چرا روابط روسیه با غرب برای ایران مهم است؟

حداقل ۴ مسئله اساسی میان روسیه و امریکا وجود دارد :
1. مسئله سوریه
2. بحران اوکراین
3. مسئله سپر دفاع موشکی
4. تحریم های غرب و آمریکا علیه مسکو
سوریه مهمترین عرصه رقابت میان امریکا و روسیه است. اتحاد سنتی میان روسیه و سوریه از سویی و نیز بهره گیری روسیه از سوریه به عنوان اهرم کنترل ترکیه از سوی دیگر ، سوریه را به مسئله حساسی برای روسیه تبدیل کرده و آمریکا نیز در جهت تامین منافع متحدین منطقه ای خود به ویژه عربستان حضور پر رنگی در کارزار سوریه دارد. آنچه در پی می آید مشروح سخنرانی وی در این نشست است:
این بحث که روسیه پذیرفته که تحریم ها بر روی جامعه و تکنولوژی تاثیرگذار بوده است، بسیار اهمیت دارد. چرا که پذیرش همین قضیه کمک می کند که به دنبال راه حل باشند، در حالیکه در ایران بحث تحریم ها و اثرات آن براقتصاد نادیده گرفته شد اما این قضیه در روسیه جدی گرفته شده و از همان ابتدا برای آن برنامه ریزی صورت گرفت. در این جا می خواهم به دو مساله اشاره کنم.
o چه مسایلی بین روسیه و آمریکا اتفاق افتاد که منجر به این تحریم ها شده است؟
o مقایسه بین ایران و روسیه در بحث مقابله با تحریم ها
در رابطه با موضوع اول چند مساله حیاتی و اساسی وجود دارد و این مسایل سالهاست که درجریان بوده است. از زمان جنگ جهانی دوم به شکل های مختلف و پس از فروپاشی نظام شوروی در یک ساختار، طی 25 سال گذشته جریان داشته است. اولین و فوری ترین مساله، بحث سوریه است. در دوره جنگ سرد، بحث رقابت میان آمریکا و روسیه درخاورمیانه وجود داشت و بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی روسیه نفوذ خود را در منطقه از دست داد. در حال حاضر تنها روابط کمی با یکی دو کشور دارد و نقش این روابط در رابطه با سوریه بسیار حیاتی و مهم است چرا که سوریه نقطه اهرمی و ژئوپولیتیکی برای کنترل ترکیه محسوب می شود. ترکیه در حوزه دریای سیاه و کانال های دسترسی دریای سیاه به دریای مدیترانه قدرت بزرگی است و یکی از حیاتی ترین راه های روسیه برای دسترسی به دریای آزاد از طریق همین کانال ها می باشد. حضور یک دولت مستقل و متحد با روسیه در سوریه به نوعی می تواند از فشار های آتی ترکیه بر روسیه بکاهد. مسایل بین روسیه و ترکیه در رابطه با نفوذ ترکیه در قفقاز جنوبی و مرکزی نیز مطرح است و همینطور مسلمانان داخل روسیه، که می توانند برای دولت روسیه مشکل ساز باشند.

از طرفی دولت های آمریکا و روسیه تلاش دارند که بحران سوریه را از طریق مذاکره حل کنند اما این کار به هیچ وجه ساده نیست. چراکه آمریکا متحدینی دارد همچون ترکیه و عربستان و قطر و بقیه کشورهای عربی دارد که این ها حاضر نیستند به سادگی تن به توافقی بدهند که میان امریکا و روسیه صورت گرفته است. خود روسیه هم به نوعی تحت فشار ایران و سوریه است و از این جهت دست روسیه هم باز نیست که به راحتی با آمریکا بر سر سوریه داد و ستد کند. انتخاب ترامپ این امکان را ایجاد کرده که آمریکا و روسیه در اولین گام در رابطه با سوریه به توافق برسند. در سوریه تعارض مستقیمی بین امریکا و روسیه وجود ندارد بلکه تعارض بین منافع روسیه و متحدین آمریکا است و خود آمریکا منافع خاصی درحضور سوریه ندارد.
موضوع دوم، بحران اکراین است که موضوعی حیاتی برای روسیه است. دلیل این که روسیه بر سر اوکراین تحریم شده، به این برمی گردد که روسیه علاوه بر اینکه پیوندهای تاریخی با اوکراین دارد ، این کشور همچنین یک نقطه ژئوپلیتیک برای دسترسی روسیه به دریای سیاه و اروپای شرقی نیز است و از دست دادن اوکراین برای روسیه به معنای از دست دادن تمام نقاط ژئوپلیتیک حساسی است که می تواند امنیت روسیه را به صورت بسیار جدی در آینده تحت تاثیرقرار دهد.
البته مسئله سپر موشکی برای روسیه مهم ‎تر از مسئله سوریه است اگرچه فوریت ندارد. سپر موشکی به این معنا نیست که آمریکا در کشورهای چک و لهستان و رومانی و ترکیه سیستم های دفاع موشکی مستقر کرده، بلکه مساله در این جاست که سپر موشکی مصداق بزرگترین ضربه تاریخی به قدرت هسته ای روسیه است. اصطلاحِ همپایگی راهبردی در دوره جنگ سرد نیز وجود داشت. اما در آخرین سند سیاست خارجی روسیه که در سه روز پیش رسماً منتشر شده، به صراحت اشاره شده که مساله همپایگی راهبردی برای روسیه یعنی ثبات جهانی ، یعنی امنیت ملی و حیاتی که حضور سپر موشکی این موضوع را به خطر می اندازد. سپر موشکی شرایطی را فراهم می کند که روسیه ، قدرت دفاعی برابر با آمریکا نداشته باشد. روسیه به لحاظ اقتصادی حدود یک هجدهم اقتصاد آمریکاست ولی به لحاظ نظامی برابری وجود دارد که اگرچه ممکن است به لحاظ اندازه و تعداد سلاح های جنگی نباشد ولی این برابری خود را در پیمان ها و معاهدات مختلف بین المللی نشان می دهد و تضمین شده است. روسیه به دنبال این است که اجازه ندهد سپر موشکی آمریکا گسترش پیدا کند.

