فرشاد مومنی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در تبریز:
فرشاد مومنی استاد دانشگاه علامه طباطبایی و اقتصاددان مشهور کشورمان در اردیبهشت ماه سال جاری بدعوت سازمان مدیریت و برنامه ریزی آذربایجان شرقی میهمان شهر تبریز بود و در جمع مدیران استان و کارشناسان و اساتید دانشگاهی به ایراد سخنرانی پرداختند. گزارشی اجمالی از این سخنرانی که با عنوان “چشم انداز اقتصاد ایران در سال 95” ایراد گردید را در ادامه می خوانیم.
بیش از 85 درصد خطاهای سیاستی که در شوک اول نفتی(سال های 53 تا 56) رخ داده بود در شوک آخر (سال های 84 تا 90) هم تکرار شد.
گرفتاری اقتصاد ایران در این است که چون دستیابی ما به مقام توصیف امکان پذیر نیست مقام تحلیل در انزوای کامل به سر می برد و به همین جهت در اقتصاد سیاسی با آزمون و خطاهای نافرجام روبرو هستیم و آزمون های مکرر در معرض آزمون قرار می گیرد. ما در دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی با بهره گیری از کارشناسان مطرح کشور تجربه ایران و نظام قاعده گذاری آن در شوک نفتی اول(سال های 53 تا 56) را با تجربه شوک آخر نفتی(سال های 84 تا 90) را مقایسه کردیم و این مقایسه نشان داد بیش از 85 درصد خطاهای سیاستی که در شوک اول نفتی رخ داده بود در شوک آخر هم تکرار شد.
در این فاصله تعداد دانشکده های اقتصاد بیش از 100 برابر و تعداد استادان و کارشناسان رشته اقتصاد چند 10 برابر شده است و حال باید پرسید چرا بود و نبود این ظرفیت به شدت تحول یافته کارشناسی اثر عملی خاصی در ارتقاء سیاست گذاری کشور نداشته است! این یک مسئله بنیادی ملی است و از آنجائی که در جاهای دیگر هم تجربه شده می توانیم منطق های آن را بشناسیم و از آنها به شکل عالمانه در تحلیل استفاده کنیم.
اقتصاد شناسان بزرگ توسعه از مشاهده چنین واقعیت هایی به صورت مکرر در جهان استفاده معرفتی بسیار قابل اعتنایی کرده اند که به لحاظ مضمونی در سطح نظری با عنوان برگشت پذیری در زمینه عملکرد واحدهای اقتصادی و برگشت ناپذیری روند تحولات ذخیره دانش بشری صورت بندی شده است؛ درواقع روند انباشت دانش بشری برگشت ناپذیر بوده و دائما انباشت رخ می دهد.
از اینجا می توان ریشه های توسعه نیافتگی را جستجو کرد؛ یعنی انباشت ذخیره دانایی لازم است ولی کافی نیست؛ شرط کفایت در کلی ترین بیان این است که ساختار نهادی باید بیش از آن که مشوق رانت و ربا و فساد باشد باید مشوق دانایی، کارایی و بهره وری باشد.
اقتصادهای پیش رو در توسعه تمرکز ویژه ای روی علوم شناختی دارند و معتقدند اقتصاد علم انتخاب است. سازه های فکری یعنی فرهنگ و توسعه اتفاق نمی افتد مگر اینکه همه ما برای خود مسئولیت تعریف کرده باشیم چرا که با برخورد واقع بینانه با مسائل است که می توانیم گره ها را باز کنیم.
در حال حاضر علم در ایران یک نیروی اجتماعی قدرتمند نیست و در مجموع زور اجتماعی دانایی به غیر دانایی نمی رسد و اگر بخواهیم توسعه اتفاق بیفتد اول باید سازه های ذهنی تغییر کند.
