رمز موفقیت طرح های شهری، دیدن شهر به عنوان یک موجود زنده است

کارایی : یکی از وظایف تدوین شده برای معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری آذربایجان شرقی، هدایت و نظارت بر ارگان های اجرائی در تهیه و تنظیم طرحهای زیربنای اقتصادی و عمرانی با توجه به تجارب و ضرورتها و نیازها و با در نظر گرفتن جهات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی استان است، با توجه به وضعیت موجود در زمینه توسعه شهری و با در نظر گرفتن برخی انتقادات که در این زمینه عنوان می گردد، به نظر شما این معاونت تا چه اندازه در انجام وظیفه فوق به درستی عمل نموده است؟
پورمهدی : تجربه من در سال های اخیر و در سمت های متفاوت نشان می دهد که رمز موفقیت طرح های شهری این است که شهر را به عنوان یک موجود زنده دید و رویکردی ارگانیک به آن داشت. البته بایستی توجه کرد که در این میان، ابعاد شهر، اینکه شهر کوچک باشد، بزرگ باشد یا حتی محیطی که قرار است آن را با رویکردی ارگانیک مورد توجه قرار دهیم، اصلاً اهمیت ندارد که مشخصات و مولفه های یک روستا را داشته باشد. در وهله بعدی آن چه اهمیت دارد این است که به این موجود زنده، نگرشی جامع داشته باشیم و ارزیابی دقیقی از نیازهای مادی و معنوی آن داشته باشیم. امراض آن را تشخیص دهیم و در پی مداوای آن باشیم. بسیار ضروری است که تمامی مدیران مرتبط با موضوع مدیریت شهری، همچنین کلیه تصمیم گیران و تصمیم سازان چنین رویکردی را در قبال شهر و مسائل آن داشته باشند. رویکرد ارگانیک به موضوعات و مسائل شهری باعث می شود تا رشد و توسعه شهر به صورت متوازن صورت گیرد و کلیه اجزاء آن در قالب کلیتی واحد مورد توجه قرار گیرد. شهر را به مثابه یک موجود زنده دیدن باعث می شود تا همه اجزای شهر اعم از ساکنین، خیابان ها، خانه ها، فضاهای آموزشی، فضاهای سبز و موارد دیگر مورد توجه قرار گیرند و به صورت متساوی و متوازن رشد کنند. اگر رویکرد چنین نباشد، قطعاً در یک مقطع زمانی عارضه های جدی ایجاد می شود. اعتقاد دارم که مدیران حوزه شهری به صورت جدی بایستی این موضوع را مورد توجه قرار دهند و در این زمینه برنامه جامعی داشته باشند. نمی توان به دلایل شخصی و بدون برنامه ریزی خیابان زد و یا فضای سبز و پارک ایجاد کرد.
هر یک از این برنامه ها، بایستی در قالب برنامه جامع توسعه شهری صورت پذیرد، در کشورهای توسعه یافته حتی این طرح ها منسوخ شده اند و نسل جدیدی از برنامه ها شهری تحت عنوان طرح های هوشنمد توسعه شهری تدوین شده اند. اساس کار در این طرح های هوشمند، نگاه چند وجهی به مسائل و اجزای شهر به طوری که شهر واجد روح تلقی می شود و شادی و سرزندگی آن به صورت جدی مد نظر قرار می گیرد.
از طرفی تخصص در زمینه سیاست گذاری امور شهری، بسیار با اهمیت است. وجود افراد غیرمتخصص که علم و آموخته های چندانی ندارند، باعث نقص جدی در سیستم تصمیم گیری و تصمیم سازی در زمینه امور شهری می گردد.
مساله جدی دیگر در این زمینه، لزوم یکپارچه بودن مدیریت شهری است. زمانی که مدیریت شهری چندپارچه شود، مشکلات عدیده ای ایجاد می کند. در دنیا هم تلاش ها بر این بوده است که مدیریت شهر یکپارچه شود و به قول معروف یک نفر کلیددار شهر باشد. در کشور ما بنا به دلایلی، مدیریت شهری توزیع شده است و دستگاه های مختلفی در این امر دخیل هستند. مثلاً امور مربط به آب و فاضلاب در حیطه یک دستگاه است، آموزش مربوط به یک حوزه مجزا و درمان نیز در حیطه یک دستگاه دیگر است. در چنین شرایطی، نقش ارگان های وابسته به حکومت مرکزی، همانند استانداری بسیار با اهمیت تر می گردد. در نهایت و درصوت تدوین طرح های هوشمند نیز، برای اجرای این چنین طرح هایی نیاز به افرادی است که توانایی اجرای صحیح طرح ها را داشته باشند. مثلاً در دنیا بسیاری از روسای جمهوری پیش تر در کسوت شهردار سابق فعالیت داشته اند.

