شهروز اصغریان – دانش آموخته علوم سیاسی
روستا یک واحد تولیدی ، فرهنگی ، خدماتی ، سکونتی و فضایی است که در هر کشور طبق تعاریف قانونی جمعیت مشخصی را دربرمی گیرد. وجود روستا به عنوان یکی از مهم ترین پایگاه های تولید مواد حیاتی و رفع نیازهای اساسی هرجامعه است (90 درصد تولیدات کشاورزی در روستاها تولید می شود) که از نظر تاریخی تا قبل از انقلاب برنامه ای مدون اجرایی برای توسعه روستایی محقق نشد تا آنکه بر اساس فرمان امام خمینی (ره) و اهداف ترسیم شده برای این مهم مبنی بر تشکیل جهاد سازندگی و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی اقدمات زیرساختی شامل برق رسانی، آب رسانی،گازرسانی، بهداشت و درمان، جاده سازی و مسکن به تدریج صورت پذیرفته و در حال انجام است.
از جمله مواردی که در طول سال های پس از انقلاب مغفول مانده، عبارت است از : الف) توجه نکردن به توانمندی های بالقوه موجود در روستاها و به کارگیری این ظرفیت ها در راستای شکوفایی این مناطق، ب) استفاده نکردن از تجربیات جهانی به منظور ایجاد شرایط نوین در ساماندهی مدرن عوامل تولید در حوزه روستا و ج) فقدان قوانین جامع حمایتی و برنامه مشخص برای توسعه روستایی.
نظر به جایگاهی که روستا و روستانشین در پویایی اقتصاد کشور ، از قبیل کمک به رشد اقتصادی ، کنترل نرخ تورم ، افزایش نرخ اشتغال ، تولید کالاهای اساسی و استراتژیک دارد ، روستا می تواند بستر مناسبی برای تولیدات کشاورزی ، دامی ، صنعتی و خدماتی ، حفظ محیط زیست و امنیت ، هنجارهای فرهنگی و اجتماعی ، حراست و نگهبانی از مرزها را فراهم نماید.
بنابراین، ترسیم نقشه راهی که نقش روستاها را درنظام برنامه ریزی کشور تعیین نماید از اهمیت ویژه ای برخوردار است، وجود سرمایه های انسانی بالقوه، مراتع، جنگل ها، معادن، رودخانه ها، آب، خاک و هوای مساعد، زمینه های جذاب گردشگری، روحیه بالای تولید و همچنین وجود دهیاری ها و شوراهای اسلامی و از طرفی ظرفیت جمعیت 21میلیون نفری ساکن در این مناطق از جمله فرصت ها و نقاط قوت این مناطق است که با اتخاذ تدابیر صحیح و مدبرانه زمینه شکوفایی و توسعه پایدار مناطق روستایی و به تبع آن کشور را به همراه خواهد داشت.
باتوجه به اقدمات انجام شده طی سال های پس از انقلاب اسلامی ایران با استناد به آمار شاخص های مرتبط با عمران روستایی از قبیل برق، تلفن، شبکه خانه بهداشت،شبکه آب آشامیدنی بهداشتی، گازرسانی،طرح های مقاوم سازی مسکن روستایی از وضعیت نسبتا مطلوبی برخوردار می باشد و لیکن در خصوص وضعیت اقتصادی، افزایش درآمدها، بیمه های تامین اجتماعی و در یک کلام مسائل اقتصادی اجتماعی و فرهنگی توفیق لازم حاصل نگردیده و به همین دلیل روستاها به شدت در معرض کاهش جمعیت و نهایتا تخلیه کامل می باشند، تبعات ناشی از خالی شدن روستاها، از نظر اقتصادی کشور را وابسته به کشورهای دیگر و بیکاری را تشدید می کند، از نظر فرهنگی آداب و سنن ملی و محلی را تضعیف و از بین می برد، از نظر اجتماعی افزایش حاشیه نشینی شهرها را به دنبال خواهد داشت و از نظر زیست محیطی باعث از بین رفتن منابع می شود و همچنین خالی شدن روستاها از نظر امنیتی مرزها را تهدید خواهد کرد.
برای توسعه روستاها چهار دسته اهداف کلی را می توان مطرح کرد؛ اهداف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و طبیعی.
به طور کلی توسعه روستایی و فرآیند توسعه، به معنای مورد استفاده قرار دادن منابع طبیعی و انسانی، تسهیلات زیربنایی، نهادها و سازمان ها و تدوین آن دسته از سیاست ها و برنامه های دولتی است که به منظور تشویق و تسریع رشد اقتصادی و در مناطق روستایی و ایجاد اشتغال و بهبود کیفیت زندگی روستایی برای ادامه زندگی و حیات پایدار است.
برای توسعه روستاها باید پتانسیل ها و استعدادهای هر روستا و منطقه را مورد بررسی قرار داد و باید واقف بود که تجویز یک برنامه برای همه روستاها بی نتیجه و شاید زیان ده خواهد بود و عقلانی ترین کار آمایش سرزمینی روستاها می باشد.
به عنوان مثال، در بخش روستایی پیش برد برنامه های کشاورزی اگرچه باعث بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی می شود ولی اجرای همین برنامه در مناطقی که پتانسیل های گردشگری دارند، نتیجه عکس خواهد داد. مناطق روستایی برای توسعه با مشکلات و چالش هایی روبرو هستند که شناخت آن ها باعث خواهد شد که بتوانیم استراتژی مناسبی جهت توسعه روستاها انتخاب کنیم. به هر روی عدم دسترسی به سرمایه و امکانات، مشکلات در عرضه کالاها و خدمات، تاکید بر یک وضعیت و یا کسب و کار خاص، تمایل شدید به مهاجرت، گسترش روزافزون تغییر کاربری اراضی زراعی و کمبود سازمان های حمایت کننده از جمله چالش های مناطق روستایی می باشد.
برای توسعه روستاها می بایست نگرش حاکم بر اذهان مدیران و مردم نسبت به روستا را از طریق فرهنگ سازی تغییر یابد و این مهم می تواند به وسیله رسانه های جمعی و عمومی انجام بگیرد. جذاب سازی فضای روستایی از طریق توسعه هدفمند فضاهای فرهنگی روستاها، ایجاد مراکز تفریحی، اقامتی سیاحتی، ایجاد مراکز تحصیلی و آموزشی (بخصوص آموزش های کاربردی)، ارتقای سطح سواد روستائیان و آموزش آنان در به کارگیری روش ها و فناوری های نوین، شکوفاسازی اقتصاد روستائیان از طریق ارائه تسهیلات و امتیازات به سرمایه گذاران، شناسایی پتانسیل های هر منطقه و هر روستا و تبدیل آن ها به فرصت های پایدار، حمایت از صنایع دستی و فرهنگ های محلی جزو مواردی هستند که اگر به صورت عملی و علمی مورد توجه قرار گیرند، شاهد رشد و توسعه پایدار مناطق روستایی و کشور خواهیم بود.
