محتوای آموزشی باید خلاقیت و نوآوری را در میان دانش آموزان شکوفا کند

کارایی :لطفاً خودتان را معرفی بفرمایید
حمیدی :بسم الله الرحمن الرحیم، مهناز حمیدی هستم کارشناس ارشد مدیریت آموزشی و معاون فناوری دبیرستان ١۵ خرداد استان خراسان شمالی

کارایی :پس شما معلم نیستید؟
حمیدی :شانزده سال تدریس انجام داده ام و الان چهار سال است که معاون فن آوری مدرسه هستم

کارایی :شما فکر می کنید انسان و قابلیت های انسانی وی که به نوعی منحصر به فرد است، مثل خلاقیت و شیوه تفکر در سیستم آموزش و پرورش ما چقدر جایگاه دارد؟
حمیدی :سیستم آموزشی ما خلاقیت کُش نیست، خلاقیت پرور هم نیست. تجربه من به واسطه سال هایی که در سیستم آموزشی تدریس انجام داده ام حاکی از این است که به دانش آموزان ما آموخته می شود که اشتباه نکنند و اشتباه کردن، یکی از بدترین تجربه ها قلمداد می شود در صورتی که برای خلاق بودن، فرد باید اشتباه کند. به همین دلیل یکی از عواملی که باعث خلاقیت کُشی می شود و دانش آموزان از اشتباه کردن می هراسند، همین است. یک سری موارد دیگری هم وجود دارد از جمله اینکه ما در مدارس تاکید خاصی بر روی دروس نظری و محفوظات داریم و تکالیف پرحجمی به دانش آموز ارائه می کنیم. توجهی به استعدادها و توانایی های دانش آموز صورت نمی گیرد. پرجمعیت بودن برخی کلاس های مدارس می تواند دلیلی بر عدم تشخیص استعدادها در کلاس ها شود و در برخی موارد هم معلمانی داریم که به اصول روانشناسی و تعلیم و تربیت آشنایی کافی ندارند. و روش های تدریس اکثر معلمان غیر از مدارس خاص، سنتی است و روش ها مبتنی بر تکنولوژی روز نیست و این باعث می شود که خلاقیت دانش آموزان از بین برود.

کارایی :در رابطه با معلم ها صحبت کردید. ارزیابی شما در مورد سیستم بازآموزی معلمان، حین خدمت چیست؟
حمیدی :هرساله معلمان یک سری دوره های بازآموزی به میزان چهل ساعت در طی یک سال آموزشی را می گذرانند که معمولاً مرتبط با آموزش عمومی و تخصص دروسی است که تدریس می کنند. خیلی از این آموزش ها شاید کارایی لازم را برای ایجاد تخصص و خلاقیت برای دانش آموزان نداشته باشد. شاید راهکارهای بهتری برای برگزاری این کلاس ها وجود داشته باشد. بسیاری از این کلاس ها به صورت مجازی برگزار می شود و خود دبیر باید مطالب را بخواند و بعد در آزمونی مجازی شرکت کند. گاهی اوقات برخی از دبیران که نزدیک به سنین بازنشستگی هستنند، توانایی استفاده از تکنولوژی را ندارند و این باعث افت و پایین آمدن کارایی این معلمان در مدارس می شود.

کارایی :آیا نظارتی بر کیفیت این دوره ها از طرف خود آموزش و پرورش وجود دارد ؟
حمیدی :کلاس هایی که به صورت حضوری برگزار شود، قابل بازرسی کردن است و روال های اداری معمول در آن طی می شود ولی بر آموزش هایی که به صورت مجازی ارائه می شود، نظارت مستقیمی وجود ندارد که چه مقدار این آموزش ها در کلاس استفاده می شود.

