سند تدبیر توسعه آذربایجان شرقی برنامه عملیاتی اقتصاد مقاومتی

با آغاز به کار دولت تدبیر و امید اقدام جدی برای توسعه استان آذربایجان شرقی با برنامه مدون و متکی بر یافته های علمی و توانمندی های کارشناسی در سرلوحه فعالیت ها قرار گرفت. دسترسی به فرهیختگان توسعه استان به همراه بهره مندی از گروه مشاوران اقتصادی متشکل از اعضای هیات علمی دانشگاه تبریز و نیز کارشناسان سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان، فرصتی را فراهم کرد که ناکامی های مداوم برنامه های پنج ساله توسعه در نیل به اهداف و عدم توفیق در ارتقای شاخص های کیفی توسعه در استان آذربایجان شرقی مورد تامل و مداقه قرار گیرد. آسیب شناسی برنامه های پنجساله توسعه در سطح ملی و منطقه ای، از منظر مدل، روش و قابلیت های اجرایی آنها و نیز مروری بر تجربه سایر کشورها تیم مشاوران اقتصادی را به این نتیجه رهنمون ساخت که باید پارادیم برنامه ریزی سنتی و جامع را کنار گذاشته و با انتخاب پارادیم مشارکتی و نوین نسبت به تهیه برنامه برای توسعه استان اقدام کرد. از این رو روش برنامه ریزی هسته های کلیدی که در حوزه برنامه ریزی در داخل کشور مغفول مانده بود به عنوان الگوی برنامه ریزی پذیرفته شد. در این چارچوب ضمن اهتمام به بومی سازی و تبیین چارچوب مفهومی، نسبت به انتخاب روش و تکنیک مناسبی برای شناسایی هسته های کلیدی اقدام شد. با بررسی های انجام گرفته، تکنیک تحلیل چندبخشی (MSA) و تکنیک تحلیل چندمعیاری (MCA) در بهره گیری از این الگو مناسب تشخیص داده شده و مورد استفاده قرار گرفتند.
جلب مشارکت فراگیر مراکز علمی، نهادهای مدنی اقتصادی و اجتماعی، انجمن های تخصصی، فعالان بخش خصوصی و کارشناسان و مدیران دستگاه ها و سازمان های دولتی در تهیه برنامه توسعه استان و نیز برنامه توسعه شهرستانی مشتمل بر مجموعه اقدامات، فعالیت ها و پروژه های ذیل هر هسته کلیدی از ویژگی های بارز این اقدام ابتکاری در عرصه برنامه ریزی است.
و اینگونه استان آذربایجان شرقی اولین استانی در کشور شد که دارای یک برنامه منطقه ای با رویکرد برنامه ریزی هسته های کلیدی شد که از همان ابتدا «سند تدبیر توسعه استان آذربایجان شرقی» نام گرفت. در فرایند تدوین این سند، سیاست های اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری مورد توجه و تبعیت قرار گرفته بود و سیاست های دولت تدبیر و امید نیز مدنظر تهیه کنندگان قرار داشت. پیشتازی استان در تهیه این سند و آمادگی برای اجرایی کردن آن، زمینه ساز حرکتی شد که اولا روش برنامه ریزی هسته های کلیدی در دستورالعمل های ابلاغی برنامه ششم توسعه برای تهیه برنامه توسعه استان ها مورد تاکید قرار گرفت و متعاقب آن نیز استان آذربایجان شرقی از ابتدای سال 1395 به عنوان استان پایلوت اجرای اقتصاد مقاومتی در کشور انتخاب و معرفی گردید.
حاصل بیش از یک سال تلاش علمی و عملی در فراهم سازی چارچوب مفهومی برنامه ریزی هسته های کلیدی و نیز تبیین مدل و نحوه دستیابی به هسته های کلیدی و اقدام به شناسایی آنها و تهیه برنامه عملیاتی ذیل هر هسته، در سه جلد گزارش تنظیم شده است.
در جلد نخست، مبانی، مفاهیم و روش هایی تبیین شده که در تهیه و تدوین این سند مورد استفاده قرار گرفته است. مروری بر ادبیات موضوع و اشاره به تاریخچه برنامه ریزی در ایران و آسیب شناسی نظام برنامه ریزی از مباحث این فصل می باشد. در فصل دوم سعی شده ابتدا به بیان کلیات برنامه ریزی هسته های کلیدی پرداخته و در ادامه ضمن بررسی پارادایم های برنامه ریزی، پارادایم برنامه ریزی هسته های کلیدی مورد بحث قرار بگیرد. فصل سوم به روش های برنامه ریزی اختصاص یافته و فصل چهارم به تبیین روش تحلیل ساختاری و روش تحلیل چندبخشی (MSA) و تحلیل چندمعیاری (MCA) پرداخته می شود.
