انرژی به یک کالای پست و بی ارزش تبدیل شده است

گفت وگوی کارایی با سهیل میزانی دبیر اجرایی جایزه ملی مدیریت انرژی

سازمان مدیریت صنعتی به طور مشخص از قِبَل برگزاری رویداد « جایزه ملی مدیریت انرژی » به دنبال تحقق چه اهدافی است؟ به عبارت دیگر ، رسالت این رویداد چیست؟
هدف اصلی از برگزاری این جایزه « توسعه فرهنگ مدیریت مصرف انرژی » بوده است. به عبارت بهتر سعی بر این است تا با معرفی سازمان ها و شرکت ها و یا متخصصینی که اقدامات شاخصی را در زمینه مدیریت و کاهش مصرف انرژی انجام داده اند ، زمینه را برای قدردانی از آنان فراهم آورد. برگزاری این جایزه راهی است برای طرح موضوع « ارزشمند دانستن انرژی » ، امری که به نظر می رسد چه در سطح سازمانی و چه در سطح فردی نیاز به توجه مبرم دارد. ایجاد یک فضای رقابتی می تواند انگیزه لازم را برای این منظور فراهم نماید.

مکانیسم برگزاری « جایزه ملی مدیریت انرژی » چگونه است؟ چه گروهی مجوز ورود به این رویداد را دارند؟ رتبه بندی و اعطای جایزه بر چه اساسی صورت می گیرد؟
این جایزه به صورت سالیانه برگزار می گردد . اصل اول شرکت در این جایزه ، قرار داشتن در حیطه شمول این جایزه که بر اساس استانداردهای معیار مصرف است ، بوده و به عنوان دومین اصل ، تطابق با معیارهای مصرف انرژی بر اساس استانداردهای تدوین شده ، است. به عبارت بهتر ، متقاضیان شرکت در این جایزه بایستی در ابتدا پایبندی خود را به سطح معیار مصرف تعریف شده که به عنوان قانون در این خصوص مطرح است ، اثبات نماید.
پس از اثبات این موضوع از سوی متقاضیان ، ثبت نام آنان در سامانه طراحی شده مربوطه صورت گرفته و بر اساس الگوی جایزه مورد ارزیابی قرار می گیرند. امتیازات کسب شده بر همین مبنا در نهایت مشخص کننده رتبه نهایی متقاضیان است. جوایز نیز بر اساس سطوح امتیازی تعریف شده و در سه سطح طلایی و نقره ای و برنزی اعطاء می گردد. در کنار این جوایز اصلی ، گواهینامه هایی نیز برای زیرمجموعه بخش های الگوی جایزه در نظر گرفته شده و همچنین از مدیران انرژی برتر نیز تقدیر به عمل می آید.

