ایران کشوری است که دارای توانمندی های قابل توجهی در حوزه ی گردشگری است؛ توانمندی هایی که نه تنها به واسطه‌ی جذابیت های تاریخی آن بلکه به تنوع فرهنگی و اقلیمی آن نیز مربوط می شود. ایران کشوری است چهارفصل با تنوع اقلیمی و جانوری، با کوه های بلند، کویرهای پهناور و جنگل هایی انبوه. ایران کشوری است با 2500 سال سابقه ی کشورداری و یکی از بزرگ ترین و کهن ترین مجموعه‌های آثار تاریخی در جهان را داراست. مردمان این کشور نیز بسیار خون گرم، مهربان و مهمان نوازند. هر کسی به این لیستِ بلند بالا، نگاهی بیندازد، ایران را جزء یکی از مقاصد اول گردشگری در دنیا قرار خواهد داد. اما، به رغمِ تمام جذابیت های ایران، سهم این کشور از بازار گردشکری جهان چندان قابل توجه نیست؛ اگرچه این سهم به ویژه در سال‌های أخیر و با توجه به گشایش هایی که در عرصه بین المللی به وجود آمده، بهبود یافته و به سطح قابل قبول‌تری رسیده است.
براساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس، در اوایل دهه‌ی 90، سهم ایران از صنعت گردشگری در دنیا چیزی کم تر از یک درصد بود. البته نبایستی فراموش کرد که از آن تاریخ تاکنون، ایران تغییرات زیادی را هم در عرصه ی داخلی و هم در عرصه ی روابط بین المللی تجربه کرده است. در عرصهی داخلی، نگرشی مبتنی بر «مستحکم تر نمودن و مقاوم سازی اقتصادی» به صورت جدی مورد توجه قرار گرفته و در ادامه ی آن نیز، لزوم توجه به صنعت گردشگری به عنوان یکی از بهترین راه های تحقق اقتصاد مقاومتی پررنگ تر و جدی تر از پیش در دستورِ کار قرار گرفته است. در عرصه ی بین‌المللی هم، رفع تحریم های مربوط به فعالیت هسته ای ایران، راه را برای ورود گردشگران خارجی هموارتر نموده است.
آمار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نشان می دهد، اولین موج افزایشِ ورودِ گردشگران خارجی بلافاصله پس از به روی کار آمدن دولت یازدهم، موج دوم آن پس از توافق هسته‌ای و موج سوم نیز با برداشته شدن برخی هشدارهای امنیتی از سوی سفارت خانه های کشورهایی مانند بریتانیا به وقوع پیوسته است. در گزارش مرکز آمار ایران، تعداد گردشگران خارجی در سال 2008 برابر با دومیلیون نفر بوده که این تعداد در سال 2014 میلادی، به پنج میلیون نفر رسیده که البته بخشی از آنان را زائران شیعه‌ی کشورهای مسلمان تشکیل می‌دادند. هم چنین براساس آمار سازمان گردشگری جهانی وابسته به سازمان ملل متحد تعداد توریست هایی که در سال ۲۰۱۵ میلادی از ایران دیدن کردند، نسبت به سال قبل (۲۰۱۴) از رشد پنج درصدی برخوردار بوده است. اگرچه این رقم در مقایسه با تعداد گردشگران مثلاً کشور فرانسه که در سال گذشته حدود 70 میلیون نفر بود، هنوز بسیار اندک است، اما به نظر می‌رسد ایران در حال جذاب تر شدن برای گردشگران خارجی است و دولت هم متوجه این موضوع شده است.
بر اساس گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری، سهم صنعت توریسم در تولید ناخالص ملی ایران در سال ۲۰۱۵ میلادی حدود دو و نیم درصد بوده است که البته تخمین زده شده این سهم امسال بیش تر شود.
به هر حال، مسأله‌ی سهم درآمدِ کشورها از صنعت گردشگری، موضوع قابل تأمل و بسیار با اهمیتی است. به گونه ای که در بسیاری از کشورهای دنیا اقتصادِ کشور صرفاً بر پایه‌ی صنعت گردشگری گذارده شد و یا گردشگری سهم قابل توجهی در درآمدهای آن کشور دارد. جدول زیر شاخص کلان اقتصاد گردشگری ایران را در سال 2013 و نرخ رشد آن را در سال 2014 نشان می‌دهد.
