شناسائی روند صعود و نزول بنگاه‌های اقتصادی و تغییرات بوقوع پیوسته در رشتههای مختلف کسب و کار به کمک پژوهشگران خواهد آمد. مطالعات ما نشان می‌دهد، بسیاری از کشورهای پیشرفته سالهاست که این نوع از رتبهبندیها را در کشورهایشان انجام می‌دهند؛ با در نظرگرفتن این موضوع که بنگاه‌های اقتصادی در این کشورها از بازیگران اصلی هستند و بر خلاف کشور ما، در سیاستگذاریهای اقتصادی، مدیران این بنگاه‌ها نقش بسزائی ایفا می‌کنند، اهمیت چنین طرح هایی بیش از پیش نمایان می گردد.

محمد باقر بهشتی
عضو هیات علمی دانشگاه تبریز و مشاور اقتصادی استاندار آذربایجان شرقی

اگر بهره‌وری کار در ایران مورد بررسی قرار گیرد، یعنی بررسی کنیم که میزان تولید یک نفر چه میزان است، بسیاری از مسائل روشن می‌شود. بعد از وقوع انقلاب، درصد سواد در کشور بالا رفته و به جمعیت دانشگاهی افزوده شده است. اما وقتی به تولید سرانه می‌رسیم می‌بینیم که تقلیل پیدا کرده است. این امر نشانگر این است که در ایران اساس کار بر اساس تولید محوری نیست. ما افراد دانایی تربیت کرده‌ایم که توانا نیستند. یکی از هدفهای انتخاب شرکت‌های برتر هم یافتن راهکارهایی برای این مسائل است. راهکارهایی از طریق توانمندسازی بنگاه‌های اقتصادی. بنگاه‌های اقتصادی بایستی بتوانند با هم رقابت کنند. رقابت هم یک ارزش است و امری مثبت. در جریان رقابت کسی پیشی می گیرد که توانایی بیشتری داشته باشد. ما بایستی چنین روحیه و فضایی را در کشور ایجاد کنیم تا افرادی که از توان بیشتری برخوردارند بتوانند از نتیجهی بیشتری هم در کارشان برخوردار باشند. وقتی از مردم مالیات می‌گیریم،

حسن پناهی
عضو هیات علمی و رئیس دانشکده‌ی اقتصاد دانشگاه تبریز و مشاور استاندار آذربایجان شرقی

ضمن تایید صحبتهای همکاران گرامی در مورد اشکالات ساختاری و همین‌طور مشکلات پیش آمده در زمان دولت قبل و تأکید بر روی راهحلهای ارائه شده توسط دوستان در مورد مشارکت بخش خصوصی در بخش تولید با جامعه‌ی دانشگاهی، به اطلاع عزیزان میرسانم که از زمان استقرار استاندار محترم آذربایجان شرقی در دولت جدید، ما بحث علمی کردن تصمیمات در استان را پیاده کردیم و امروز خوشحالیم که موردی به اولینهای شهر تبریز اضافه شده است و آن هم برنامهریزی با شیوه‌های جدیدی است که هم اکنون در دنیا مطرح است. ما «برنامهریزی هستههای کلیدی» را در استان آذربایجان شرقی طی یک سال گذشته انجام دادهایم که البته در اینجا بایستی از تمام مدیران دستگاههای اجرایی، فعالان بخش خصوصی و اساتید دانشگاه قدردانی کنیم. به این ترتیب ما توانستیم سند توسعه‌ی استان را تدوین کنیم.

