اصلی ترین حوزه فعالیت خیریه نوبر، بخش سلامت است

گفت وگوی اختصاصی کارایی با کاظم انتظار خیر(خامه چی)، عضو هیات مدیره جمعیت خیریه نوبر تبریز

کارایی: با تشکر از وقتی که به ما دادید، لطفاً به‌اختصار، فعالیت‌های خیریه نوبر تبریز را خصوصاً در حوزه سلامت، برای خوانندگان ما معرفی کنید.
انتظار خیر : خیریه نوبر، قدیمی‌ترین موسسه خیریه آذربایجان و تبریز، و یا حتی ممکن است ایران باشد. سال تأسیس آن 1326شمسی است و در سال 1331 به صورت رسمی ثبت شده است. فعالیت‌های این موسسه در چند رشته مختلف است و بدین ترتیب می‌توانم بگویم که یک خیریه چندمنظوره است که اصلی‌ترین حوزه ‌فعالیت آن‌، بخش سلامت است. در این حوزه اوّلین و مهم‌ترین و از نظر خودمان بهترین اقدام، رسیدگی به بیماران بی‌بضاعت است؛ یعنی بیمارانی که واقعاً قادر به پرداخت هزینه دارو و درمان و معالجه خود نیستند. ما در اسرع وقت و با آسان‌ترین راه، نیازهایشان را تأمین می‌کنیم و محدودیتی هم برای هزینه‌های موردنیاز نداریم و هرچقدر و هر زمان که لازم باشد، به بیمار بی‌بضاعتی که در موردش تحقیق شده، خدمات ارائه می‌شود. مسائلی همانند تأمین دارو، هزینه‌های بیمارستان و تجهیزات مورد نظری که لازم باشد، اینجا تأمین و پشتیبانی می‌شود. حتی ما بیمارانی داشته‌ایم که به تهران اعزام کرده‌ایم، و یا بعضی از بیماران کبدی را به شیراز، و در مواردی هم تعدادی را برای درمان، به خارج از کشور فرستاده‌ایم. این مختصری از فعالیت‌های خیریه نوبر در حوزه سلامت بود که عرض کردم.

کارایی: طرح تحوّل نظام سلامت که نزدیک به دو سال از اجرای آن می‌گذرد، هشت دستورالعمل عمده دارد و عصاره اصلی آن، خدمات‌دهی به بیماران با هزینه های خیلی کم است. می‌خواهم بدانم شما به عنوان یک نهاد خیریه که به‌‌صورت مستقل و قوی در حوزه سلامت کار می‌کنید، آیا بعد از اجرای این طرح، تغییر و تأثیری در این حوزه مشاهده کرده‌اید؟
انتظار خیر: اوایل که این طرح تحوّل نظام سلامت اجرا شد، خیلی خوب بود و هزینه‌های پزشکی، دارو، درمان و تجهیزات پزشکی مخصوصاً در مراکز دولتی پایین آمد. ما این را لمس می‌کردیم چون حدود هشت هزار پرونده و خانواده در خیریه داریم که به دارو و درمان اینها به صورت مرتب رسیدگی می‌کنیم و معمولاً با چند داروخانه همکاری داریم که داروخانه‌هایی بزرگ هستند؛ مثل داروخانه هلال احمر و داروخانه دانشکده داروسازی اوایل ما این را احساس می‌کردیم که این طرح کار می‌کند و هزینه‌های ما پایین آمده است. چون ما هزینه‌های این‌ها را به صورت ماهانه پرداخت می‌کنیم.یعنی ما بیمار را معرفی می‌کنیم و او دارو را می‌گیرد و در پایان هرماه صورتی به ما می‌دهد و ما پرداخت می‌کنیم. ولی الان بعد از مدتی مشاهده می‌کنیم که هم هزینه‌ها و هم تعرفه‌ها بالا رفته و هم دارو گرانتر شده است و تعداد مراجعه کنندگان به ما خیلی بیشتر از قبل شده است. البته واقعیت این است که وضع اقتصادی جامعه هم در این کار خیلی سهیم و مؤثر است. خیریه قبل‌ترها طوری بود که اکثراً آن افرادی مراجعه می‌کردند که واقعاً زیر خط فقر بودند؛ ولی امروز افراد طبقه متوسط هم به ما مراجعه می‌کنند. دلیل آن هم روشن است چون ما می‌بینیم وقتی در خانه‌ای، یک بیمار سرطانی و یا بیمار مبتلا به ام اس باشد، به خاطر اینکه درمان آن دائمی و ادامه‌دار است و با یک یا دو بار دکتر رفتن قابل حل نیست، هزینه داروها آن‌قدر زیاد می‌شود که از عهده یک کارمند معمولی و یا اصناف خرد برنمی‌آید و مجبور می‌شوند از خیریه خدمات بخواهند.