به زودی شاهد برگزاری سومین دوره « جایزه ملی مدیریت انرژی » خواهیم بود. لطفا از عمده دستاوردهای دو دوره سابق این جایزه بفرمایید.
دستاوردهای برگزاری این جایزه را می توان به دو دسته تقسیم نمود :
یک دسته موضوعاتی است که مستقیما در ارتباط با متقاضیان قرار دارد. در این مورد می توان به اصلی ترین دستاورد این جایزه که ارائه یک گزارش جامع از شرایط موجود در زمینه انرژی و مصرف در سازمان مربوطه و نیز پیشنهادهایی برای بهبود است که توسط تیم ارزیابی ( که از بین افراد متخصص در زمینه انرژی انتخاب گردیده اند ) تدوین می گردد. این گزارش می تواند کمک شایانی به متقاضیان در جهت بهبود سیستم مدیریت انرژی نموده و نیز راه کارهای عملی را برای کاهش میزان مصرف انرژی ارائه نماید.
از سوی دیگر معرفی متقاضی در سطوح مختلف امتیازی نیز برای بسیاری از متقاضیان امری ارزشمند بوده و با توجه به حساسیت بازارهای مصرف به ویژه در مورد محصولات انرژی بر و نیز حساسیت سازمان های ناظر و سایر ذی نفعان نسبت به موضوع میزان مصرف انرژی ، این امر می تواند به توسعه روابط متقاضی با ذی نفعان مختلف و نیز توسعه بازارهای فروش منجر شود .
علاوه بر این متقاضی می تواند درصورتی که امتیاز مناسبی در این جایزه کسب نماید از امتیاز اولویت بررسی طرح های کاهش مصرف انرژی الکتریکی در ارتباط با ساتبا ( سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق ) بهره مند گردد.
دسته دیگر از موضوعاتی که می توان به عنوان دستاورد این جایزه در سطح کلان به آن اشاره نمود ، ارتقاء سطح توجه عمومی به موضوع انرژی و توجه گروه های متخصص در زمینه های مرتبط نسبت به موضوع و توسعه این فرهنگ است. این توسعه و ارتقاء سطح آگاهی ها می تواند به ارتقاء سطح علمی این موضوعات مانند ارتقاء سطح اجرای استانداردهای معیار مصرف و حتی بازنگری و عملیاتی تر نمودن این استانداردها و یا ارتقاء سطح عملکرد شرکت های بازرس انرژی و نیز شرکت های ارائه کننده خدمات مهندسی گردد.

در برنامه برگزاری « جایزه ملی مدیریت انرژی » چه انگیزه ای برای مشارکت کنندگان متصور شده است؟ به عبارت بهتر ، حاضران و به خصوص برندگان این جایزه از چه مزایایی نسبت به سایرین برخوردار خواهند بود؟
همان گونه که اشاره گردید ، متقاضیان این جایزه و شرکت کنندگان در این فرآیند ، ضمن کسب اعتبار در موضوع مدیریت مصرف انرژی در بین سازمان ها و مراکز تدوین کننده قوانین مرتبط و حمایتی ، به صورت مشخص می توانند از حمایت های تسهیلات مالی ساتبا استفاده نموده و نیز با شرکت در جلسات مختلف کارشناسی برنامه ریزی شده و نیز همایش نهایی ، محدوده ارتباطی خود را گسترده تر نموده و از تجربیات مشابه مطلع شده و از آن بهره مند گردند.
قطعا شروع هر کاری با برخی چالش ها همراه خواهد بود. شما به عنوان دبیر اجرایی این رویداد ، لطفا از چالش هایی که « جایزه ملی مدیریت انرژی » در طی کردن مسیر خود با آن مواجه بوده است بفرمایید ؛ و به نظر شما چه افراد ، نهادها و سازمان هایی می توانند در رفع این موانع و چالش ها به شما کمک کنند؟
اصلی ترین چالش در این خصوص مشکل فرهنگی موجود در بی ارزش دانستن انرژی است. به طور کلی انرژی و منابع آن فارغ از هر نوع روند قیمت گذاری در ایران و موضوعات مالی مرتبط ، یک منبع و یا موضوع ارزشمند تلقی نمی شود. این موضوع هم در سطح فردی و خرد و هم در سطح کلان وجود دارد ؛  بنابراین هیچ نوع حمایت گسترده و ادامه دار و حتی معنی داری از اشخاص و یا شرکت ها و سازمان هایی که به نوعی به موضوع انرژی اهمیت داده و در جهت کاهش مصرف خود اقدام می نمایند انجام نمی پذیرد.
این عدم توجه از سوی سازمان ها و نهادهای مرتبط باعث گردیده که انگیزه حضور در این جایزه ، انگیزه ای قدرتمند نبوده و نیز حمایت قانونی مشخصی نیز در ارتباط با موضوع به وجود نیاید.
تدوین قوانینی که بتواند به نوعی تعرفه های تشویقی برای شرکت هایی که مصرف خود را از منابع انرژی کاهش دهند ، ایجاد نماید و یا نوعی حمایت مالی قابل اعتناء نسبت به برگزیدگان این جایزه و تخصیص بودجه مشخصی به این موضوع می تواند بسیار اثربخش باشد. این جایزه هم اکنون به عنوان نوعی Award مطرح است ؛ درحالی که می توان با تخصیص منابع مالی به این موضوع و اعطاء جوایز مالی ، آن را به عنوان Prize مطرح نموده و انگیزه حضور را به صورت قابل ملاحظه ای افزایش داد. در این مورد می توان اشاره ای به جوایز مشابه در منطقه که با حمایت فوق العاده دولت ها برگزار می گردد ، داشت که بررسی جزئی آن ها خارج از موضوع این سؤال است.

