گزارش میزگرد کارایی با حضور کارشناسان :
حبیب الله آقامحمدی ( پژوهشگر علوم اجتماعی ) – مقصود اسمعیلی کردلر ( عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند )
علیرضا بافنده زنده ( عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز ) – حبیب تجلی ( ریاست موسسه آموزش عالی الغدیر )
یونس جبارزاده ( عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز ) – محمدرضا چناقلو ( عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی سهند )
آصف حاجی زاده ( مدرس دانشگاه ) – داود حمیدی رزی ( دانشجوی دکترای توسعه اقتصادی )
سعید دباغ نیکوخصلت ( عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز ) – محمدتقی ستاری ( عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز )
کارایی: هدف از تشکیل این جلسه، پرداختن به آسیب هایی است که نظام آموزش عالی را در این مقطع زمانی مبتلا کرده است. به ویژه این مساله را از این منظر مورد توجه قرار می دهیم که به نظر می رسد یکی از جدی ترین آسیب هایی که نظام آکادمیک را درگیر کرده است و ما به واسطه این حرفه، با آن درگیر هستیم، قطع ارتباط نظام آموزش عالی با واقعیت های اجتماعی است. این قطع ارتباط تا بدان پایه جدی است که بسیاری از اساتید دانشگاه حتی برای طرح مسائلی که تعداد کثیری از افراد جامعه از آن ها رنج می برند، اندک زمانی را نیز اختصاص نمی دهند. به طور خلاصه به نظر می رسد نظام آموزش عالی اولویت و دغدغه حل مسائل جدی و پرشمار را که انسان ها در حیات عملی خود با آن دست به گریبان هستند را ندارد. این مساله تا بدان پایه جدی شده است که اساسا انجام این کارویژه از محافل رسمی نشر دانش انتظار نمی رود و مطالبه جدی هم در خارج از فضای دانشگاه در این ارتباط وجود ندارد.
با این تفاسیر، اولا ضمن قدرددانی جدی از حضور تک تک حاضرین، می خواهیم این مساله را طرح کنیم که شما دغدغه های طرح شده را تا چه حد جدی می انگارید و اینکه به زعم شما مشکل اساسی نظام آموزش عالی در ایران چیست؟
حاجی زاده: در رابطه با نظام آموزشی و نظام دانشگاهی یک سری الگوها وجود دارد. آمارها حاکی از این است که نزدیک به 70 درصد از دانشگاه هایی که علم تولید می کنند، در آمریکا و در سایر کشورهای توسعه یافته مستقر هستند. دغدغه یافتن پاسخی برای چرایی این امر، از حدود صد سال پیش وجود داشته است و به نظر می رسد هنوز جواب متقنی برای آن نیافته ایم.
در واقع این دغدغه را می توان بدین شکل و با صراحت بیشتری مطرح ساخت که چرا انسان ها در کشورهای جهان سوم و حوزه خاورمیانه قادر به تولید علم نیستند؟ این در حالیست که زمانی که گذشته و تاریخ کشورهای مذکور را مورد تدقیق قرار می دهیم، در این جغرافیا قدرت تولید شده و حکومت های قوی همچون سلسله های سلجوقی، صفویه، عثمانی وجود داشته است. از طرفی در حوزه اندیشه ورزی هم اندیشمندانی در این جغرافیا زیسته اند که در سطح دنیا تاثیرگذار بوده اند. حال سوال اینجاست که موانعی که در این بازه زمانی صدساله که به تقریب از شکل گیری نظام آکادمیک در معنای نسبتا مدرن در ایران می گذرد، بر سر راه تولید علم و قدرت وجود داشته اند، چیست؟ همچنین چنان چه در این مقطع کنونی قصد تغییر این رویه را داشته باشیم و بخواهیم کارکرد سابق نظام آموزش رسمی را احیاء کنیم، چه چیزهایی مورد نیاز است و با چه چالش هایی در این زمینه مواجه هستیم؟ به طور خلاصه و از منظر من، در این میان دو مساله بایستی مورد توجه واقع شود؛ اول این که چرا در این منطقه تولید علم و تولید فن صورت نمی گیرد؟ دوم اینکه راهکارهایی که می توانند ما را از این نقطه حرکت دهند و به نقطه مطلوب برسانند، کدامند؟
محمدرضا چناقلو :این که سوال وجود داشته باشد و سوالات و دغدغه های مرتبط طرح گردد، قطعا لازم است. از این منظر نظام آموزش عالی قابل بررسی و نقد است. بر اساس بررسی که من داشتم، به این نتیجه رسیدم که حتی در کشورهای پیشرفته نیز انتظاراتی که دانشگاه ها برای جامعه برآورده می کند، صد در صد عالی نیست.