حسین نجاتی
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان شرقی

در ابتدا از سازمان مدیریت صنعتی آذربایجان شرقی تشکر می‌کنم که با انتخاب شرکت‌های برتر منطقه بر اساس شاخص های مهمی چون حجم فروش، اندازه ی شرکت‌ها و مقدار صادرات به رونق اقتصاد استان و منطقه کمک می‌کند و تشکر ویژه ای دارم از سرکار خانم علیزاده و جناب آقای خیرآور که بانی این حرکت نیکو در اقتصاد استان و منطقه شده‌اند. انجام این رتبه‌بندی در میان شرکت‌های منطقه‌ی آذربایجان طی سه سال گذشته، اثرات بسیار مثبتی در ایجاد رقابت در میان بنگاه‌های اقتصادی فعال در اقتصاد منطقه داشته است. اما اگر ما بخواهیم کشور را از بیکاری، رکود، تورم و اعتیاد نجات دهیم باید تولید محوری را در راس برنامههایمان قرار دهیم. انجام رتبه‌بندی شرکت‌های برتر منطقه نیز در شرایط اقتصادی بحرانی تحت تحریم کشورمان، توانسته است در منطقه‌ی آذربایجان قوت قلبی برای واحدهای اقتصادی فعال ایجاد نماید. در واقع شرکت‌های بزرگ منطقه توانسته‌اند با نشان دادن حجم فروش، سود، صادرات و سایر ویژگیهای مثبت خود، طی این رقابت اقتصادی سالم نتایج تلاشهایشان را در معرض دید قرار دهند.

رضا حسینی
مدیرکل سازمان امور اقتصادی و دارائی استان آذربایجان شرقی

ضمن تشکر از برگزارکنندگان همایش انتخاب شرکت‌های برتر منطقه‌ی آذربایجان، بنده نیز ضمن تایید نظرات دوستان در تأکید بر تولید محوری، می‌خواهم یادآور شوم که ما همگی از قابلیت‌ها و ظرفیت‌ها صحبت می‌کنیم. چه در حوزه‌ی منابع انسانی و چه در حوزه‌ی منابع طبیعی. اما چرا نمی‌توانیم از این ظرفیت‌ها استفاده کنیم؟ برای روشن شدن مسئله می‌خواهیم یک مثال تاریخی بزنم. در مقطعی از تاریخ ایران در سال‌های ۴٧ دو وزارتخانه‌ی وزارت صنعت و معدن و وزارت بازرگانی در کشور وجود داشته است. به این ترتیب وزارت صنعت و معدن از حقوق تولیدکنندگان دفاع می‌کرده است و وزارت بازرگانی هم از حقوق تجاری که قصد واردات کالا را داشتند. برای رفع این مشکل پیشنهاد تجمیع وزارتخانهها طرح می گردد و این امر با ساختار وزارت اقتصاد محقق می گردد. این وزارت اقتصادی که آن زمان شکل می‌گیرد، با وزارت صنعت، معدن و تجارت امروز بسیار متفاوت بود. ساختار در آن زمان ساختار منطقی با وظایف منطقی بوده است.

احد بدیعی
مدیرعامل شرکت کلرپارس

تا زمانی که اقتصاد کشور به صورت تک محصولی و بر پایه‌ی نفت اداره شود تمامی مشکلات طرح شده توسط دوستان، ادامه خواهد داشت. عدم وجود ارتباطات بین‌المللی نیز یکی از عوامل جدی‌ای است که می‌تواند مانع تولید و در نتیجه مانع توسعه شود. به نظر من استراتژی صنعتی هنوز پس از سال‌ها اجرایی نشده است. حدود ده سال پیش در شستا جلسه‌ای در نقد برنامه‌ی استراتژی صنعتی که آقای دکتر نیلی تهیه کرده بودند، گذاشتند و آنجا شاهد نقد طرح بودیم و امیدوار به اجرای آن شدیم اما باز هم اجرای آن شروع نشد. در بیان مضرات اجرایی نشدن این طرح، می‌توان به صنایعی چون فرش ماشینی و ماکارونی اشاره کرد که، به جهت تعدد مجوزهای صادره، کارشان به تعطیلی تعدادی از واحدها رسید و برخی صنایع دیگر را داشتیم که آنقدر در انحصار قرار داشتند که عملاً هیچ رقابتی در آن‌ها وجود نداشت. تمامی این‌ها حاصل عدم توجه به اجرای استراتژی صنعتی کشور بود. این اتفاق متاسفانه در صنعتی هم که ما در آن فعال هستیم که تولید کلر و مشتقات آن است که به طور عمده در تصفیه‌ی آب کاربرد دارد، پیش آمده و طبیعی است که پس از مدتی به تعطیلی واحدهایی که از پشتوانه‌ی کافی برخوردار نیستند خواهد انجامید.