کارایی : آیا معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری به عنوان نماینده قوه مجریه در استان، به تنهایی متولی مسائل استراتژیک شهری است؟ همچنین نسبت و سطح همکاری این معاونت با شورای شهر به چه ترتیبی است؟
پورمهدی : استانداری به عنوان بخشی از قوه مجریه، نماینده حاکمیت است. از حاکمیت انتظار می رود دخالتی در امور اجرایی نداشته باشد. حاکمیت چند وظیفه اساسی دارد که تامین امنیت ، ایجاد هماهنگی میان ارگان های مختلف و نظارت بر عملکرد دستگاه های ذیربط از جمله مهمترین آنهاست اما وظیفه استانداری در مقام ارتباط با مسائل شهر و شوراهای شهری، کنترل مصوبات آنها و استحصال مغایرت های قانونی است. دولت در عمل دو نوع نظارت اعمال خواهد کرد یکی نظارت بر قوانین و مصوبات شورا و سنجش تطابق این مصوبات با مسائل عملی و دومی کنترل هزینه ها و گردش مالی شهرداری ها و شورای شهر و همچنین رسیدگی به اختلاف دستگاه ها است.

کارایی : پس استانداری به عنوان نماینده دولت در استان در عمل دخالت پررنگ و موثری در مسائل ملموس تر شهروندان ندارد؟
پورمهدی : در واقع عمده وظیفه استانداری در جایگاه حاکمیتی، انجام هماهنگی های لازم است. همانطور که پیشتر گفتم در ایران هنوز دایره اختیارات شهرداری ها محدود است اما با این وجود تیم فعلی دولت قویاً بر این عقیده هستند که شهرداری یک نهاد غیردولتی عمومی است که مردم هزینه های آن را تقبل می کنند، بدین ترتیب بایستی خود مردم نیز بر امور نظارت کنند و تا زمانی که شوراها جایگاه واقعی خود را در مناسبات سیاسی و اجتماعی بیابند، بایستی دولت صرفاً یک نقش نظارتی اعمال کند. با این وجود هنوز رسوبات ذهنی در برخی مدیران وجود دارد که شهرداری را از مجموعه متبوعه می دانند.

کارایی : به نظر شما طرح های عمرانی مختلف که در شهرمان آغاز می شود، تا چه میزان از جهات مختلف مورد ارزیابی قرار می گیرد؟ مثلاً در خود منطقه هشت که منطقه ای تاریخی درشهر تبریز است، آیا نماینده دولت نظارتی بر میزان همگون بودن طرح ها با روح شهر دارد و آیا اساساً در این قضیه ورود می کند؟