کارایی: آیا شما به این افرادی که اشاره فرمودید خدمات می‌دهید؟
انتظار خیر : بله برای ما فرقی نمی‌کند. خیریه طوری است که اگر احساس کند یک فرد باشخصیت و درستکار واقعاً احتیاج دارد به وی خدمات ارائه می‌کند، چون این روند بعد از تحقیق صورت می‌پذیرد و در روند تحقیق، این مسائل مدنظر قرار می‌گیرد.
کارایی : جالب است که شما اشاره می‌کنید بعد از این طرح، تعداد مراجعات بیشتر شده است درحالی‌که یکی از اهداف اصلی این طرح، استفاده افراد از این طرح و پرداخت حداکثر ‌6درصد از هزینه‌ها توسط مردم است.حال سؤال اینجاست که چرا باید این مراجعات به شما، همچنان زیاد و زیادتر شود؟
انتظار خیر : ببینید! علت آن این است که مقداری از داروهای گران‌قیمت تحت پوشش بیمه‌ها نیست و اجرای نظام تحول سلامت فقط محدود به بیمارستان‌های آموزشی است و در دیگر بیمارستان‌ها این‌گونه نیست. همچنین امروز وقتی یک بیمار به مطب شخصی یک پزشک مراجعه می‌کند، در آنجا این بحث‌ها جایی ندارد. مسئله دیگر این است که هزینه و تعرفه‌های آزاد را خیلی بالا برده‌اند و برعکس در مراکز دولتی، آن را پایین آورده‌اند که سوبسیدش را دولت می‌دهد. این باعث شلوغی مراکز دولتی و افزایش تعداد مراجعه‌کننده به آنها شده است درحالی‌که آنها امکانات و ظرفیت لازم را ندارند. مسئله بعدی اینجاست که تمام مسائل بیماران آنجا حل نمی‌شود و به دلیل برخی مسائل، می‌بینید مجبور هستند بیایند و بیرون معالجه‌شان را ادامه دهند. در این حالت است که مشکلات شروع می‌شود؛ داروهای گران، و درمان پرهزینه در بیمارستان‌های خصوصی از جمله این مشکلات است. تلاش خیریه نوبر هم این است که اکثراً تا جایی که می‌تواند از مراکز دولتی استفاده کند. ما در اولین اقدام و فرصت، مراجعه‌کنندگانی را که بیمه ندارند، بیمه می‌کنیم تا از بیمه سلامت استفاده کنند و تا جایی که ممکن است از مراکز دولتی استفاده می‌کنیم و در صورت حل نشدن مشکل از مراکز آزاد استفاده می‌کنیم. مهم‌ترین مشکل برای خیریه نوبر تهیه داروی این خانواده‌ها است. در بیمارستان‌های دولتی اکثراً مراجعه و درمان صورت می‌گیرد، ولی در قسمت دارو همیشه کمبودهایی دارند و نمی‌توانند دارو را به‌صورت کامل برسانند. مریض‌هایی هم که ما به بیمارستان‌ها معرفی می‌کنیم، چنین مشکلاتی دارند؛ چون با برخی از این بیمارستان‌ها قرارداد داریم مثلاً با بیمارستان سینا، که به‌صورت رایگان خدمات بدهند ولی دارو ممکن نیست و نمی‌توانند برسانند، و یا بیمارستان الزهرا که بیمار‌های حوزه زنان و زایمان را به آنجا معرفی می‌کنیم و حتی سهم خود را هم از ما نمی‌گیرند اما داروهایش را نمی‌توانند تأمین کنند و مجبوریم دارو را از بیرون به‌صورت آزاد تهیه کنیم که در این حالت هزینه‌ها بالا می‌روند. طرح تحول سلامت خیلی طرح خوبی بود ولی باید به صورت‌ جدی ضعف‌های آن را برطرف می‌کردند، و نباید می‌گذاشتند که از مسیرش خارج شود و از هدف‌هایش دورتر شود.