سلیمان نوروزی
رئیس هیات مدیره‌ی شرکت خاک چینی آذربایجان

دوستان تقریبا به تمامی مشکلات کلان اقتصاد کشور اشاره کردند. من قصد دارم با گذر از این مسائل کلی، که تا مرحله‌ی تصمیم‌سازی را شامل می‌شد، مشکلاتی که ما به‌عنوان واحدهای تولیدی با آن‌ها درگیر هستیم را مطرح کنم. مشکلی که ما الان با آن درگیر هستیم فاصله‌ی بین مرحله‌ی تصمیم‌گیری با مرحله‌ی اجرا است. جای تأسف دارد که ما همواره زمانی به مرحله‌ی تصمیم‌گیری می‌رسیم که اجرا در بدترین شرایط ممکن است. امروز هم همین اتفاق افتاده است و ما قانون رفع موانع تولید و تصمیماتی مشابه آن را زمانی می‌گیریم که بیشتر واحدهای تولیدی ما با مشکلات بسیاری مواجه شده‌اند. و معمولاً در رابطه با پیشگیری از رسیدن به این مرحله اقدامی صورت نمی‌گیرد. زمانی که کشور در رونق است و درآمدهای نفتی بالاست اصلاً توجهی به تولید نمی‌شود و زمانی که کار در حصول درآمدهای نفتی به مشکل می‌رسد تازه به این نتیجه می‌رسیم که تولید را احیا بکنیم! در واقع بحث‌های پیشگیرانه معمولا ًجایگاهی در تصمیم گیری‌ها ندارند. در نتیجه امروزی که تصمیم برای حمایت از تولید گرفته می‌شود یک زمان طولانی‌ای را باید برای اجرائی شدن آن تصمیم صبر کنیم که این زمان موجب می‌شود که تصمیمی که به اجرا در می‌آید دیگر آن قابلیت و اثربخشی را که این تصمیم به آن جهت گرفته شده است را تا زمان اجرایی شدن از دست داده باشد. اگر این بازه‌ی زمانی بین تصمیم و عمل را کم کنیم خواهیم توانست بخشی از مشکلات را حل کنیم.

احمد سجودی
مدیرعامل شرکت عمران و توسعه‌ی آذربایجان

من فکر می‌کنم مشکلات ما بیشتر به دخالت‌های دولت ارتباط پیدا می کند. در اینجا من به برخی از مواردی که دولت نباید در آن‌ها دخالت می‌کرد اشاره می‌کنم. البته بنده هم قبول دارم که ساختارهای نهادی ما دچار مشکل هستند، اما همان نهادهای ساختاری قبل از سال ٨۴ هم تا حدودی جواب مثبت داده بودند. در مورد افزایش ظرفیت جذب باید بگویم که اگر مشکلمان را با سرمایه می‌توانستیم حل کنیم که تا به حال مسائل حل شده بود. ما باید همراه سرمایه، تکنولوژی و نیروی انسانی را هم جذب کنیم و در واقع ظرفیت‌سازی کنیم. مسئله‌ی دیگر مکانیزم های انتقال پول در ایران است، به گونه ای که پول به خارج از مسیر تولیدگرایی هدایت می گردد. مشکل دیگر هم تعیین نرخ بهره به صورت دستوری است که همواره مورد اعتراض ما بوده است. در مورد حضور در بازار جهانی باید بگویم که ما نخواهیم توانست به این سادگی‌ها موفق به این امر شویم. اقتصاد ایران عمدتاً برون‌زاست تا درون‌زا و دست ما هم خیلی برای فعالیت باز نیست. با توجه به تمام مواردی که در بالا گفتیم، تولید کار آسانی نیست. تولید سرمایه می‌خواهد، تکنولوژی روز می‌خواهد، بازار رقابتی می‌خواهد، و در نهایت مدیریت می‌خواهد. اگر مشکل اقتصاد ایران را ساختار، منابع، تکنولوژی و مدیریت بدانیم سهم مدیریت از تمام این مشکلات بیشتر است.

