توجه به سرمایه های اجتماعی و نمادین، ضرورت توسعه پایدار شهر تبریز

در خصوص مفهوم توسعه جامعه‌شناسان، اقتصاددانان، روان‌شناسان و صاحب‌نظران تعاریف مختلفی ارائه کرده‌اند. برداشت غلط از توسعه می‌تواند هزینه‌های سنگین را بر جامعه وارد کند. توسعه وجوه مختلف فیزیکی و ذهنی (رفتاری) داشته و توجه به همه ابعاد آن یک ضرورت است. در بعد فیزیکی توسعه گفته می‌شود که شهری توسعه یافته است که خیابان‌ها، فرودگاه‌ها، کارخانه‌ها و فروشگاه‌ها، پارک‌ها و جاهای دیدنی پیشرفته و مدرن و مناسبی داشته باشد. در بعد ذهنی یا رفتاری جامعه‌ای توسعه‌یافته خواهد بود که رفتارهای انسان‌ها توسعه یافته باشد؛ یعنی در عین برخورداری از آزادی‌های درونی و بیرونی حریم‌ها را رعایت کنند. حقوق دیگران را ضایع نکنند و رعایت محدودیت‌های اجتماعی درونی شود. از کار و زندگی خود لذت ببرد و شاد زندگی کنند. از توانایی و توانمندی‌های لازم در مواجه با مسائل و مشکلات کاری و زندگی برخوردار باشند. صداقت داشته و باهم نوعان، جامعه و محیط خود تعامل سازنده داشته باشند و احساس همبستگی کنند. توسعه‌یافتگی یعنی اینکه حقوق شهروندی را رعایت کنند بدون آنکه اجباری در آن باشد. پشت چراغ قرمز بایستید بدون آنکه پلیسی باشد.
جنبه‌ی مادی توسعه، سبب رفاه جامعه شده و جنبه ذهنی و رفتاری توسعه موجب رضایت و شادی می‌شود. آنچه که در برداشت از توسعه شهر و جامعه نگران‌کننده است تاکید بر جنبه مادی و فیزیکی توسعه است. صرف ساختن ساختمان‌های بلند، ایجاد فرودگاه‌های مدرن و فروشگاه‌ها و خیابان‌های توسعه همه‌جانبه و پایدار را ایجاد نمی‌کند.

مفهوم توسعه پایدار شهر:
شهری از یک توسعه پایدار برخوردار خواهد بود که ساکنین آن امنیت داشته و احساس رضایتمندی و شادی از زندگی کردن در آن شهر داشته باشند و ضمن برخورداری از فرصت‌های مناسب و عادلانه برای انجام فعالیت‌های اقتصادی سبب تخریب محیط‌زیست نشوند و منابع نسل‌های مختلف را خودخواهانه به نفع خود مصادره نکنند. به طور خلاصه شهر بایستی محلی امن، پایدار، رقابت‌پذیر و قابل زندگی برای ساکنان و فعالان اقتصادی آن باشد. در توسعه پایدار تلاش می‌شود تا بین سه مقوله مهم رشد اقتصادی، حفاظت زیست‌محیطی و پیشرفت اجتماعی تعادل ایجاد شود تا از این طریق یک زندگی شاد و پویا برای شهروندان فراهم شود.
پیتر هال ابعاد توسعه پایدار شهر را چنین بیان می‌کند:
1- اقتصاد پایدار شهری: فراهم ساختن فرصت‌های مناسب و یکسانی برای فعالیت‌های مختلف اقتصادی افراد
2- جامعه پایدار شهری: وجود همبستگی و انسجام اجتماعی
3- محیط‌زیست پایدار شهری
4- سرپناه پایدار شهری: مسکن مناسب و ارزان‌قیمت برای همه
5- زندگی پایدار شهری: ساختن شهری مناسب برای زندگی
6- مردم‌سالاری پایدار.

ضرورت‌های رسیدن به یک توسعه پایدار شهری:
میزان موفقیت هر شهر و جامعه‌ای در فرایند توسعه پایدار به ایجاد، جذب، حفظ و ارتقاء انواع سرمایه‌ها بستگی دارد. سرمایه‌ها را می‌توان به انواع سرمایه‌های طبیعی (از جمله جنگل‌ها، کوه‌ها، معادن و نفت)، سرمایه‌های فیزیکی (از جمله دستگاه و تجهیزات، ساختمان‌ها و کارخانه‌ها)، سرمایه‌های انسانی (افراد تحصیل‌کرده، توانمند، ماهر و سالم)، سرمایه‌های اجتماعی (مشارکت، اعتماد، همیاری، قانون پذیری، امید به آینده، نشاط اجتماعی) و سرمایه‌های نمادین (شامل هر یک از سرمایه‌های قبلی که به آگاهی عمومی و شهرت عام می‌رسند) تقسیم نمود. علاوه بر این سرمایه‌ها، می‌توان به سرمایه‌های فرهنگی و سیاسی نیز اشاره کرد. نکته قابل‌توجه این است که برخی از این سرمایه‌ها قادر به جذب، تولید و ارتقاء سایر سرمایه‌ها را دارند. به عنوان مثال سرمایه انسانی خود قادر به تولید سرمایه‌های فیزیکی هست. تراژدی تلخی که در جامعه و به خصوص در شهر ما اتفاق می‌افتد این است که سرمایه‌هایی نمادین و اجتماعی و نیز سرمایه‌های انسانی که لازم رشد و توسعه شهر است تخریب و یا دفع می‌شوند. متأسفانه در طول‌ سال‌های گذشته همواره افراد متخصص، توانمند، کارآفرین و صاحب سرمایه شهر در حال از دست دادن هستیم و به جای آن افراد با مهارت‌ها و تخصص‌های پایین را جذب می‌کنیم و یا اعتماد و انسجام اجتماعی را به راحتی تخریب کرده و ارزشی برای ارتقاء آن قائل نیستیم. همچنین علیرغم اینکه از سرمایه‌های نمادین زیادی برخوردار هستیم یا استفاده نمی‌کنیم و یا به تخریب آن می‌پردازیم. افرادِ صاحب فکر، متخصص، خلاق و معتمدی که دارای شهرت ملی هستند در شهرمان کم نیستند ولی به جای بهره‌مندی و استفاده به تخریب آن‌ها می‌پردازیم.
مرور عملکرد سال‌های گذشته نشان می‌دهد عدم توجه به سرمایه‌های اجتماعی و سرمایه‌های نمادین در برنامه‌های توسعه شهر و تاکید بر بعد فیزیکی توسعه مانع توسعه پایدار شهر شده و جایگاه شهر تبریز در سطح ملی و منطقه تنزل یافته است. امید می‌رود مسئولین شهر و استان با توجه کردن به ابعاد مختلف توسعه، جذب، تولید و ارتقاء سرمایه‌های اجتماعی و نمادین از طریق ارزش دادن به نخبگان، متخصصین، کارآفرینان و شخصیت‌های ملی شهر به همراه بهبود محیط کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری جایگاه شهر و استان را در سطح ملی ارتقاء داده و رتبه درخورشان خود برسانند.