مساله دیگر که بی ارتباط با سپر موشکی نیست، مساله گسترش ناتو است که برای روسیه بسیار خطرناک است. به ویژه آمدن ناتو به اوکراین، می تواند منجر به از دست دادن اوکراین برای روسیه شود که از دست دادن آن برای روسیه به هیچ وجه قابل جبران نخواهد بود و از دید روسیه این مساله می تواند منجر به فروپاشی روسیه در آینده شود.
اما در خصوص وجوه تمایز و تشابهات موجود در زمینه تحریم هایی که هم ایران و هم روسیه گرفتار آن هستند، بایستی بگویم که هر دو کشور ایران و روسیه به انرژی وابسته هستند و هر دو دارای اقتصاد رانتی می باشند. این مساله باعث می‎شود که کاهش درآمد های نفتی و تحریم ها هر دو برای این دو اقتصاد مشکل ساز است. شباهت دوم هم نیاز هر دو کشور به فناوری روز است. اما یک تفاوت هایی نیز وجود دارد که از آن جمله این است که اقتصاد روسیه بیش از اقتصاد ایران در اقتصاد جهانی ادغام شده و این کشور عضو سازمان تجارت جهانی است. روسیه حجم بالایی از تعاملات تجاری با سایر کشورهای جهان دارد و همین مساله باعث شده زیان های تحریم برای روسیه نسبت به ایران افزایش پیدا کند. نکته دوم بحث زمان است، ایران از اول انقلاب به شکل های مختلف تحریم را تجربه کرده است اما از تحریم های تنها روسیه 3 سال سپری شده است. نکته دیگر اینکه ایران در زمانی تحریم شد که ( منظور تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد) درآمد های نفتی ایران زیاد بود ولی روسیه در نقطه افول درآمدهای نفتی تحریم شده که در واقع تاثیر تحریم ها بر روی دو کشور را متفاوت کرده است.
موضوع بعدی بحث وسعت تحریم ها است. در ایران هم تحریم های یک جانبه آمریکا و کشورهای غربی وجود داشت و هم تحریم های مصوب شورای امنیت سازمان ملل متحد، که تحریم های شورای امنیت بسیار خطرناکند چرا که مورد اجماع جهانی هستند و همه کشورها موظف به رعایت آن ها می باشند. اما روسیه فقط دچارتحریم های یک جانبه از سوی آمریکا و اروپا شده است. سنخ تحریم های روسیه بیشتر تکنولوژیکی و مالی است ولی تحریم های ایران همه جانبه بود. آخرین نکته این که بازی ایران در سیستم بین المللی بیرون سیستمی است و کاری به نهاد ها و سیستم بین المللی نداشته و به مرور زمان به این مساله عادت کرده ولی روسیه بازیگر درون سیستم بین المللی است این سال ها باعث شده تا روسیه همواره در گفتگو و توافق با غرب را باز بگذارد. در نتیجه همیشه این احتمال وجود داردکه این کشور با غرب به توافق برسد و نگرانی همیشگی ما از روابط مان با روسیه باز تکرار شود. مثلاً در رابطه با حل مسایل ایران و سوریه ممکن است روزی روسیه منافع ایران را درنظر بگیرد یا نگیرد لذا روابط روسیه و غرب فقط به آن ها مربوط نمی شود بلکه منافع ملی ایران را هم تحت تاثیرقرار می دهد.