کاهش فشار فقر ، اولویت اول

کارایی : یکی از وظایف اداره کل فرهنگی و امور اجتماعی استانداری، رسیدگی به مسائل و آسیب هایی است که جامعه به آن ها مبتلاست. به نظر می آید که یکی از عمده ترین آسیب ها فقر و مساله حاشیه نشینی است. در راستای پرونده فقر ما با برخی صاحب نظران صحبت کردیم و تمام آن ها طی صحبت های خود اشاره داشتند که طی ده سال اخیر به جز حاشیه اتوبان پاسداران تبریز، از غرب در باغ معروف تا شرق در نعمت آباد هم یک کمربند حاشیه نشینی شکل گرفته است. با این مقدمه آیا این اداره کل به عنوان مهم ترین تشکیلات دولتی موجود در استان در زمینه آسیب های اجتماعی است. مطالعه و یا ارزیابی از مساله حاشیه نشینی و فقر در تبریز صورت داده است؟
استوارآذر : بسم الله الرحمن رحیم. از شما به دلیل پرداختن به موضوع آسیب های اجتماعی تشکر می کنم. متاسفانه همانطور که مستحضر هستید در استان ما حدود 600 هزار نفر حاشیه نشین وجود دارند که بخش اعظم آن، یعنی حدود 420 هزار نفر متعلق به شهر تبریز است که براساس مهاجرت های بی رویه و یا کوتاهی و غفلت های در مبداء، این حاشیه نشینی ها به وجود آمده است. ساکنان این مناطق به دلیل محرومیت از امکانات و تحصیلات اولیه دچار مشکلات عدیده ای می شوند. در این راستا قبلاً در مجموعه اداره کل امور اجتماعی استانداری یک مرکز مطالعات اجتماعی وجود داشت. که البته امروز از این حوزه خارج و منحل شده است. هم اکنون تشکیلات دیگری این مهم را بر عهده دارد ولی ما هم حسب وظایف ذاتی و انجام وظیفه در برخی حوزه ها ورود کرده ایم. و در این راستا هم از نظر پژوهشی و هم از نظر سیاست گذاری جلساتی برگزار گردیده است. به عنوان مثال جدیدترین کار پژوهشی صورت گرفته در این زمینه در رابطه با سرقت و راه کارهای کاستن از آن است. این راه کارهای عملی و اجرایی در 19 بند تدوین و تنظیم و به جهت ارائه تدبیر به شورای تامین استان ارائه گردید. همچنین در بحث خودکشی و یا مسائل مربوط به آسیب های اجتماعی هم کارهای پژوهشی در حال انجام است.

کارایی : پس این دفتر نقش فعالی در این موارد دارد؟
استوارآذر : بله، در زمینه پژوهش های علمی، مشارکت ما با دانشگاه های استان و همچنین جهاد دانشگاهی و محافل علمی بسیار گسترده است. بدین ترتیب و در جریان برگزاری جلسه های متعدد راهکارهای اجرایی و عملی توسط متولیان امر و مسئولین اجرایی ارائه می گردد. همان طور که می دانید آسیب های اجتماعی که مع‎الاسف سیر صعودی هم دارد، یعنی جامعه به تدریج و با نفوذ هرچه بیشتر تکنولوژی های نوین، دستخوش مسائل متنوع تری شده است. از طرفی ارتباطات جهانی هم روز به روز گسترش می یابند و متاسفانه ما افزایش آسیب ها هستیم. البته آمار استانی در زمینه آسیب ها کمتر از سطح کشور است. ولی با توجه به بافت و ترکیب جمعیتی و قدمت استان و سابقه ای که داریم حتی همین میزان هم مقبول نیست و تلاش بر این است که حداقل ها هم از میان بروند و ما در این راستا تلاش می‎کنیم.

