کارایی : نقش واقعی شورای شهر چیست، آیا تجارب موفقی در دنیا در این ارتباط وجود داشته و اصولاً کارکرد این شورا باید چگونه باشد؟
محمدباقر بهشتی : ما معمولاً سه سطح دولت در دنیا داریم، نخست دولت‌های مرکزی، دوم دولت‌های ایالتی و سپس دولت‌های محلی. البته دولت‌های ایالتی برای کشورهای کوچک معنی و مفهوم ندارد. البته در ایران بعد از انقلاب مشروطه انجمن‌های ایالتی و ولایتی را داشتیم و در سال ۱۲۸۶ ایران را به مناطق آذربایجان، خراسان، سیستان، اصفهان و فارس و بنادر تقسیم کرده بودند. البته در زمینه کشورهایی که دارای قومیت‌های مختلف هستند، باید به این نکته توجه کرد که آیا با وجود دولت‌های ایالتی می‌توان استقلال کشور را حفظ کرد و خدمات بالاتری به مردم داد، در زمینه امکان آن باید در سطوح بالا تصمیم‌گیری کرد. مطالعات آمایش سرزمینی که قبل از انقلاب انجام شده بود، اداره کشور به صورت منطقه‌ای را پیشنهاد کرده بود، در دوره قبلی انتخابات نیز بار دیگر این مسائل مطرح شد.
اما شکل سوم دولت‌ها که محلی هستند که نمونه بارز آن شورای های شهر می‌باشند و در کشورهای مختلف وجود دارند، تقویت دولت محلی یکی از گام‌های اساسی باید در کشور باشد. ما گوشه‌ای از آن را به نام شورای شهر ایجاد کرده‌ایم. محتوای این شورای شهر این است که به یک قسمتی از امور شهرداری می‌رسد. بنابراین شورای شهر بخشی از شورای شهرداری است.
برای این زمینه می‌توان کندن خیابان‌ها را مثال زد. خیابان متعلق شهرداری است. ولی اداره گاز، برق، مخابرات، آب و فاضلاب و… در آن دخل و تصرف دارند. یعنی ما مدیریت واحد شهری نداریم، یعنی اگر ما دولت محلی داشتیم، همه این موارد زیر نظر شهرداری بود. شهردار رئیس دولت محلی می‌شد و یا به عبارت بهتر رئیس‌جمهور شهر، رئیس راهنمایی و رانندگی شهر، رئیس پلیس شهر و… . متأسفانه در این جهت حرکت هم نمی‌کنیم.
در کشورهای توسعه‌یافته دولت مرکزی در محدوده دولت ایالتی و محلی دخالت نمی‌کند. حسن این کار این است که قوه مجریه در کشور تقسیم شده و یک نفر در دولت تعیین‌کننده نمی‌شود. ما در کشورهایی مانند هند، پاکستان، کانادا، آمریکا و… چنین تجاربی را داریم. به رئیس دولت ایالتی در پاکستان وزیر اعظم گفته می‌شود. البته بازمی‌گویم در مورد دولت ایالتی در ایران با توجه به تقسیم‌بندی قومیتی باید کار کارشناسی تری کرد.
اما به نظر می‌رسد هرچه دولت محلی در ایران تقویت شود به نفع توسعه کشور باشد. البته این کار نمی‌تواند یک شبه به صورت موفق اجرا شود و لازمه آن آموزش کودکان در مدارس و آشنایی آن‌ها با مفاهیم انتخاب و رفتارهای اجتماعی است.
کارایی : در شهر تبریز و با توجه به افزایش نفرات شورا چه کاری می‌توان کرد که شورای شهر مفهوم واقعی تری از شورا داشته باشد؟
محمدباقر بهشتی : با توجه به انتخاب ۲۱ نفر در شورای شهرستان تبریز می‌توان این شهر را به ۲۱ منطقه تقسیم‌بندی کرد. هر منطقه یک نفر را و فقط از کاندیداهای آن منطقه که ساکن هستند انتخاب کند. در هر منطقه فقط ساکنین آن منطقه باید رأی دهند و با ایجاد بانک اطلاعاتی افراد این منطقه می‌توان این کار را سامان داد، خیلی کار پیچیده‌ای نیز نخواهد بود. در این حالت شورای شهر به مفهوم واقعی نماینده شهر خواهد بود.
مورد دیگری که باید در شورای شهر، اعضایی که وارد می‌شوند به آن توجه کنند، با توجه به ساختار شورا به سمتی حرکت کنند که کارشناسان را به کمیسیون های شورا دعوت کنند و از آن‌ها استفاده بهینه بکنند. وقتی شهرداری به شورا لایحه می‌دهد باید اعضاء قدرت تجزیه و تحلیل لوایح را داشته باشند، باید ببینند چه چیزی به نفع مردم است.
2000 میلیارد تومانی که شهرداری لایحه بودجه می‌دهد، اگر ما کارشناس و متخصص نباشیم و یا از آن‌ها استفاده نکنیم، خیلی نمی‌توانیم در تصویب و رد آن موثر باشیم. روند تغییر لوایح بودجه شهرداری را اگر بررسی کنیم، می‌توانیم تحلیل کنیم که واقعاً چقدر این لوایح بهبود یافته، در این زمینه ما ضعیف هستیم.