حبیب تجلی :
به نظر من مشکل این است که ما هر فرآیندی را یا براساس تقلید شروع می کنیم و یا براساس فکرهای ناپخته و نااندیشیده. چنین رویکردی باعث می
شود که پس از شروع هر فرآیندی در کشور، لاجرم ناچار به بازنگری و جمع و جور کردن آثار و تبعات آن شویم.
سعید دباغ نیکوخصلت :مشکلات ما از همان چیستی آموزش و رویکردی که نسبت به این چیستی داریم، آغاز می شود. ما مشکل فلسفه داریم. ما در هیچ کدام از سیستم های کشور چیزی به نام فلسفه نداریم. آموزش و پرورش برای چه ایجاد شده است؟ اگر فلسفه ایجاد آموزش و پرورش معلوم باشد، می توانیم به سهولت میزان بودجه، تعداد معلم و سرفصل های دروس را نیز براساس همان فلسفه معین و مشخص نماییم.
داود حمیدی رزی :
آن چیزی که ما در حال حاضر در جامعه شاهد آن هستیم، نشان دهنده این است که ما صرفا به عرضه دانش توجه کرده ایم. ما فقط دانشگاه تاسیس کرده ایم، دانشگاه پیام نور، علمی کاربردی، غیرانتفاعی، پردیس ها و موسسات مشابه را ایجاد کرده ایم و به تقاضای دانش توجهی نشان نداده ایم. عرضه را بالا برده ایم، و در نتیجه آن قیمت دانش، دانشجو و استاد پایین آمده است.
علیرضا بافنده زنده :متقاضیان دریافت کالای دانشگاهی انتظار دارند سخت گیری زیادی در زمینه کیفیت آموزش ها و فرآیند یادگیری اعمال نگردد چون به زعم این متقاضیان، آنان به صورت حرفه ای در پی کسب علم و فراگیری دانش آکادمیک نیستند و صرفا به دنبال دریافت مدرک هستند. این مساله سطح کیفی مدرسین و اساتید را نیز می کاهد.
مقصود اسمعیلی کردلر :
به زعم بنده متدلوژی در ما شکل نیافته است. ما اندیشمند داریم و قادریم نخبگان برجسته ای را به دنیا معرفی نماییم. نخبگانی همچون سهروردی و شیخ بهایی که کارهای برجسته ای نیز ارائه کرده اند اما مساله اینجاست که ما نتوانسته ایم این نخبگی را به متدلوژی تبدیل کنیم.
حبیب الله آقامحمدی :با توجه به این که در کشور ما همه چیز به سیاست ختم می شود، منطقا می توان گفت که اگر دانشگاه و موسسات وابسته به نظام آموزش عالی رشدی قارچ گونه یافته، این بدین معنی است که منافع دولت در این رشد کمی بوده است یا به عبارت دیگر، این رشد متضمن منافع دولت بوده است.
آصف حاجی زاده :
به نظر می رسد ما مشکل کلامی داریم. بدین معنا که ما با گسست کلامی مواجه هستیم. به عنوان مثال چنانچه انقلاب مشروطه را مورد توجه قرار دهیم، می بینیم که چون در آن مقطع به یک تجربه هزار و سیصد ساله و همچنین متنی متکی هستیم، توانستیم از طریق این کلام شناخت پیدا کنیم و مسائل خود را حل کنیم. در درون آن متن، ما صاحب یک کلام قدرتمند بوده ایم.
محمدتقی ستاری :دانشگاه متاثر از فضای بیرونی است. تمام دانشجویان، اساتید و کارکنان دانشگاه در فضای جامعه زیست می کنند و از همین روی هم آموزه های اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، فلسفی و مذهبی را در دانشگاه بازتولید می کنند. بنابراین برای نقد درست دانشگاه باید به سیستم اصلی و کلی توجه کنیم. نقصان های سیستم اصلی را بیابیم .و بعد به دانشگاه بپردازیم.
یونس جبارزاده :
قصد دارم با یک نگرش دیگر و به عبارت دیگر با دیدی مثبت به این مساله بپردازم. به نظر من، علی رغم مشکلاتی از قبیل این که پذیرشِ دانشگاه ها مطابق با نیاز صورت نمی گیرد و تعداد رشته ها و پذیرش دانشجو بسیار بالاست، اما به نظر من این طور نیست که این مساله سراسر منفی باشد و من آن را واجد تاثیرات مثبتی هم می بینم.
جهت مطالعه ی کامل این گزارش ، لطفا به صفحات 22 الی 33 ماهنامه مراجعه نمایید.