کارایی :سیستم آموزش و پرورش ما چه نوع سیستمی است ؟ آیا الگوبرداری مستقیمی از کشور خاصی شده است یا نه ؟
حمیدی :این که از چه کشوری الگوبرداری شده است را نمی دانم اما قطعاً کتاب های ما ترجمه شده هستند و خودمان نویسنده کتاب نداریم. خب دفتر برنامه ریزی و تالیف کتب درسی در وزارتخانه هست ولی اکثر متون درسی و دانشگاهی ما ترجمه متون خارجی کشورهای دیگر هستند. یک چیز کاملاً مسلم و قطعی است. حالا در مقطع ابتدایی برای برخی دروس این دفتر کتاب هایی نوشته است ولی برای مقاطع بالاتر، نه. الان هم در عصر جدید، رقابت بر سر خلاقیت و نوآوری است و کتاب ها و محتوای آموزشی باید طوری باشد که خلاقیت و نوآوری را در میان دانش آموزان شکوفا کند ولی در کتب درسی ما چنین آینده ای دیده نمی شود و به این سمت و سو نمی رود.

کارایی :اینکه برخی دانش آموزان در مناطق محروم زندگی می کنند و امکان دسترسی به معلمان خوب به امکانات مناسب را ندارند چقدر می تواند مخل عدالت اجتماعی باشد؟
حمیدی :در رابطه با استان خودمان ؟

کارایی :بله تجربیات خود شما مد نظر ماست
حمیدی : عدالت آموزشی این است که ما حداقل امکاناتی را که برای استعدادها و توانمندی های دانش آموزان لازم است را در اختیارشان قرار دهیم. تمرکز گرایی در آموزش پرورش باعث شده است که بیشتر امکانات در تهران قرار بگیرد و تهران به عنوان یک منبع سیاست گذاری برای کل کشور تبدیل شود به طوری که تمام خط و مشی ها را تعیین می کند اما اگر این تفویض اختیار به استان ها نیز صورت پذیرد، تا استان ها براساس فرهنگ و تنوع قومیت ها، منابع آموزشی را به کار گیرند، من فکر می کنم در این حالت، عدالت آموزشی، بهتر و شایسته تر محقق گردد. عدالت آموزشی تنها این نیست که ما تعداد میز و صندلی را به نسبت تعداد جمعیت تقسیم کنیم. باید تفاوت های فردی و قومیتی را نیز مد نظر داشته باشیم. الان استان خراسان شمالی یک استان کم برخوردار و محروم است. حضرت علی هم در رابطه با عدالت گفته که قرار گرفتن صحیح هرچیز در جایگاه خودش عدالت است و عقل هر انسانی هم به صورت مستقل بر این تاکید می کند. حتی اصل ٣٠ قانون آموزش پرورش هم به این موضوع تاکید می کند که آموزش پرورش برای همه تا پایان دوره متوسطه رایگان است اما آیا توانسته ایم این عدالت را اجرا کنیم؟ قطعاً نه.

کارایی :نقدی بر مدارس غیرانتفاعی وجود دارد که وجود چنین مدارسی را به نوعی باعث به وجود آمدن یک نظام طبقاتی می دانند. به طوری که افرادی که دارای تمول مالی هستند می توانند از امکانات بهتر برای بچه ها استفاده کنند و افرادی که این امکان را ندارند نه، نظر شما چیست؟
حمیدی : بله اینجا هم قرار بر این شده بود که بار مالی که بر روی آموزش پرورش هست، از طریق مدارس غیردولتی یک مقدار کاهش پیدا کند اما این قشر ضعیف هستند که باز از این نبود عدالت رنج می برند چون نمی توانند از چنین مدارسی استفاده کنند. همین آموزش خوب است که می تواند مسیر زندگی قشر فرودست را عوض کند. اینجا هم ما مدارس غیرانتفاعی زیادی داریم برخی واقعاً با حداکثر امکانات خدمات ارائه می دهند اما نمی توان گفت که تمامی مدارس غیرانتفاعی خوب و نمونه هستند.

کارایی :شما نقش معلمان را چگونه می بینید هم از لحاظ صنفی و هم از لحاظ ارزشی که دارند و فکر می کنید آیا معلمی یکی از شغل های دلخواه جوانان امروزست یا نه ؟
حمیدی : قطعاً خیر، طی نظرسنجی که از خود دانش آموزان صورت گرفته، از لحاظ بعد فرهنگی، در کل جامعه دید خوبی نسبت به فرهنگیان وجود دارد ولی از لحاظ اینکه یک دانش آموز بخواهد، شغل معلمی را انتخاب کند و از آن طریق یک زندگی مرفه و خوب داشته باشد، نه چنین نیست و چنین دیدی وجود ندارد. بهترین راهکار این است که وضعیت فرهنگیان ارتقاء پیدا کند و به شان و منزلتشان رسیدگی شود تا بتوانیم جایگاه معلمان را به جایگاهی که سال های پیش در جامعه داشتند بازگردانیم.