پورمهدی : ورود استانداری به عنوان نماینده حاکمیت در این موضوع، به صورت کلان و صرفاً در خصوص بودجه و ردیف بندی این بودجه می باشد. اما در عین حال چنانچه به عنوان مثال در همین منطقه هشت تخلفی روی دهد و مغایرتی با ماهیت تاریخی این منطقه مشاهده نماییم نیز حتماً در این قضیه به صورت موثر دخالت می نماییم.
هماهنگی هایی که در دو سال گذشته توانستیم در سطح استان انجام دهیم در گذشته های دور اصلاً وجود نداشت. حداقل در هشت سال دولت قبلی علی رغم اینکه شهرداری و استانداری آذربایجان شرقی یک دست بودند اما اختلافات شدیدی داشتند. به عنوان مثال، در پروژه مترو، اختلافات ناشی از شهرداری و استانداری باعث شده که این پروژه تا به امروز به مرحله بهره برداری نرسد اما هم اکنون با هماهنگی های صورت گرفته پیشرفت این پروژه تسریع شده است. در مورد پروژه های عمرانی نیز بویژه در داخل شهر فرایند اتمام و بهره برداری سرعت بیشتری به خود گرفته است. انجام پروژه های عمرانی در داخل شهر، دشواری ها و پیچیدگی ها خاص خود را دارد چون بایستی با بسیاری از نهادها و متولیان خدمات شهری از شرکت گاز گرفته تا شرکت برق و مخابرات هماهنگی صورت پذیرد. انجام کلیه این هماهنگی ها، بر دوش استانداری است و به نظر من در طول یکی دو سال اخیر این هماهنگی ها به خوبی صورت گرفته و پروژه ها در کوتاه ترین زمان ممکن به سرانجام می رسد. ارزش این هماهنگی ها در آن جاست که هزینه های مربوط به ناهماهنگی ها را مردم می پردازند به طور مثال، خط یک مترو باید خیلی پیش تر به بهره برداری می رسید. احداث این خط از سال ٨٠ آغاز شد و مقرر بود ۵٠ درصد از هزینه های آن را دولت و ۵٠ درصد دیگر را شهرداری تامین نماید. ورود استانداری به مترو از دو جنبه بوده است یکی به نمایندگی از طرف دولت و به منظور تامین مالی پروژه و دیگری از موضع شهرداری و در مقام نظارتی. اگر پیشتر امور به درستی صورت می گرفت، پروژه متروی تبریز بسیار پیشتر از این مقطع زمانی به بهره برداری می رسید. هم اکنون هزینه تمام شده هر کیلومتر مترو چندین برابر مقداری است که چنانچه این پروژه در زمان مقرر خود به اتمام می رسید در نظر گرفته شده بود. البته من دوست ندارم تمام این مسائل را به دولت و متولیان گذشته منتسب کنم اما بایستی واقف باشیم که رای شهرمان چنین هزینه هایی انجام شده است. عدم اجرا به موقع پروژه مترو هزینه ای بالغ بر هزار میلیارد تومن برای شهر دارد. این مبلغ را مردم هزینه می کنند نه مدیران. خوشبختانه پیشرفت های دو سال اخیر باعث شده تا فاز یک مترو به اتمام برسد و فاز دوم را هم به امید خدا در نیمه اول سال بعد به مرحله بهره برداری می رسانیم.
اگرچه در برخی موارد به مشکل بر می خوریم. مشکلاتی از سنخ بخشی نگری. بخشی نگری آثار و پیامدهای منفی برای توسعه شهری در پی دارد. به عنوان مثال سازمان میراث فرهنگی نبایستی تنها ملاحظات مربوط به حوزه کاری خود را مورد توجه قرار دهد چون به هر روی توسعه شهری الزامات مختص خود را دارد در مقابل شهرداری نیز بایستی با یک دید جامع پروژه های شهری را به گونه ای به پیش برد که کمترین تخریب را به حوزه میراث فرهنگی و هویت جمعی وارد نماید. متولیان توسعه شهری بایستی به این باور رسیده باشند که توسعه لزوماً با تخریب و از بین بردن همراه نیست، همچنین درگذشته ماندن نیز نیست.
اگر کلیه مدیران و مجموعه حاکمیت باور داشته باشند که چهار وظیفه عمده آن ها صرفاً تامین امنیت، فعال کردن دستگاه ها، برقراری هماهنگی میان دستگاه ها و نظارت است، مردم می توانند به راحتی به زندگی خود بپردازند و لزومی ندارد من به عنوان مدیر در اجرا دخالت کنم.

کارایی : اگر بتوانید سه شاخص عمده و ملموس برای ارزیابی عملکرد استانداری در زمینه توسعه شهری ارائه بدهید، به چه مواردی اشاره خواهید نمود؟
پورمهدی : در نهایت این مردم هستند که عملکرد ما را مورد قضاوت قرار می دهند. بالطبع نمی توان رضایت تمامی افراد را جلب کرد با این وجود چنانچه برآیند نظرات عموم مردم مثبت باشد، نشان می دهد که کار به خوبی پیش رفته است. من به عنوان یک تبریزی افتخار می کنم که در این دولت حضور دارم چون احساس می کنم که به مردم این شهر بدهکارم. امیدوارم با استفاده از تمامی تجربیات گذشته خود برای توسعه استان آذربایجان شرقی تلاش کنیم. اعتقاد دارم که بایستی با گشاده رویی و گشاده دستی با مردم تعامل کنیم از این روی، در اتاق من هیچ زمان و به روی هیچ کس بسته نیست. البته این یک حرکت پوپولیستی و عوام فریبانه نیست. بایستی با مردم صادق و رو راست بود. مردم هم هوشمند اند زمانی که می بینند برای تکمیل راه ارتباطی تبریز-اهر با تمام وجود و به رغم مشکلات بودجه ای تلاش می کنیم ، این مساله را به قضاوت می نشینند و بازخوردهای این قضاوت ها به گوش ما می رسد. به نظرم چنانچه همکاری میان ارگان ها بیشتر شود و ریسک پذیری مدیران دولتی نیز افزایش یابد و وابستگی به موقعیت ها و مناصب و پست ها کاهش یابد، می توان بهتر وموثرتر کار کرد. امیدوارم فضایی که ایجاد شده بیش از پیش در این راستا کمک کند.