خانه ای برای توسعه آذربایجان

نهمین استاندار آذربایجان شرقی از سال 80 تا شروع دولت احمدی نژاد در این منطقه حضور داشت. دکتر محمدعلی سبحان اللهی این روزها به فضایی که دوست دارد بازگشته است، دانشگاه و آموزش. او در دانشگاه تربیت معلم تهران عضو هیات علمی است. روزهای پایانی صدارت خود بود که خانه توسعه آذربایجان را شکل داد. از او در این ارتباط میپرسیم، کاری که بیشترین ارتباط را به موضوع پرونده ما دارد.
او در این ارتباط میگوید: فلسفه وجودی خانه توسعه آذربایجان به این صورت است که با توجه به مسئولیتهای مختلفی که در مجلس یا مدیریت اجرایی استان داشتیم، به توسعه این منطقه علاقه داشتیم. در این ارتباط پروژه هایی در حال انجام بود. آقای مهندس میر حسین موسوی که به دلیل ارتباط کاری با توجه به مسئولیتهای خود با ایشان داشتیم در مقطعی که در فرهنگستان هنر بودند، با اشاره به مکاتب مختلف هنری، تجاری و سیاسی تبریز و پتانسیل های بسیار آن، پیشنهاد تاسیس خانه تبریز را دادند. در تبریز پیشنهاد را با دوستان مطرح کردیم. ابتدای سال 84 بود. دوستان پیشنهاد نمودند که این داستان را به آذربایجان تعمیم دهیم و آن را خانه آذربایجان نام گذاری کنیم. در آن برهه استانداریها، اختیاراتی داشتند که میتوانستند مجوز NGO صادر کنند. در استانداری مجوز را صادر کردیم و خانه آذربایجان راهاندازی شد. پس از آن که مسئولیت ما در استان به پایان رسید، در تهران مجمع عمومی خانه آذربایجان را تشکیل دادیم. بزرگان چهار استان در آنجا از اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی، زنجان حضور داشتند. نزدیک 300 تا 400 نفر شرکت کرده بودند. بالاخره بعد از تبادل نظر، انتخابات هم انجام شد و هیات مدیره انتخاب شد. بر اساس اساسنامه هیات مدیره از چهار استان انتخاب شد. منتهی بعدها در داستان ثبت به این قضیه ایراداتی وارد شد و مجبور شدیم این بحث را به استان آذربایجان شرقی محدود کنیم. مجمع عمومی در خود تبریز برگزار شد و هیات مدیره در آنجا انتخاب شد. بالاخره برای ثبت خانه خیلی دوندگی داشتیم، آن موقع بنده مسئولیت نداشتم و این داستان زمان برد. ما 5 تا 6 اسم پیشنهاد کردیم، هر اسمی مطرح کردیم گفتند تکراری است و ما میگفتیم، اگر وجود دارد ما آنجا فعالیت کنیم. چرا کار موازی انجام بدهیم. فعالیت این خانه همان طوری که در اساسنامه ذکر شده در زمینه توسعه آذربایجان است. کمیته های تخصصی در این خانه شکل گرفته که شامل کمیته اقتصادی، فرهنگی، زیر بنایی و… که در هر زمینه کار تخصصی توسط مشاوران صورت می گیرد.

استاندار سابق آذربایجان شرقی میگوید: یک ویژگی مهم این خانه این است که اعضایی که شرکت میکنند، جزء نخبگان استان هستند. یعنی افراد شاخص به جهت تحصیلات، به جهت کارایی که در بخشهای صنعت، تجارت، آموزش و آموزش عالی فعالیت میکنند. در ارتباط با طرحهای زیربنایی استان بررسی نموده و گزارشهای لازم را به مسئولین ارسال میکنیم. البته در این موارد متخصصین خارج از خانه آذربایجان هم استفاده میکنیم. یا در مورد جریان زلزله ورزقان اقدامات حمایتی توسط این خانه شکل گرفت. یک کار زیربنایی، طرحی بود به نام طرح توسعه پایدار که جلسات متعددی برای آن شکل گرفت. به کمیته های تخصصی این کار را واگذار کردیم. که منجر شد به یک طرح توسعه پایدار که یک مقدار پیشگیری شود. با این ایده که احتمالا این اتفاق یک روز هم در تبریز و یا شهرهای دیگر استان بیافتد و چه کارهایی را قبل از چنین واقعه ای باید انجام داد. اخیراً هم گزارش وضعیت استان را برای دولت دکتر روحانی آماده کردیم. که وضعیت استان در شاخه های مختلف اقتصاد، فرهنگ و بحثهای تخصصی دیگر در چه وضعیتی قرار دارد. تا هر فردی که مسئولیت استان را به عهده میگیرد، در اختیارش قرار بدهیم.در واقع میتوان گفت این خانه می تواند اتاق فکر مسئولین اجرایی استان باشد.
وی میگوید: خانه توسعه آذربایجان و همه افرادی هم که در آنجا فعالیت میکنند بدون هیچ چشم داشتی و کاملاً افتخاری فعالیت میکنند. و در فعالیتهای سیاسی هم هیچ دخالتی نکردیم. نه اینکه کسانی که در آنجا حضور دارند از فعالیت سیاسی منع باشند بلکه خانه فعالیت سیاسی نمیکند. اینکه کاندیدا برای مجلس معرفی کنند و یا شورای شهر یا در انتخابات ریاست جمهوری سهمی داشته باشند در خانه این چنین فعالیتی نداریم. ولی اعضا آزاد هستند هر جا بخواهند بروند و فعالیتهای خود را داشته باشند.
وی مشکلات فرهنگی در توسعه را در کشور عمومی میداند و میگوید:خانه توسعه آذربایجان در این 8 سال مخصوصاً˝ چهار سال اخیر، یک حالت عجیبی پیدا کرد. یعنی با وجود اینکه یک تشکیلات غیر سیاسی بود و هیچ فعالیت سیاسی نداشت، ولی به آن برچسب سیاسی زدند. به طور مثال در مجمع عمومی هتل شهریار که 3 سال پیش برگزار شد. محمدی که فرماندار بنده در تبریز بود. در مورد پروژه های معمولی صحبت کرد مثلاً˝پروژه خط آهن میانه- تبریز چه شد و به کجا رسید؟ حتی یک کلمه هم حرف سیاسی نزد، دیدیم که از اماکن به هتل شهریار اخطار دادند، که چرا اصلاً˝ایشان صحبت کرده است.