کارایی :آقای استوار آذر شما در تبیین علل آسیب ها- که البته موضوع مورد بحث ما صرفاً مساله فقر است- به گسترش ارتباطات و تعاملات سایبری اشاره کردید اما زمانی که مطالعات مربوط به دلایل و عوامل آسیب های اجتماعی به صورت جامع مورد توجه است، موارد دیگری مورد شناسایی قرار می گیرد. به عنوان مثال درآمد قابل تصرف مردم یکی از آسیب های جدی است که با مساله فقر ارتباط برقرار می‎کند. نظر شما در این باره چیست؟ آیا آسیب های ما صرفاً به دلیل گسترش ارتباطات در حوزه مجازی است؟
استوارآذر : نخیر، اداره کل امور اجتماعی هم با زمینه سازی ارتقاء سرمایه های اجتماعی و هم با تقویت انسجام و وحدت ملی در کاستن از آسیب ها تاثیرگذار است. مساله آسیب های اجتماعی اخیراً از حوزه وزارت کشور به نهاد ریاست جمهوری انتقال پیدا کرده است و تحت مسئولیت آنان جلسات مربوطه برگزار می شود. این مساله، به جهت اهمیت موضوع بوده است. از سال پیش چهار جلسه در حضور مقام معظم رهبری تشکیل شده و پنج آسیب اعتیاد، طلاق، حاشیه نشینی، فساد و فحشا و بی بندوباری در آن مورد بررسی قرار گرفته است. در همین راستا از دستگاه ها هم به صورت جدی تقاضا شده که در جهت انجام کار خارق العاده علاوه بر وظایف معمول خود اقدام نمایند. در کنار این موضوع و در بررسی آسیب ها یکی از علل اصلی، مساله بیکاری است که انواع و اقسام مسائل همراه با بیکاری به وجود می آیند.
همچنین سطح درآمد مردم هم ارتباط مستقیمی با معضلات و مشکلات دارد که جامعه ما به دلیل اعمال تحریم ها و علی رغم وجود منابع غنی در کشور با مساله کاهش درآمد شهروندان مواجه شده است.

کارایی : بخش عمده ای از ارتباطات این اداره کل با سازمان های مردم نهاد است آیا این دفتر در طی چهار سال گذشته همکاری و ارتباط نزدیکی با این سازمان های مردم نهاد در راستای کاستن از رنجی که فقر به انسان ها تحمیل می کند، داشته است؟
استوارآذر : خوشبختانه استان ما از حیث راه اندازی سازمان های مردم نهاد یا ان جی او ها (سمن ها) هم قدمت بالایی دارد و هم سمن های فعالی نسبت به سطح کشور، در آن وجود دارد که این مساله برای استان باعث افتخار است. امروز بالای 600 سمن ثبت شده و پروانه دار در استان آذربایجان شرقی فعالیت می کنند. باور ما این است که «سمن» یک تشکل مردمی است ولی آن طور که می‎ دانید و مشاهده می کنیم. تشکل ها و محافل گوناگونی وجود دارند که خدمات متنوعی به هم نوعان خود ارائه می کنند از جمله در محلات زنان تشکل هایی دارند مانند محافل قرآنی و هیات های مذهبی که متولی انجام امور خیریه نیز هستند. در رابطه با سمن های ثبت شده هم تعدادی از آن ها به صورت بسیار فعال و توانمند در سطح کشوری، در زمینه آسیب های اجتماعی فعالیت می کنند و ما سعی کرده ایم تا بستر مناسبی برای آن ها ایجاد کنیم. البته در برخی حوزه ها، توفیق ایجاد شبکه را یافته ایم همچون موارد مرتبط با مسائل زیست محیطی، و بهداشت درمان که در آستانه راه اندازی است. متاسفانه سمن ها در رابطه با آسیب های اجتماعی فعلاً ورود جدی پیدا نکرده اند. اگرچه آمار و ارقام، تعداد قابل توجهی از تشکل های مردمی را نشان می دهد که در مورد آسیب اعتیاد در استان بسیج شده اند. براساس آمار که شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان، تعدادی از سمن ها در این حوزه به صورت جدی فعال هستند اگرچه هنوز تا به وجود آمدن کامل شبکه راه درازی در پیش است. اما این تشکل ها به صورت منسجم فعالیت می کنند. در بحث فقر در استان ما سمنی به نام هیات مستمندان تبریز وجود دارد که قدمتی بالغ بر 60 سال دارد و در سطح کشور تشکیلات بی نظیری است و وظیفه عمده آن دست گیری از فقرا و مبارزه با تکدی گری است.

