اقتصاد مقاومتی ، اقتصاد تقابلی نیست بلکه اقتصاد انعطاف پذیر است

گفت و گو با تورج ساکت مسئول پیشبرد اقتصاد مقاومتی در سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی ارس

کارایی : یکی از اهدافی که در قالب سیاست های اقتصاد مقاومتی مورد تاکید قرار می گیرد، تحکیم قوت داخلی اقتصاد و بومی سازی تکنولوژی است. در حال حاضر، با توجه به موقعیتی که مناطق آزاد به ویژه منطقه آزاد ارس، دارند، نقش این مناطق در راستای محقق ساختن سیاست های اقتصاد مقاومتی چیست؟ و اینکه چه مولفه هایی، مناطق آزاد را از سایر مجموعه ها از جمله خوشه های صنعتی یا شهرک های صنعتی متمایز می کند؟

ساکت : تولید، خدمات، تجارت و فعالیت های کشاورزی و گردشگری از جمله موارد موکد در فضای کسب وکار در کشور هستند. مناطق آزاد به عنوان پایلوت برای اجرای برخی فرآیندها و تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی با هدف تغییر در فرآیندها و سیاست های اقتصادی و متحول نمودن روند مدیریت در سطح کلان اقتصادی کشور و بهبود بخش های مختلف صنعت، کشاورزی و خدمات تاسیس و ایجاد شده اند.
نباید فلسفه وجود مناطق آزاد تجاری را صرفا به موضوع واردات و صادرات محدود کرد. چرا که نقش مناطق آزاد فراتر از این دو موضوع است. مکان یابی یا به عبارتی جایابی مناطق آزاد نیز دارای اهمیت است. مناطق آزاد عمدتا در نواحی جغرافیایی محروم و مرزی که فاقد امکانات و زیرساخت ها هستند و حتی با برخی محدودیت های امنیتی نیز مواجه هستند، مکان یابی شده است. مناطق مرزی دارای نقاط استراتژیکی هستند و از این روی ایجاد مناطق آزاد در نقاط مرزی معمولا منجر به محرومیت زدایی از این مناطق می شود. در واقع احداث مناطق آزاد باعث ایجاد زیرساخت ها خواهد شد. همچنین ایجاد مناطق آزاد در مرزها به عنوان پایلوت، با قوت بخشیدن و استحکام و توسعه این مناطق، باعث حضور بیشتر مردم در این مناطق می شوند. سکونت و اشتغال به کار باعث افزایش ضریب امنیت مناطق مرزی و کاهش احتمال آسیب پذیری می شوند.