وی در ادامه مثال دیگری را اشاره میکند که معاون سیاسی استاندار به صورت علنی مطرح کرد که فلانی این خانه را تشکیل داده تا کانالی برای انتخابات دوره بعدی مجلس شود. این که محدودیتها برای خانه بوده را نمیشود انکار کرد البته بنده نمیخواهم خانه را تبرئه کنم، از این که خیلی فعال بوده، حتما میشد از این هم بیشتر کار کرد، منتهی محدودیتها و کمبود امکانات مشکل ساز بود. حتی ما مکانهایی که جلسات ماهانه خود را تشکیل میدادیم مسئولین امنیتی یا سیاسی استان، مالک آن را زیر سئوال میبردند که چرا شما به اینها محلی برای تشکیل جلسه میدهید. خب ما نه ساختمانی داشتیم نه دفتری یعنی ما این قدر محدودیت داشتیم. ارسال مصوبات خانه به صنایع، استاندار و نمایندگان مجلس تنها از کانال خود بنده بود، یعنی این قدر محدودیت بود.
وی در مورد حضور دائمی خود در این خانه نیز میگوید: در هر صورت ترکیب هیات مدیره هم منتخب مجمع بوده است. من که دست غیبی نداشتم که بگویم این انتخاب بشود و دیگری نه. هیات مدیره که انتخاب میشد، کمیتهها زیر نظر هیئت مدیره اداره میشد. بعضی از کمیتهها فعال بودند بعضی دیگر نه. این که وقتی ما به مجمع عمومی گزارش میدادیم، مشخص بود که چه کمیتههایی چه فعالیتهایی داشتند. کاملاً مشخص بود که کدام کمیتهها فعال بودند. خب به طور مثال بعضی از کمیتهها مثل کمیته فرهنگی، خیلی فعال بودند. چون افراد کمیته افراد علاقمند به این مسئله بودند.

وی در مورد بحث فرهنگی و مشکلات آن میگوید: بحث هویت فرهنگی منطقه و هویت آذربایجان است. بحث اینکه نوعاً مسئولین فرهنگی استان آیا در این سطحی هستند که بتوانند مسئله فرهنگ استان را دنبال بکنند. ما در کنار فعالیتهای اقتصادی در دوره مسئولیت استان، خب فعالیتهای زیادی داشتیم. مثلاً بحث صدمین سالگرد مشروطه این یک حرکتی بود که پیشنهاد ما بود که در هیات دولت هم تصویب شد. برای صدمین سالگرد مشروطه یک حرکتهایی داشته باشیم که خود آقای خاتمی آمدند، صحبت کردند. یا بحث ربع رشیدی که خیلی برای احیای آن تلاش کردیم تا آنجا که هیئت امنای آن متشکل از چند وزیر بود. بودجه و موافقت اصولی گرفتیم که یکی از آنها موافقت اصولی دانشگاه علوم پزشکی بین المللی و دیگری مرکز تحقیقات علوم پایه بود. زمین های نمایشگاه که در جریان هستید که به چه سرنوشتی دچار شد، زمین های آنجا را ما با یک تغییر کاربری دنبال کردیم تا از منافع موجود، ربع رشیدی را مجدد احیا کنیم. چرا که میتوانست برای منطقه یک آبرو و جلوه ویژه باشد. تقریباً بعد از جندی شاپور که به سه هزار سال قبل برمیگردد، اینکه هفتصد سال قبل ما یک دانشگاه با این عظمت در تبریز داشتیم و مجدد آن را احیا میکردیم، یک افتخار بود. که متأسفانه بعد از ما هیچ حرکتی نشد،این جریان واقعاً همان ساختاری که ما برای ربع رشیدی منظور کرده بودیم، به جهت ساختار سازمانی و مجوزها خیلی کارها میشد انجام داد.
وی در مورد اقدامات در زمینه توسعه آذربایجان میگوید: در بدو ورود به استان یک کمیته جذب سرمایه گذاری تشکیل دادیم، به این معنی که تمام ارگانهایی که به شکلی با برنامه سرمایه گذاری ارتباط داشتند عضو این کمیته شدند. آیین نامه های لازم را تدوین کردیم تا یک فردی که در منطقه سرمایه گذاری میکند به بهانه های واهی دچار مشکل نشود. یعنی به خاطر مشکل برق، آب و… دچار مشکل شود. این کمیته آنقدر جا افتاد که بعدها وزارت اقتصاد و دارایی در زمان معاونت سرمایه گذاری آقای خز ایی، این پایلوت ما را به کل کشور بخشنامه کرد، تا تمام استانها چنین کمیته ای را تشکیل بدهند. یا راهاندازی شهرک صنعتی سرمایه گذاری خارجی با امکاناتی که موجود بود از دیگر اقدامات تأثیرگذار میتوانست باشد که در زمان ما شکل واقعی پیدا کرد. البته این همه در سایه فضای بازی بود که در سطح ملی ما داشتیم و جلوه ای که آقای خاتمی برای کشور در سطح منطقه ایجاد کرده بود.