صنعت خوراک دام و طیور ، بعد از صنعت نفت، دومین صنعت بزرگ در ایران است

گفت وگوی کارایی با حامد زیبا تولیدکننده خوراک دام و طیور

کارایی : موضوعی که ماهنامه کارایی به بهانه روز «حمایت از صنایع کوچک»، قصد پرداخت به آن را دارد، بررسی مشکلاتی است که صاحبان صنایع کوچک با آن مواجه هستند. زمانی که مشکلات و وضعیتِ صنایع کوچک را از مقامات رسمی جویا می شویم، بیشتر به وظایف و اقداماتی که روی کاغذ تشریح شده، اشاره می کنند. اما قطعا تولیدکنندگان که در عمل و در واقعیت درگیر کار تولید هستند، صحبت های متفاوت تری خواهند داشت. آقای زیبا به طور مشخص در صنعت تولید خوراک دام و طیور که شما در آن فعال هستید، عمده ترین چالش ها کدام است و فعالان این صنعت با چه مشکلاتی دست به گریبان هستند؟

زیبا: اولین و مهم ترین مساله ای که صنایع با آن روبرو هستند، مساله نقدینگی است. نهاده های مواد اولیه در بازار، جزء اقلام وارداتی حساب می شوند. این اقلام عمدتا از چهار کشور برزیل، آرژانتین، اوکراین و روسیه وارد می شوند. برای خرید این موارد باید پرداخت نقد صورت گیرد. حال آنکه مشکل نقدینگی باعث خرید نسیه این اقلام و افزایش یافتن قیمت نهاده و به تناسب آن افزایش قیمت تمام شده می شود. این امر ادامه فعالیت در بازار رقابتی امروز را دشوارتر می کند.
از طرفی مرغداری که محصول خود را به دست مصرف کننده می رساند هم مشکل نقدینگی دارد و قادر به خرید نقد خوراک دام و طیور نیست. بسیاری از مرغداران تنها پس از پرورش محصول و فروش آن، اقدام به پرداخت هزینه نهاده های خود می کند. به طور خلاصه تامین کننده نهاده باید آن قدر سرمایه در اختیار داشته باشد که بتواند نهاده را به صورت نقد خرید کند و محصول خود را به صورت غیرنقدی به فروش برساند.
بنابراین موضوع «سرمایه در گردش» از عمده ترین مسائل و مشکلات فعالان این حوزه است. برای توضیح بهتر مساله اهمیت سرمایه در گردش یک مثال می زنم. چنانچه من به عنوان تولیدکننده خوراک دام و طیور، بتوانم خوراک یک مرغداری کوچک 10 هزار واحدی را تامین کنم، این مرغداری حدود 150 میلیون تومان از ما خرید می کند، بنابراین اگر من ده مشتری با این کیفیت داشته باشم، حداقل نیازمند یک و نیم میلیارد سرمایه خواهم بود. در صورتی که از 20 مرغداری سفارش داشته باشم، به میلیاردها سرمایه نیاز خواهم داشت. لذا تامین سرمایه از عمده ترین مشکلات ما محسوب می شود.
یکی دیگر از موضوعاتی که مطرح است این است که قیمت نهاده بر اساس قیمت جهانی پایین آمده است، اما در ایران قیمت این نهاده ها همچنان بالا است؛ دلیل این امر چیست؟ این مساله به سیاست های غلط وزارت جهاد برمی گردد که بدون توجه به اصول عرضه و تقاضا، قیمت صرفا توسط واردکنندگان در بازار تعیین می شود. در نتیجه نهاده در ایران با قیمتی بیشتر از قیمت جهانی عرضه می شود. این موارد همان عوامل بازدارنده صنایع ما از رقابت هستند. چرا ما اقدام به وارد کردن مرغ از ترکیه می کنیم؟ چرا ترکیه در مسیر پیشرفت قرار گرفته و ما هنوز با توسعه فاصله داریم؟ ما نیز پتانسیل توسعه داریم ولی عوامل و شرایط آن باید فراهم شود. در حال حاضر مرغداری های ما اصلا در وضعیت خوبی به سر نمی برند، چرا که میان عرضه و تقاضا هماهنگی وجود ندارد. زمانی قیمت مرغ افزایش می یابد و با کمبود مرغ مواجه می شویم. بعد از یک ماه بازار مرغ اشباع می شود. در این شرایط مرغداری با قیمت نازلی محصول خود را عرضه می کند. چرا که این کسب وکار با موجود زنده سر و کار دارد و هر چه در فروش این موجود زنده تعلل بیشتری صورت بگیرد، ضرر بیشتری متوجه تولیدکننده خواهد بود. لذا عرضه و تقاضا در صنعت ما مطابقت ندارد و به همین دلیل به این صنعت لطمه وارد می شود. در این میان، نه تنها خود صنعت مرغداری، بلکه صنعت تولید خوراک دام و طیور هم در معرض آسیب قرار می گیرد. علاوه بر این، مسائلی پیرامون دارایی، بیمه و ارزش افزوده نیز وجود دارد که به طور عموم برای تمام صنایع مطرح است. به طور کلی می توان گفت حمایت شایسته ای از صاحبان صنایع و تولید صورت نمی گیرد و مشکلات در این حوزه بسیار است.