کارایی : یکی از ایراداتی که به این طرح می‌گیرند نداشتن زیرساخت‌هایی چون بیمارستان و تخت است و خوب می‌دانیم که در حوزه بیمارستان‌سازی خیریه نوبر از قدیم فعال بوده است. لطفاً در این خصوص توضیحاتی بفرمایید.
انتظار خیر : خیریه نوبر همان طور که در ابتدا هم گفتم یک خیریه چندمنظوره است و طبق اساسنامه‌اش فعالیت‌هایی دارد که عیادت بیمار، بررسی خانواده‌های ایتام و تهیه جهیزیه از جمله آنهاست. بودجه خیریه نوبر کاملاً مردمی است و یک ریال هم از بودجه دولتی استفاده نمی‌کند و برای کمک‌های مردمی هم قبوضی صادر می‌شود که روی آن ذکر شده در کدام یک از بخش‌ها این پول صرف شود. اینها فعالیت‌های روزمره خیریه است. در کنار این اهداف یک‌سری فعالیت‌های دیگر نیز وجود دارد از جمله آنکه در شهر و یا در استان هرجایی که احساس کمبود شود و یا در مسائل اجتماعی‌ای از قبیل مدرسه‌سازی، بیمارستان‌سازی و یا در زلزله‌هایی مثل زلزله ورزقان، اردبیل و حتی بم خیریه نوبر فعالیت کرده است و در اینها هم از بیرون بانی پیدا می‌شود و کسانی که به خیریه اعتماد دارند در این امور کمک می‌کنند. در زمینه بیمارستان‌سازی، خیریه نوبر در ده سال اخیر دقیقاً 916 تخت بیمارستانی به بیمارستان‌های تبریز اضافه کرده است منتها از میان آنها بیمارستان 120تختخوابی کلیوی امیرالمؤمنین(ع)، در دست خود خیریه است و خیریه خودش آن را اداره می‌کند. در موارد دیگر همگی را آماده کرده و تحویل وزارت بهداشت داده است از جمله به طور مثال بیمارستان الزهرا که در دو فاز ساخته شده است؛ فاز اول که خود بیمارستان بود و با مشارکت دانشکده پزشکی ساخته شد و دومی هم غربالگری سرطان که در همان محل است. از دیگر موارد، بیمارستان سوانح و سوختگی است و یک بخش 320تختخوابی هم در بیمارستان رازی. همچنین به تجهیز بعضی بیمارستان‌ها هم کمک می‌شود؛ به طور مثال در داخل بیمارستان شهید قاضی بخشی به نام پیوند مغز و استخوان وجود دارد که اخیراً شروع به کار کرده و خیریه برای آن بخش، تخت‌های بیمارستانی و یخچال‌های مخصوص خریده است و اخیراً هم یک بیمارستان 120تخت‌خوابی دیالیز در حال ساخت است که مکان آن پشت بیمارستان امام رضا(ع) است که البته همانطور که گفتم همه اینها توسط بانیان و خیّرانی که به خیریه اعتماد دارند انجام می‌پذیرد و به بودجه خیریه در این موارد، دست زده نمی‌شود. در آینده هم ممکن است یک بیمارستان جامع سرطانی ساخته شود که فعلاً در فکر آن هستیم و روی آن مطالعه می‌شود.
کارایی : از مجموع صحبت‌های شما می‌توانیم نتیجه‌گیری کنیم که این طرح تحول نظام سلامت گویا باری از روی دوش شما در زمینه خدمات‌رسانی به بیماران بی‌بضاعت برنداشته است، این طور نیست؟
انتظار خیر : ما از روی دوش آنها بار برمی‌داریم. حتی اخیراً به ملاقات دکتر صومی رفته بودیم (ما با این بیمارستان‌های دولتی که کار می‌کنیم تخفیف می‌گیریم و خواستار این هستیم که درمان آن را برای مددجوهای ما رایگان انجام دهند)، من به دکتر صومی گفتم که بار شما را ما برمی داریم و به شما کمک می‌کنیم. شما به‌جای گرفتن از دست ما برای ما مشکل‌سازی هم می‌کنید! ولی خب اینجا خیریه‌ای است که در آن فقط رضایت پروردگار مطرح است و به همین دلیل، همکاری‌ نکردن‌ها، و یا آزار و اذیت‌ها هیچ تأثیری در روحیه این مجموعه ندارد و همیشه هم تقریباً همین طور بوده است و هیچ وقت با ما به‌صورت مستقیم همکاری نکرده‌اند ولی ما تا جایی که خداوند اجازه دهد در این راه فعالیت خواهیم کرد و تا وقتی که مورد اعتماد مردم هستیم به این راه ادامه خواهیم داد.