کارایی : دولت چه کمکی در این راستا به این موسسات انجام می دهد؟
استوارآذر : ما سعی کرده ایم در توانمندسازی و توسعه این سمن ها گام هایی برداریم و با فعالین این حوزه ها ارتباط تنگاتنگی داریم تا در نهایت بتوانیم مشکلات این حوزه ها را با مسئولین کشوری تاثیرگذار در میان بگذاریم. حتی خود وزرا را هم برای بازدید از این سمن ها برده ایم تا مستقیماً در جریان مسائل و مشکلات مربوطه قرار گیرند و هم در خصوص رفع مشکلات و موانع گام های اساسی تر بردارند. البته همانطور که می‎دانید سمن ها تشکیلات دولتی نیستند که زیر چتر حمایت مالی مستقیم دولت ها قرار بگیرند ولی تلاش می کنیم که این تشکل ها، مورد حمایت قانونی قرار بگیرند. البته در سطح کلان اقداماتی انجام شد و پیش نویس قانونی جهت ارسال به مجلس تهیه شد. این پیش نویس در جهت حمایت از سمن ها و رفع مشکلات ثبتی تهیه و تدوین شده است. البته این پیش نویس فعلاً به صورت آیین نامه باقی مانده است. دولت هم در این راستا اقداماتی از جمله ایجاد اردوگاه ماده 16 برای معتادین متجاهر و راه اندازی موسسه نجات انجام داده است.

کارایی : آیا ارزیابی هایی به صورت نظام مند و سالانه از میزان تحقق وظایف تدوین شده برای این دفتر و اداره کل به ویژه در زمینه کاستن از آسیب های اجتماعی صورت می گیرد؟
استوارآذر : بله، البته می دانید که مجموعه استانداری به عنوان سیاست گذار و ناظر و نظارت گر است اما در طول سال کارگروه های فعالی داریم؛ از جمله کارگروه اجتماعی فرهنگی که به صورت کلان به موضوعات مرتبط ورود می کند و کمیته های منتسب به این کارگروه ها از جمله کمیته مبارزه با مصرف مشروبات الکلی، کمیته بررسی علل خودکشی و کمیته بررسی تهدیدات سایبری، به طور متعدد جلسه تشکیل می دهند. در طول سال بازرسی هایی از اقدامات دستگاه های استانی و فرمانداران صورت می گیرد و گزارش گیری که از این فرمانداران انجام می شود تقریباً در همان راستای نظارت بر عملکرها است.

کارایی : به عنوان آخرین سوال فکر می کنید که امروز مردم چقدر انتظار دارند که مشکلات معیشتی که با آن درگیر هستند، به دست دولت و دولتیون حل شود؟
استوارآذر : البته قطعاً بازتاب دیدگاه مردم توسط رسانه ها به خوبی انجام می پذیرد. اما من به عنوان یک خادم کوچک این مجموعه عموماً شاهد برداشته شدن قدم هایی بوده ام که در جهت کاستن از مشکلات معیشتی مردم است. اما این که نتیجه و توفیقات این گام ها چگونه بوده است، بحث دیگری است. قبول می کنیم که نتیجه آن طور که باید و شاید در شان مردم نبوده است. به دلیل این که ماهم در بطن مردم زندگی می‎کنیم، می‎بینیم که مردم دچار مشکلات کمرشکنی شده اند. به همین دلیل انتظار است که دولت مردان هرچه زودتر اهتمام ویژه ای نسبت به این مساله بگمارند. مقام معظم رهبری همواره دغدغه معیشت مردم را دارند. مخصوصاً در مباحث اجتماعی اخیراً به صورت مستقیم وارد کار شده اند و ابلاغ صریح هم شد که دستگاه ها علاوه بر وظایف خود با کارهای فوق العاده در جهت کاستن از فشارها حرکت نمایند. بخشی از آسیب های اجتماعی، محصول فقر و فلاکت است اگر چه اکثر افرادی که در این شرایط با فقر مواجه شدند انسان های بسیار شریفی هستند اما در معرض آسیب های اجتماعی قرار گرفته اند. امیدواریم هرچه سریع‎تر شاهد کاهش این موارد باشیم.