تحلیل تجربه-یافت شما درباره موانع پیش روی اصلاح الگوی مصرف انرژی در جامعه ایرانی چیست؟
پایین بودن قیمت انرژی در انواع حامل های آن در ایران به ویژه با توجه به سطح تورم موجود و افزایش قیمت سایر اقلام و ثابت بودن قیمت انرژی به مرور زمان باعث شده حامل های انرژی نه تنها گران تر نشده بلکه به مرور ارزان تر شوند. این موضوع در نهایت باعث شده است که انرژی هرچه بیشتر به یک کالای پست و بی ارزش تبدیل شود.
اما آیا افزایش قیمت می تواند به کاهش مصرف منجر شود؟ پاسخ در این خصوص نیز با توجه به تجربیات گذشته منفی است. آنچه در این زمینه بایستی به آن توجه شود یک سیاست جامع در مورد متناسب سازی قیمت انرژی با اقدامات کاهش مصرف ، به صورت هم زمان است. به عبارت بهتر بایستی امکاناتی برای کاهش مصرف انرژی فراهم نموده و در کنار آن افزایش قیمت حامل های انرژی را نیز لحاظ نمود. به عنوان مثال می توان به ارائه تسهیلاتی برای کاهش مصرف انرژی در ساختمان ها اشاره کرد. یا در عین افزایش قیمت سوخت ، تسهیلات خرید خودروهای با مصرف پایین و یا هیبرید ارائه کرد.
عدم همگامی این دو مقوله ، نشان داده است که افزایش قیمت حامل های انرژی بدون تغییر در زیرساخت مصرف ، به صورت بسیار مقطعی و کوتاه مدت ، کاهش مصرف را به دنبال داشته باشد و حتی در مواردی با انباشت تقاضای سوخت برای فعالیت هایی که به صورت مقطعی متوقف شده اند ، در آینده رشد فوق العاده ای را در مصرف ایجاد نموده و الگوی نامتناسبی از میزان مصرف را باعث شده است.
البته در مورد قیمت حامل های سوخت می بایست بررسی جامعی صورت گیرد. بررسی تجربیات گذشته در کشور ، اعم از تجربیات موفق و یا ناموفق نیز به عنوان اصلی ترین تمرکز در این مطالعه لحاظ گردد.

لطفا در پایان ، اگر سخنی هست که در قالب سؤالات مطروحه امکان اشاره به آن ها وجود نداشت اما طرح آن را برای مخاطبان کارایی در قالب پرونده « اصلاح الگوی مصرف انرژی » ارزشمند می دانید ، بفرمایید.
سؤال اصلی می تواند طرح این موضوع باشد که یک فرد عادی از جامعه در چه شرایطی حاضر به کاهش مصرف خود از حامل های انرژی خواهد بود یا چرا حامل انرژی برای هیچ کس ارزشمند نیست؟
یک سؤال عام و خیلی ساده می تواند این باشد که اگر قرار است یک لیوان چای بخوریم ، باید چند لیوان آب را بجوشانیم ؟!
شاید پاسخ این سؤال بتواند مشخص کننده دیدگاه افراد جامعه نسبت به انرژی باشد.