کارایی : روند جذب مددجوی بیمار در خیریه نوبر چگونه است؟
انتظار خیر : ما یک دفتر در خیابان راسته‌کوچه داریم که مختص مراجعه بیماران است. ساختمانی است چهارطبقه که طبقه اول آن انبار تجهیزات است و اقلام جهیزیه و یا خواروبار یا گوشت‌های قربانی که مردم نذر می‌کنند در آن نگه داشته می‌شوند. طبقه دوم آنجا دفتر هیئت عیادت از بیمار است که هرکسی که به دارو و درمان احتیاج دارد به آنجا مراجعه می‌کند.طبقه سوم مختص امور ایتام است و طبقه آخر اتاق جلسه است. روند مراجعه به آنجا به اینگونه است که هرکس که خودش مراجعه کند و یا وضعیتش را گزارش بکنند و یا کسی معرفی کند و احتیاح به دارو و درمان داشته باشد، در مرحله اول به آنجا می‌آید و پذیرش می‌شود و نهایت در عرض سه روز برای تحقیق به محل سکونتش می‌روند. ما تبریز را به چهار منطقه تقسیم کرده‌ایم و برای هر منطقه سه نفر رابط وجود دارد. آنجا کارت‌های مخصوصی هست که آدرس روی آن کارت‌ها نوشته می‌شود و جایی روی آن کارت هست که محقق نظریه‌اش را می‌نویسد و در یک جای دیگر محلی است که مشخص می‌کند چه کاری باید برای آن بیمار انجام دهیم. افرادی که برای تحقیق می‌روند خیلی آبرومندانه و با دقت، به‌طوری‌که شخصیت و شأن فرد حفظ شود وکسی از بین همسایه‌ها و اهل محل متوجه نشود با فرد موردنظر شروع به گفت‌وگو می‌کنند و در جریان صحبت و سؤالات متوجه می‌شوند که این فرد واقعاً نیازمند است یا نه، فردی است که می‌خواهد کلاه‌بردای کند – که خیلی زیاد هم شده است متأسفانه-. از همان جا راه را برای ارائه خدمات به فرد بیمار باز می‌کنند و خود آن فرد و خانواده‌اش تحت پوشش خیریه قرار می‌گیرند. اگر خدماتی که قرار است بگیرد فقط یک بار باشد خدمات داده می‌شود و کارت هم در پرونده‌اش محفوظ می‌ماند و اطلاعاتش حفظ می‌شود. اما برخی بیماری‌ها هستند که دائمی هستند و مستلزم خدمات طولانی و ادامه‌دارند، برای این موارد در هر چهار ماه یک بار، یک بازرسی دیگر هم از آنها انجام می‌شود که شرایط بررسی شود. مددجوهایی داریم که حدود بیست سال است در آنجا پرونده دارند و خدمات می‌گیرند چون ازکارافتاده هستند. سالها پیش به من از استانداری زنگ زدند و گفتند که چند نفر از تهران از وزارت رفاه آمده‌اند و دوست دارند خیریه را ببینند. آمدند و من یک سری توضیحات به آنها هم دادم و آنها هم می‌دیدند که مردم در خیریه در حال رفت‌وآمد هستند و از طبقات و بخش‌های مختلف بازدید کردند. بعد آمدند و سؤال کردند که آیا این‌ها را جایی ثبت می‌کنید؟ من هم گفتم هرکسی که به اینجا می‌آید برای خودش پرونده‌ای دارد و به‌صورت محفوظ باقی می‌ماند. از یکی از فایل‌ها به صورت تصادفی یک پرونده درآوردم و همه چیز را توضیح دادم. تمامی نسخه‌ها و همه چیز از روند مراجعه، تحقیق، مشاهده و خدمات که در پرونده اشاره شده است مستند شده بود و در آنجا محفوظ بود. بعد از مشاهده همه اینها، وقتی متوجه شدند که فقط با هفت نفر کارمند این کارها را انجام می‌دهیم،خیلی تعجب کردند و گفتند این کارها در حد یک وزارتخانه است!