در این میان و با توجه به اهمیت صنعت گردشگری، لازم است موانع و چالش‌های پیش روی این صنعت در ایران که در گزارش مرکز آمار هم بر آن تأکید شده است، مورد توجه جدی تری قرار گیرد. در این گزارش، چالش ها به دو بخش چالش های بیرونی و درونی تقسیم بندی شده اند. براساس این گزارش، برخی از عمده ترین چالش های بیرونی پیش روی گردشگری در ایران عبارت هستند از: متمرکز بودن قدرت جهانگردی دنیا در دست شرکت های بزرگ و فراملیتی، ارائه ی تصویر نادرست از ایران در رسانه های غربی، کم بودن تعامل سیاسی بین ایران و کشورهای توسعه یافته ی غربی و تحریم اقتصادی ایران در سال های پیشین. عمده ترین چالش های درونی توسعه جهانگردی نیز بدین شرح برشمرده شده اند: مشکلات مربوط به تأسیسات جهانگردی و هتل ها و اقامت گاه های قابل رقابت با کشورهای دیگر، نگرش به جهانگرد و صنعت جهانگردی در نظام فکری کشور، جایگاه و ساختار سازمان و تشکیلات جهانگردی، سلطه دولت و نهادهای دولتی بر صنعت جهانگردی در کنار سایر نارسایی ها. هم چنین فعالین حوزه ی خدمات گردشگری از جمله صاحبان تورهای گردشگری و راهنمایان هم، کم بودن تبلیغات مربوط به کشور در سطح جهانی، ذهنیت منفی نسبت به کشور و کمبود امکانات داخلی را از مهم ترین موانع پیش رو می دانند.
نظر به اهمیت صنعت گردشگری در اقتصاد و با توجه به بحث های مطرح شده در سال های أخیر که عمدتاً پیرامونِ کم کردن وابستگی اقتصادی به نفت و مقاوم تر کردن آن در مقابل تهدیدات و کش و قوس های بیرونی است، تلاش برای مرتفع نمودن این چالش ها از جانب دست اندرکاران به ویژه دولت بیش از پیش ضروری می نماید.
نمودار زیر تقسیم بندی آثار گردشگری بر شاخص های کلان اقتصاد را نشان می‌دهد.
به نظر می‌رسد با توجه به نبود سیستم بازاریابی و تبلیغات مناسب و هم چنین در نبودِ پشتیبانی دولتی و روابط عمومی کارآمد که بتواند کشور ایران و ویژگی های منحصربه فرد آن را در عرصهی جهانی و در نمایشگاه های بین المللی توریسم، معرفی نماید، کارِ تورگردانان و فعالین خصوصی در این حوزه بسیار دشوارتر خواهد بود تا بدان جاکه به نظر نمی رسد بتوانند توفیقات چشم گیری در عرصه ی جذب گردشگر خارجی و شناساندن جذابیت های ایران به دنیا کسب کنند.
براساس سند چشم انداز بیست ساله، ایران می بایست تا پایان دوره، بتواند سالانه بیست میلیون گردشگر خارجی جذب کند تا شاید سهم بیشتری از بازار گردشگری در دنیا که سالیانه نزدیک به 1000 میلیارد دلار را شامل می شود، به دست آورد. به نظر می رسد دولت در سال های أخیر اهمیت صنعت گردشگری در کسبِ درآمد ملی را بیش از پیش دریافته و گام های مثبتی نیز در جهت تسهیل و تحقق این امر برداشته است. به عنوان مثال، دولت أخیراً با توجه به این که تعداد هتل‌های پرستاره در ایران حتی در مقایسه با کشورهای نزدیک و همسایه، آن چنان پرشمار نیست، مشوق‌هایی برای رونق صنعت هتل‌داری در نظر گرفته است. در همین راستا مقرر شده تا با ارائه تسهیلاتی در صدد جذب سرمایه‌گذاران خارجی و مهیاکردن زمینه ورود آن ها به بازار برای ساخت هتل‌های بین‌المللی زنجیره‌ای در برآید. دولت هم چنین تسهیلاتی در زمینه‌ی «معافیت مالیاتی» برای کسانی در نظر گرفته است که در بخش توریسم سرمایه‌گذاری می‌کنند.
با وجود این که تمام این اقدامات بسیار سازنده و مثبت هستند، اما افزودن بر سهم ایران از بازار گردشگران هم چنان به عنوان یکی از چالش های عمده‌ی پیش روی دولت دوازدهم قرار دارد و انتظار می رود دولت با توجهِ جدی تر به این صنعت راه را برای شکوفا شدن صنعت گردشگری و افزایش رونق و اشتغال در این بخش هموار نماید.