کارایی : پس ازمنظر شما امروز بزرگ ترین مشکل پیش روی صنایع، مساله نقدینگی و در واقع مشکل سرمایه در گردش است. به نظر شما آیا تزریق وام های با درصد پایین از سوی دولت این مشکل را تا حدودی بهبود ببخشد؟

زیبا : بله. متاسفانه در حال حاضر بیشتر تولیدکنندگان خوراک دام و طیور با مساله سرمایه گردش روبرو هستند و همچنین شرایط حاکم بر بازار نهاده ها نیز نامطلوب است. دولت باید به ساماندهی قیمت ها و فروش بپردازد و سیاست های پشتیبانی و حمایت از کارخانجات اتخاذ کند. اما متاسفانه دولت اقدام موثری در این راستا انجام نداده و ما باز هم مجبور به تعامل با بخش خصوصی هستیم که با قیمت دلخواه خود نهاده را عرضه می کنند. چرا که بازار مواد اولیه به گونه ای نیست که صاحبان صنعت و تولیدکنندگان راسا جهت واردکردن مواد اولیه اقدام کنیم. این کار صرفا از طریق تعداد محدودی واردکننده انجام می گیرد که خود را دارای قدرت تنظیم عرضه و تقاضای بازار و تعیین قیمت می دانند و به هر شکلی که در نظر داشته باشند، اقدام به عرضه نهاده می کنند. در نتیجه این امر، از تولیدکننده غذای دام و طیور گرفته تا مصرف کننده نهایی، از این مساله متضرر خواهیم شد. لذا از نظر من دولت و مسئولین لاجرم می بایست در جهت حل این مسائل گام بردارند. یکی از این اقدامات می تواند همین موضوع اعطای تسهیلات به نرخ پایین باشد. در رابطه با حکمرانی تعداد معدودی از افراد در بازار نهاده نیز وزارت جهاد باید ورود پیدا کند و این مساله را مدیریت کند.

کارایی : آقای زیبا شما در صحبت های خود به کشور ترکیه اشاره کردید. از نظر شما علاوه بر اعطای وام و اعمال دخالت های موثر در بازار نهاده، دولت چه نقش های مثمر دیگری می تواند در راستای بهبود تولید ایفا نماید؟

زیبا : به موضوع خوبی اشاره کردید. کشور ترکیه به تازگی به صنعت خوراک دام و طیور ورود پیدا کرده است اما بسیار خوب پیش رفته و در این صنعت بسیار جلوتر از ما هستند و در این 20-15 سال اخیر رشد خوبی داشته اند و صادرات مرغ به کشور ما هم دارند. تجهیزات مورد استفاده در مرغداری های ترکیه بسیار پیشرفته هستند، در حالی که ما هنوز با تجهیزات نسبتا قدیمی در صنعت مرغداری فعالیت می کنیم که این روش قیمت تمام شده بالایی را تحمیل می کند. به عنوان مثال؛ در ترکیه در مرغداری ها از قفس سه یا چهار طبقه استفاده می کنند و این بدین معناست که در زیربنایی که یک مرغداری 10 هزار واحدی در کشور ما فعالیت می کند، در ترکیه با استفاده از سرمایه گذاری روی تجهیزات مدرن و پیشرفته 30 هزار واحد را پرورش می دهند. به عبارتی با بهره گیری از همان مساحت و همان مقدار انرژی و کارگر و تنها با سرمایه گذاری در توسعه تجهیزات مورد استفاده، حدود سه برابر مرغداری های ما محصول عرضه می کنند. پس توسعه و تغییر روش های سنتی به روش های پیشرفته تر تولید، یکی از دلایل مهم رشد ترکیه در صنعت مرغداری است.
از دیگر دلایل مهم و موثر، استفاده از دان آماده است. متاسفانه در ایران این تفکر در صنعت مرغداری نهادینه شده که با یک دستگاه میکسر می توانند خوراک موردنیاز طیور خود را آماده کنند و این کار بدون هیچ نظارتی صورت می گیرد. در حالی که در کارخانجات تولید خوراک دام و طیور این فرآیند به صورت تخصصی با نظارت پزشکان مربوطه، به دست مسئولین فنی و با نظارت بهداشتی انجام می شود. دان آماده ضریب تبدیل گوشتی را به شدت بالا می برد. تکنولوژی تولید دان آماده به تازگی به ایران آمده و ما هم در همین صنعت مشغول هستیم. تکنولوژی فرآوریِ موادی از جمله ذرت و سویا را وارد کرده ایم و به تولید دان آماده می پردازیم، اما یک سری حمایت ها از سوی دولت را انتظار داریم. باید این الزام برای مرغداری ها وجود داشته باشد که حتما از دان آماده استفاده کنند تا ضریب تبدیل بالایی هم داشته باشند. متاسفانه تفکر غلط سنتی بین مرغداری های ما حاکم است که اگر خودشان با یک دستگاه میکسر و یک کارگر اقدام به تولید دان کنند هزینه کمتری متحمل خواهند شد.

کارایی : آقای زیبا علاوه بر مطالبی که عنوان شد، اگر مطلب دیگری هست که لازم می دانید اینجا مطرح شود بفرمایید.

زیبا : من به علت اهمیت موضوع می خواهم اشاره مختصری به موارد مطرح شده داشته باشم. مشکل نقدینگی و سرمایه در گردش، موضوع حمایت دولت از کارخانجات تولید خوراک دام و طیور، الزام مرغداران به استفاده از دان آماده و افزایش ضریب تبدیل و حمایت از صادرات در این صنعت از جمله مواردی هستند که توجه بیش از پیش مسئولین و فعالان این حوزه را می طلبد. چرا ما نباید برنامه صادراتی برای این صنعت داشته باشیم. نباید از این غافل بود که بعد از صنعت نفت، صنعت خوراک دام و طیور به عنوان دومین صنعت در ایران مطرح است. عدم حمایت از این صنعت باعث پیشروی صنعت خودرو شده است. بازارهای خوبی در جهان برای این صنعت وجود دارد و اگر حمایت ها انجام شود می توانیم از مزایای آن بهره مند شویم و شاهد اتفاقات خوبی در کشور باشیم.