سرمقاله- ضرورت آینده پژوهی برای مدیران و بنگاه های اقتصادی

در این تقریر مختصر سعی خواهد شد تعریفی از آینده‌پژوهی، سلسله مراتب تغییر و گام‌های ضروری مدیریت برای استفاده از آن مورد بحث قرارگیرد.
تعاریف مختلفی از آینده‌پژوهی ارائه شده است، لیکن در این نوشته تعریف از ری هاموند – آینده‌پژوه مشهور – آورده شده که آینده‌پژوهی را چنین تعریف می‌نماید «پیش‌بینی آینده بر مبنای روش نظام‌مند، به‌ویژه به وسیله‌ی مطالعه‌ی روندهای جاری در امور انسانی». بر اساس این تعریف آینده‌پژوه فردی است که روشی را برای پیش‌بینی آینده طراحی می‌کند. این روش موجب ترسیم آینده به شکلی می‌گردد که در آن، نخست چالش‌ها مورد بررسی قرار گرفته و سپس فرصت‌ها و تهدیدات نهفته در آینده برای مدیریت شناسایی شود. شاید بتوان ادعا کرد که این ترسیم آینده است که بعضی را خوش شانس و موفق جلوه‌گر می‌سازد. فردی که توانسته به ترسیم آینده بپردازد و خود را برای حضور در آینده آماده نماید از دید دیگران خوش‌شانس نامیده می‌شود.
در عصر حاضر که تغییر چهار نعل نام گرفته است، چنان تصمیم‌گیران را گیج کرده که ظرفیت تصمیم‌گیری را زیر سوال برده است. سطوح تغییر که بر تصمیم‌گیری اثر می‌گذارد را می‌توان در پنج سطح فنآوری، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مرتب کرد که به ترتیب عبارتند از سطح فنآوری (روش انجام امور) اعم از سخت و نرم، نظیر محصولات نو و خدمات ماهواره‌ای، شبکه‌ی اینترنت و شبکه‌های اجتماعی. سپس سطح اقتصادی که همه‌ی آن به پول مربوط می‌شود، اینکه چه کسی آن را دارد و از منافع ناشی از کنترل آن بهره می‌برد؛ سیاسی که با قدرت ارتباط دارد، منافع ناشی از کنترل آن و اینکه چه کسی آن را دارد، در این سطح بررسی می‌گردد. سطح اجتماعی که مربوط به ساختار جمعیتی/قومیتی و نهایتا سطح فرهنگی که آموزه‌ها و باورها را شامل می‌شود. همه‌ی سطوح پنج‌گانه برای آینده‌پژوهی بایستی مورد بررسی قرار گیرند.
احتمالا در اذهان این سوال مطرح خواهد شد که برای آینده‌پژوهی باید چه کار کرد. در این نوشته فرصت تشریح حاصل نیست، لذا صرفا به گام‌هایی که لازم است برداشته شود تا بتوان نقاطی از آینده را بر محور روندهای امروزی ترسیم کرد، اشاره می‌شود:
1) رصد رسانه‌ای برای شناسایی روندها
2) تجزیه و تحلیل و ادامه‌سازی روندها
3) تدوین سناریوها
4) شناسایی محتمل‌ها
5) تدوین چشم‌انداز مطلوب برای سازمان و افراد
امید است محور اصلی فرایند آینده‌پژوهی مورد غفلت قرار نگیرد که عبارت است از شناسایی فرصت‌ها و تهدیدات بالقوه در آینده، موضوعی که می توان از آن به عنوان رمز تصمیم‌گیری‌های موفق مدیران نام برد.