جمع بندی دکتر فرشاد مؤمنی
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی

همان‌طور که ملاحظه فرمودید مباحث تئوریک دانشگاهی و تجربیات عملی دوستان و همکاران گرامی مجموعه‌ای از مؤلفه‌ها را در همین زمان کوتاه پیش روی شما قرار داد. بنده تأکید می‌کنم که مشکلات اقتصادی در ایران در مجموع در تسخیر علم قرار دارد و این مسئله خود نیروی محرکه‌ای امیدبخش در فضای اقتصاد کشور است. مصداق بارز این امر، که در این جلسه نیز ملاحظه کردید این است که اگر واقعاً گوشی برای شنیدن و چشمی برای دیدن وجود داشته باشد، فهم پیچیدگی‌های اقتصاد ایران چندان برای ما دشوار نیست. آن چیزی که به نظر من در فرمایشات دوستان بسیار با اهمیت است، و من می‌خواهم بر آن تأکید بکنم، این است که علم به مثابه یک نیروی قدرتمند اجتماعی، اگر به درستی در دستور کار قرار بگیرد، درجه‌ی ایمان افزایی‌اش اگر بیش از درجه‌ی کارآمدسازی نباشد، کمتر از آن هم نیست. ما در سطح نظری میگوییم اگر کاری بکنیم که دانایی به‌عنوان یک نهاده‌ی تولیدی وارد تابع تولید بشود بازدهی صعودی می‌شود؛ چرا؟ برای اینکه یکی از معجزه‌های خلقت این است که نهاده‌ی علم، نهادهای است که در آن استهلاک راه ندارد و این نهاده هر قدر که بیشتر به کار گرفته بشود و مصرف بشود بر طول و عرض آن افزوده می‌شود و این که شما می‌بینید که خداوند در قرآن با این که نماد صمد بودن است و نماد بی‌نیازی کامل، به این اعتبار که انسان را عالم خلق کرده است، ابراز شعف می‌کند. ولی همان‌طور که اشاره کردم رقبای علم در ایران امروز از علم و پشتیبانانش قدرتمندترند. به همین دلیل است که در یک حرکت فراگیر همه‌ی ما باید تصمیم بگیریم که در تفکر و فعل تلاش کنیم که فرایندهای تصمیم‌گیری تخصیص منابع در ایران در مسیر علم قرار بگیرد و روزی را مشاهده کنیم که چه در سطح ملی و چه در سطح منطقه‌ای حتی یک تصمیم فاقد پشتوانه‌ی کارشناسی نداشته باشیم. نکته‌ی دیگری که در فرمایشات دوستان خیلی خوب آشکار شد، این بود که تولید محوری به مثابه یک نظام حیات جمعی در جامعه‌ی ما مطرح است و این به این معناست که نگرش سیستمی و همه جانبه و چندوجهی یکی از کلیدهای ما برای توسعه است. رفع این مشکل هم ممکن نیست مگر با مشارکت فعال همگانی. نکته‌ی بعدی فرمایشات دوستان این بود که چشم به بیرون نداشته باشیم، فرصت‌های بیرون را نادیده نگیریم. اما بایستی اتکاءمان به منابع مادی و انسانی خودمان باشد. حتی یک تجربه‌ی موفق توسعه در دنیا وجود ندارد که غیر از این باشد. هیچ کشوری نمی‌تواند از دانایی‌ها و توانایی‌های کشورهای خارجی در مسیر توسعه‌ی خودش استفاده کند، جز این که یک آزمون داخلی موفق پس داده باشد و به ظرفیت‌های سرمایه‌ی مادی و انسانی خودش بها بدهد و آن‌ها را به شکل کارآمد مورد استفاده قرار بدهد. بایستی نکته ای عرض کنم، که من این حرف را نه در مقام توصیه‌ی اخلاقی بلکه با استناد به گزارش سازمان توسعه‌ی جهانی با عنوان«دانایی برای توسعه» که در سال ١٩٩٨ منتشر شد، عنوان می نمایم.