دومین جلد از این مجموعه گزارش از سه فصل تشکیل شده است و تماما به «سند تدبیر توسعه استان آذربایجان شرقی» اختصاص دارد. در فصل اول به سیمای توسعه استان پرداخته می شود، فصل دوم به مقولات فرابخشی اختصاص یافته است. مدیریت فضای کسب و کار و سرمایه گذاری، مدیریت بهره وری و اشتغال، معماری نظام اداری نوین و محیط زیست از جمله مباحث آن است. فصل سوم به موضوعات بخشی اختصاص دارد که شامل بخش های آب، کشاورزی، صنعت و معدن و بازرگانی، زیربنایی، گردشگری، سلامت، اجتماعی و فرهنگی می باشد. در هر بخش پس از بررسی سیمای موجود هر عنوان، به شناسایی نقاط قوت و ضعف و فرصت ها و تهدیدها پرداخته شده و سپس هسته های کلیدی هر موضوع تعیین و تبیین گردیده است. برای هر هسته کلیدی براساس چشم انداز و به لحاظ وضعیت موجود، راهبردها و اهداف کیفی و کمی تعیین گردیده و سپس متناسب با آن اهداف، سیاست های اجرایی و در نهایت اقدامات اجرایی مربوطه و محل تامین اعتبار آنها تعریف و مشخص گردیده است.
جلد سوم این گزارش، به ارائه «سند تدبیر توسعه شهرستان های استان» اختصاص یافته است. در این مجلد برای 20 شهرستان و نیز منطقه آزاد ارس سند تدبیر توسعه هر شهرستان بطور جداگانه تهیه و تنظیم گردیده است. امید است با فراهم شدن ساز و کارها و بسترهای مناسب، این سند مهم بتواند تحرک قابل توجهی را در حیطه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهرستان های استان بطور متوازن، ایجاد نموده و نقشی اساسی در تحقق توسعه واقعی و پایدار ایفاء نماید.
خاطرنشان می سازد آغاز تهیه این سند از پایان سال 92 و متعاقب ابلاغ سیاست های اقتصاد مقاومتی توسط مقام معظم رهبری صورت گرفته و همواره در فرآیند تدوین سند، آن سیاست های ابلاغی مدنظر تهیه کنندگان بوده است. نسخ پیش چاپ این سند در دهه فجر 1393 توسط معاون اول محترم رئیس جمهور رونمایی شد و عملیات اجرایی آن از ابتدای سال 1394 آغاز گشت. نسخه نهایی سند تدبیر توسعه استان آذربایجان شرقی همزمان با نشست مشترک شوراهای برنامه ریزی و توسعه استان های منطقه 2 کشور (آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و زنجان) در تیرماه سالجاری توسط معاون محترم رئیس جمهور و رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور جناب آقای دکتر نوبخت رونمایی شده و به ساحت ارباب و اصحاب معرفت نهادهای مدنی و فعالان بخش خصوصی، مراکز علمی و تحقیقاتی، نهادهای دولتی و عمومی و متولیان امر تقدیم و در معرض و منظر افکار عمومی و آحاد مردم قرار گرفت. سازمان مدیریت و برنامه ریزی آذربایجان شرقی وظیفه خود می داند در اجرای منویات مقام معظم رهبری و عملیاتی نمودن سیاست ها و برنامه های اقتصاد مقاومتی، اجرای این سند را در سرلوحه اقدامات خود قرار داده و عملکرد آن را بطور مستمر پایش نموده و بازخوردهای لازم را در اجرای هرچه بهتر آن ارائه نماید.
انتظار می رود مفاد این سند ارزشمند در چند سال آتی سرلوحه اصلی اقدامات دستگاه های اجرایی استان قرار گیرد و با حمایت نهادهای بالادست و مجموعه حاکمیت، شاهد به ثمر نشستن و تحقق اهداف و برنامه های پیش بینی شده در آن گردیم و از قبل اجرایی شدن هسته های کلیدی پیش بینی شده در سند، توسعه بیش از پیش استان و شهرستان های استان آذربایجان شرقی را تحقق بخشیم.