برای رسیدن به اهدف اقتصاد مقاومتی، ممکن است تغییر برخی سیاست های کلان اقتصادی مدنظر باشد؛ اما تغییر دفعتی فرآیندها در سطح کلان اقتصادی ممکن است آسیب های بسیاری در پی داشته باشد. از این رو، ایجاد مناطق آزاد زمینه را فراهم کرد تا با رویکردی متفاوت و با بهره گیری از فرمول و مکانیزمی جدید، فرآیندها اصلاح و گام هایی در جهت بهبود آن ها برداشته شود. در این مناطق کوشش شده است تا با تطبیق تجارب سایر کشورها و الگوبرداری از تجارب موفق و ضمن تعریف اصول مشخص، این تجارب در مناطق آزاد اجرا و در صورت حصول نتیجه مثبت، آن روش ها در سایر مناطق نیز به اجرا درآیند.
در بند یازده سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی چنین ابلاغ شده که مناطق آزاد می بایستی به عنوان محلی برای انتقال فناوری، توسعه تکنولوژی و حمایت از تولید در کشور فعالیت داشته باشد. در واقع تقویت و توسعه صادرات و همچنین تسهیل ورود برخی کالاهای ضروری یا استراتژیک از طریق مناطق آزاد نیز مدنظر قرار گرفته است. حمایت مناطق آزاد صرفا محدود به حمایت مادی و کاهش تعرفه ها نمی شود. و خدمات دیگری نیز در این مناطق ارائه می گردد از جمله ایجاد سیلوها و دپو برای واردات تا برای رفع نیاز سایر فصول مورد بهره برداری قرار گیرند. همچنین شرایط در این مناطق برای نگهداری مطمئن کالا تسهیل می شود. این تسهیل گری مناطق آزاد، افزایش رغبت تجار واردکننده و صادرکننده را منجر خواهد شد. کمااینکه این اتفاق را در ارس در ارتباط با برخی کالاها شاهد بوده ایم.
لازم است در اینجا معنا و چارچوب مفهومی اقتصاد مقاومتی مورد بازنگری قرار گیرد. اقتصاد مقاومتی، اقتصاد تقابلی (Resistance Economy) نیست بلکه اقتصاد انعطاف پذیر (Resilience Economy) است. این رویکردی است که مقام معظم رهبری در سیاست های کلی نظام، تعیین نموده است و ما به ویژه با توجه با شرایط منطقه ای و همچنین با توجه به تجربه ای که در ارتباط با تحریم ها داشته ایم، به این رویکرد نیاز داریم. پس چارچوب اقتصاد مقاومتی ما را ملزم به انعطاف پذیری می کند تا آسیب پذیری اقتصاد کم تر گردد. هم اکنون ما اقتصاد نفتی داریم، اقتصاد صنعتی داریم، اقتصاد مبتنی بر گردشگری نیز داریم. ممکن است براساس همان ساختار منعطف، شرایط به گونه ای باشد که لازم باشد یک سال صرفا اقتصاد مبتنی بر گردشگری مورد تاکید بیشتر قرار گیرد. مدل اقتصاد مقاومتی در کشورهای زیادی از جمله برزیل و ترکیه پیاده سازی شده است، به طوری که در خود کشور ترکیه بحث ورود و خروج کالا کاملا در راستای الزامات و چارچوب اقتصاد مقاومتی است.
به طورخلاصه مناطق آزاد نقش بسیار پررنگ و موثری در اقتصاد کشور ایفا می کنند. یکی از مهم ترین عوامل در اقتصاد هر کشوری، موضوع تولید است. این عامل تحت تاثیر عوامل دیگری از جمله سیاست ها و خط مشی های کلان، شرایط منطقه ای و داخلی، و همچنین مولفه های جهانی و نقدینگی و میزان دسترسی به مواد اولیه یا نهاده های تولید است.

مساله تولید، یکی از مواردی است که می بایستی در ارزیابی مناطق آزاد مورد توجه جدی قرار بگیرد. فعالیت های این مناطق در راستای ایجاد واحدهای صنعتی و تولیدی، به تقویت اشتغال می انجامد. البته برای ایجاد واحدهای تولیدی، وجود برخی مولفه ها و زیرساخت ها از آب، برق و گاز گرفته تا زیرساخت های فناوری و ارتباطاتی لازم است. خوشبختانه این زیرساخت ها در منطقه آزاد تجاری صنعتی ارس فراهم شده است. از طرفی وجود نیروی انسانی نیمه ماهر و ماهر نیز که از جمله الزامات بااهمیت برای تولید در مناطق آزاد است، نیز به طور جدی در این مناطق مورد اهتمام قرار گرفته است. به طور کلی مساله در دسترس بودن نیروی کار هم از لحاظ کمیت وهم از لحاظ کیفیت در مناطق آزاد مطرح است و جذب نیروی کار فعال در این مناطق برای جذب هر چه بیشتر سرمایه گذاران به صورت جدی مورد توجه قرار دارد.
در حال حاضر بالغ بر 300 واحد تولیدی در منطقه آزاد ارس ایجاد شده است. سرمایه گذاران هوشمندند و تنها پس از سنجش منطقه سرمایه گذاری به لحاظ جوانب مختلف، اقدام به سرمایه گذاری می کنند. اینکه سرمایه گذاران با وجود شهرک های صنعتی مختلف، منطقه آزاد تجاری ارس را برای سرمایه گذاری خود برمی گزینند، واجد نکات مهمی است و نشان می دهد منطقه آزاد تجاری ارس موفق به جذب سرمایه گذاران و ایجاد واحدهای تولیدی مختلفی شده است. این فعالیت های تولیدی در 14 بخش متنوع صورت می گیرند و در تمام بخش ها هم سرمایه گذار و تولیدکننده وجود دارد.

جهت مطالعه ی ادامه این گفتگو ، لطفا به صفحات 54 الی 57 ماهنامه مراجعه نمایید.