کارایی :نظر شما در مورد طرح هدایت تحصیلی که به تازگی مطرح شده است چیست؟
حمیدی : این طرح جدیدی بود که امسال اجرا شد و هدف این بود که دانش آموزان از سمت رشته های نظری به رشته های فنی و کارودانش سوق یابند. اما آمار نشان می دهد که دانش آموزان بیشتر طالب رشته های نظری هستند، حالا اینکه ما بتوانیم خانواده های دانش آموزان را توجیه کنیم که رشته های فنی حرفه ای کارایی بیشتری دارند و بازار کار بهتری در آینده خواهند داشت، نیازمند کار بیشتر است. این تصمیم طی یک سال گرفته شده است و ما الان دانش آموزی داریم که با معدل ١٩.۵ نتوانسته در رشته تجربی ثبت نام کند. چرا؟ چون در طی سال یک سری آزمون های رغبت و مشاوره ای از دانشآ موزان گرفته می شده و دانش آموز به این ها توجه نکرده و یا از طریق مشاور توجیه نشده است یا خودش توجه نکرده و در این آزمون ها نمره کمی به دست آورده و این باعث شده، آن ترازی که باید برای ورود به رشته تجربی به دست می آورد را نتواند به دست بیاورد.

کارایی :در رابطه با جذب بازماندگان از تحصیل در استان شما چه کارها و تلاش هایی شده است آیا از این فرایند باخبر هستید؟
حمیدی : بله، در خیلی از روستاهایی که من باخبر هستم و با مدیران مدارس در ارتباط هستم، با رفت و آمد به خانه ها و پیگیری اینکه چرا این کودکان به مدرسه نمی آیند، فعالیت‎هایی انجام شده اما به صورت کلی، سیاستی که دولت می‎تواند اتخاذ کند بسیار بهتر خواهد بود. به طور مثال از طریق همین یارانه و تشویق به فرستادن این کودکان به مدرسه باعث می شود که دانش آموز بازمانده از تحصیل نداشته باشیم.

کارایی :سوالی که در اینجا پیش می آید این است که آیا برای جذب این دانش آموزان طرحی وجود دارد یا نه؟
حمیدی : پارسال من در کنفرانس توسعه و عدالت آموزشی شرکت کردم و در یکی از پنل ها حضور داشتم، و خودم این طرح را ارائه دادم .اینکه چقدر آن را به کار می‎گیرند را نمی دانم. ما اینجا در یکی از روستاهای دور یک دانش آموزی را داشتیم که به علت شکستگی پا نتوانست دو ماه در کلاس هایش شرکت کند اما از طریق آموزش مجازی و به دلیل اینکه معلم خیلی خوب و پرکاری داشت تمامی آموزش ها به وی منتقل شد و این می تواند به سایر استان ها هم تسری یابد و دانشآ موزانی که نمی توانند در کلاس ها حضور پیدا کنند از این طریق آموزش ببینند

کارایی :به عنوان سوال آخر شما وضعیت آموزش و پرورش را از لحاظ محتوای آموزشی چگونه ارزیابی می‎کنید ؟
حمیدی : در رابطه با محتوای آموزشی، نبایستی انکار کرد که کتاب ها تغییر پیدا کرده است و دامنه این تغییرات مرحله به مرحله به مقطع دبیرستان هم می رسد. محتوای آموزشی بسیار بهتر شده است اما بازهم نیاز داریم که محتوا از حالت کلیشه ای و قالبی خارج شود و این کنکور پروری باید از میان برداشته شود. چون دانش آموزان فقط به کنکور فکر می کنند. اگر محتوا تغییر پیدا کند و دانش آموزان را به سمت تفکر ببرد، باعث بهبود نظام آموزشی و توسعه آموزشی و عدالت آموزشی خواهد شد.