کارایی : شاخص‌ترین کار این دوره شورای شهر را چه می‌توانیم عنوان کنیم و بدترین عملکرد چطور؟
محمدباقر بهشتی : ثبات در مدیریت شهری و عدم تعویض شهردار و تأسیس مرکز پژوهش‌های شورا شاخص‌ترین عملکرد این دوره بود. درعین‌حال بدترین عملکرد همین شورا تعطیل همان مرکز تأسیس‌شده مرکز پژوهش‌ها بود. این مرکز دو سال فعالیت کرد و کارکرد آن را تشخیص ندادند و صورت مسئله را پاک کردند. همه دستگاه‌ها طبق برنامه پنجم توسعه باید ۵/۲ درصد بودجه خود را صرف تحقیقات بکنند. شهرداری با بودجه اشاره‌شده باید 50 میلیارد تومان در این راه هزینه بکند. اما پنج میلیارد هم در این راه صرف نمی‌شود. وقتی پژوهش انجام نشود می‌شود سلیقه و در این صورت کارهای ما سطحی می‌شود. پس دانمارک که ۸/۳ درصد تولید ناخالص ملی را صرف تحقیقات می‌کند حتماً دیوانه است. اگر شورا قوی باشد با توجه به تمکن مالی شهرداری می‌تواند دستگاه‌ها را هماهنگ کند تا برای توسعه شهر فعالیت کنند، اما اختیار قانونی ندارند. عمده مشکلات دستگاه‌ها کمبود اعتبارات است. شهرداری می‌تواند با تعامل شورای شهر به شرط اینکه توسعه شهر را فیزیکی نبیند، می‌تواند در این زمینه بسیار موثر باشد.
کارایی : با توجه به وضعیت شهر تبریز و اصول اقتصاد شهری هم اکنون مهم‌ترین مشکلات شهری را چگونه می‌توان جمع‌بندی کرد؟
محمدباقر بهشتی : اگر شهر تبریز را در نظر بگیریم، در این سال‌ها از نظر فیزیکی پیشرفت خوبی داشته‌ایم و کارهای خوبی انجام شده است. اما سئوال من از شما این است جایگاه انسان را در توسعه شهر پیدا کنید. واقعاً ما در این شهر چقدر پیاده رو داریم. بعضی جاها مسیر دوچرخه‌سواری گذاشته‌ایم ولیکن برای رسیدن به مسیر باید دوچرخه را کول بکنیم و ببریم. به احتمال زیاد اعضای شورای شهر سوار اتوبوس نمی‌شوند. چند تا اتوبوس شهری ما زمان و دمای درست را نشان می‌دهند. دو سه برابر ظرفیت اتوبوس سوار آن می‌شوند.این چه روش تکریم انسان است. ما خدماتی می‌دهیم که توأم با تحقیر مردم است.
شما ایستگاه اتوبوسی را نشان بدهید که راهنمای مسیر برای مسافر داشته باشد. الان ورودی شهر را بررسی کنید آیا تابلویی که نشان دهند مرکز شهر چگونه قابل دستیابی است را مشاهده می‌کنید؟ در شهری با 2000 میلیارد تومان بودجه می‌توان کلی مسیر تعریف کرد.
اگر خدای ناکرده زلزله ورزقان در تبریز اتفاق می‌افتاد چه فاجعه‌ای روی می‌داد. آن‌قدر فضاها برای ساخت‌وساز به فروش رفته که برای جمعیت تبریز اگر بخواهند از چادر استفاده کنند هیچ فضایی وجود ندارد. این چه مدیریت شهری است که ما پیش‌بینی نکرده‌ایم. لذا افرادی که در شورای شهر حضور پیدا می‌کنند باید اول مفهوم توسعه را باید درک کرده باشند. جایگاه انسان در سکونت‌گاه‌ها کجاست و چه نقشی دارد؟ آیا می‌توان با فروش فضای سبز حقوق انسان را تأمین کرد؟
دولت اگر تفکر توسعه داشته باشد، باید بداند شورای شهر بخشی از فعالیت‌های او را انجام می‌دهد و یاور دولت است، نه اینکه یک خط روی آن بکشد. بنده اگر جای دولت بودم شهردار را که شورای شهر انتخاب می‌کند، بقیه مسئولین شهر را نیز به شورا معرفی می‌کردم که به آن‌ها رأی اعتماد بدهد، هیچ مغایرت قانونی هم ندارد. مسئولین شهری را به شورای شهر و مسئولین استان را به شورای عالی استان معرفی می‌کردم. در این صورت شوراها تقویت شده، مسئولین پایگاه مردمی و اجتماعی‌شان تقویت می‌شود. باقدرت و اعتمادبه‌نفس بیشتری کار می‌کنند و سرمایه اجتماعی آن‌ها تقویت می‌شود.
اینجا شاید بگوییم پس مسئولیت نمایندگان مجلس چه می‌شود باید گفت که نمایندگان مجلس وظیفه قانون‌گذاری کشوری دارند و وظیفه محلی در قانون ندارند، آن‌ها سطح خود را پایین آورده و در این مسائل ورود می‌کنند.
پس اگر جمع‌بندی بخواهیم بکنیم مشکلات شهری را اول باید به جا نداشتن انسان در مدیریت شهری اشاره‌کنیم. دوم، ما در شهر تبریز فضاهای عمومی مناسب را حفظ نکرده‌ایم و کاربری فضاهای سبز را تغییر داده‌ایم. سوم اینکه چشم‌انداز بلندمدت نداریم، بر اساس سلیقه شهردار و برخی از اعضای شورای شهر پروژه تعریف می‌شود.
