نگاهی به موقعیت و مشکلات اصناف به مناسبت یکم تیر ماه روز اصناف

اصناف و بازاریان همواره به عنوان قشری از جامعه شناخته می شوند که در بستر تحولات اقتصادی و اجتماعی جایگاه و کارکرد گسترده و در عین حال موثری در حوزه های مختلف داشته اند. در اقتصاد ایران اصناف به عنوان آخرین حلقه اقتصادی اهمیت ویژ ه ای در رشد و پویایی اقتصاد کشور داشته و به دلیل گستردگی ارتباط مستقیم با آحاد مردم مثابه قلب اقتصادی جامعه عمل می نمایند .
واحدهای صنفی حلقه واسط بین تولیدکنندگان (واردکنندگان) و مصر ف کنندگان می باشد. آن ها با انتقال کالا از تولیدکنندگان (با صرف هزینه و زمان کمتر همواره با رعایت استانداردهای سلامت کالا) به مصرف کنندگان و در مقابل آن ، انتقال منابع نقدینگی از مصرف کنندگان به تولیدکنندگان، به بخشی از چرخه اقتصاد کشور شکل می دهند. اگرچه این گونه واحدها در کشورهای مختلف از نظر کارکرد و حتی شکل ظاهری متفاوت می باشند اما به طور کلی از وظایف یکسانی برخوردار می باشند.
اصناف ایران در چارچوب قانون نظام صنفی و با برنامه ریزی و نظارت وزارت صنعت، معدن و تجارت فعالیت می نمایند. سیاست گذاری مربوط به اصناف نیز توسط هیئت بیست نفره عالی نظارت سازمان های صنفی متشکل از وزراء، هیئت رئیسه اتاق اصناف ایران، روسای اتاق بازرگانی ایران و اتاق تعاون، برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی و مسئولین ارگان ها و نهادها صورت می پذیرد.
در ایران بیش از بیست و پنج میلیون نفر در اصناف شاغل هستند. این تعداد بدین معنی است که به طور متوسط در هر واحد صنفی دو نفر مشغول به کار می باشند. سهم فعالیت اصناف در اقتصاد ایران و سهم آن از تولید ناخاص داخلی 17 درصد است. این رقم زمانی گویاتر است که بدانیم سهم بخش معدن در تولید ناخالص داخلی ایران معادل 1 درصد و سهم بخش کشاورزی حدود ۹ درصد است.

ساختار و ترکیب اصناف در ایران

۴۵ درصد از واحدهای صنفی، واحدهای توزیعی و ۳۳ درصد خدماتی و فنی و ۲۲ درصد نیز اصناف تولیدی کوچک و متوسط هستند. چنانچه براساس آمار رسمی تعداد متوسط نفرات خانوار را حدود 4 نفر حساب کنیم، محل ارتزاق حدود۳۰ درصد از جامعه ایران به واسطه فعالیت اصناف است.

برتری واحدهای صنفی در مقایسه با بنگاه های متوسط و بزرگ

اشتغال زایی سریع و ارزان  : بر اساس آمارهای موجود، هر واحد صنفی به طور متوسط به ۳۰ میلیون تومان سرمایه نیاز دارد تا در آن واحد شغل ایجاد گردد. این در حالی است که برای ایجاد یک شغل در واحدهای صنعتی کوچک و متوسط که پروانه فعالیت آن ها از نوع فعالیت صنعتی است، حداقل دو برابر این مبلغ یعنی ۶۰ میلیون تومان سرمایه مورد نیاز است. همچنین برای راه اندازی واحدهای بزرگ صنعتی، به سرمایه ای حدود ۲۰۰ میلیون تومان یعنی شش برابر سرمایه مورد نیاز برای یک واحد صنفی نیاز داریم. اهمیت این امر زمانی بیشتر آشکار می گردد که بدانیم براساس اظهارنظرهای صریح دانشگاهیان و سیاست گذاران، بیکاری جدی ترین و مهم ترین معضل موجود در کشور است. در همین راستا با توجه به سرمایه اندک مورد نیاز برای واحدهای صنفی به نظر می رسد این نوع از فعالیت های اقتصادی اگرچه نه به صورت پایدار، اما در بازه زمانی کوتاه مدت و میان مدت می تواند به کمک کاستن از نرخ بیکاری در کشور آید. بخصوص در کنار این واقعیت که ۶۰۰ هزار واحد صنفی تولیدی و همچنین واحدهای کوچک و متوسط صنعتی هم اکنون در کشور مشغول فعالیت هستند.

موانع و چالش های پیش روی اصناف چالش کلیدی

چالش های بسیاری پیش روی اصناف در کشور وجود دارد، هم اصنافی که در واحدهای فنی و تولیدی کار می کنند و هم اصنافی که در حوزه توزیع فعال هستند. از معضل قاچاق کالا گرفته تا مشکلات صنفی و قانونی؛ اما می توان به محدودیت های زیر به عنوان عمده ترین چالش های پیش رو در صنف های مختلف اشاره کرد که برخی از مهم ترین آن ها عبارت هستند از محدودیت های مندرج در قوانین و دستورالعمل های اجرایی کار تامین اجتماعی و مالیات، نوسانات شدید و افزایشی قیمت مواد اولیه، افزایش مستمر هزینه های تولید، کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش و نبود حمایت های مرتبط با نظام بانکی کشور، عدم توانایی در دست یافتن به تکنولوژی مدرن، مشکلات موجود در حوزه برندسازی، کیفیت پایین محصولات تولید داخل و ترجیح مصرف کنندگان برای استفاده از محصولات خارجی، ضعف در سیستم های بازاریابی واحدهای تولیدی و تجاری صنفی، روند رو به افزایش قاچاق محصولات مشابه تولیدات اصناف، عدم وجود برنامه های کلان برای تحقیقات بازار و مطالعه برای امکان صادرات محصولات تولیدی صنفی، عدم وجود شبکه های مناسب توزیع و کمبود تسهیلات و معافیت های مربوط به صنایع کوچک و متوسط به صنوف تولید.
در همین راستا و با توجه به قرار گرفتن در تیرماه که اولین روز آن به نام روز اصناف نامگذاری شده است، ماهنامه کارایی گفتگوهایی با رئیس و نائب رئیس اتاق اصناف آذربایجان شرقی و عضو هیئت رئیسه اتاق تهران انجام داده است.