هیاهو برای هیچ، به جز باز گذاشتن راه مذاکره
از هفته‌ها پیش اعلام شده بود که آمریکا و چین در نیمه ماه میلادی جاری دور تازه‌ای از مذاکرات اقتصادی را آغاز خواهند کرد تا راهی برای خروج از وضعیت جنگ تجاری آمریکا علیه چین پیدا کنند، این مذاکرات روز جمعه با رونمایی از یک توافق لفظی رسانه‌ای شد، توافقی که تقریبا هیچ کدام از مسائل جاری رقابت اقتصادی دو کشور را برطرف نمی‌کند.
روز جمعه اعلام شود که ترامپ با چین به یک « توافق جزیی» تجاری دست پیدا کرده است، ناظران از این توافق چنین برداشت کردند که ترامپ پس از ماه‌ها تنش کلامی و وضع تعرفه بر سر راه تجارت آزاد دوباره در موضع معامله‌گری و کاسب کاری قرار دارد.
توافق حاصل شده بدان معنا نیست که معامله بزرگ جدیدی که ترامپ قول داده بود با چین حاصل شود، محقق شده است. اما به نظر می‌رسد این توافق تقریباً یک قدم کوچک به واقعیت نزدیک است، یا این که حداقل جنگ تجاری ترامپ با چین و اقتصاد جهانی، در سایه یک عدم قطعیت قرار گرفته است.
توافق جدید این سوال را دوباره مطرح کرده است که آیا همه نگرانی‌هایی که ترامپ به اقتصاد جهان تحمیل کرده است ارزشش را داشته است یا نه؟
افزایش خرید چین از محصولات کشاورزی ایالات متحده مهم‌ترین برد ترامپ در توافق‌نامه رونمایی شده در روز جمعه بوده است، پیشنهاد افزایش خرید چین از آمریکا اولین بار در شروع این جنگ تجاری از طرف چین مطرح شده بود و حالا ترامپ به آن تن داده است. این امر با تعهدات نامشخص در مورد مساله مالکیت معنوی و تغییر نرخ برابری ارز همراه بوده است به بیان دیگر مهم‌ترین دغدغه‌های ترامپ در مورد قدرت اقتصادی چین هنوز پا برجاست، اما افزایش خرید چین از آمریکا باعث شده است ترامپ موضوعی برای صحبت کردن در کمپین آینده انتخاباتی اش در اختیار داشته باشد؛ آن هم بعد از هجده ماهدرگیری و ایجاد تنش، تحمیل فشار و درگیری‌های لفظی بی پایان.
با این همه، بسته‌ای که در مذاکرات اخیر تصویب شده است بازارها را آرام خواهد کرد و ترس از بازگشت رکود اقتصادی ناشی از بحران در روابط تجاری خارجی ایالات متحده و اقتصاد جهانی را کاهش خواهد داد، حتی با وجود این که ترامپ و رییس جمهور شی‌جی‌پینگ، روز جمعه توافق‌نامه‌ای کاغذی را امضا نکرده‌اند، ترامپ ادعا کرده است که تا به حال هیچ توافقی بزرگ‌تر از آن چیزی که با چین حاصل شده، وجود نداشته است.
با وجود این لاف گزاف ترامپ،همچنین این سؤال مهم باقی مانده است که دولت آمریکا واقعا چه برنامه‌ای برای ادامه جنگ تجاری با چین دارد، از سیاست تعرفه گذاری که بیشتر از چین به ضرر اقتصاد آمریکا است چه اهدافی را دنبال می‌کند و در شرایطی که اعتراضات در هنگ‌کنگ ادامه دارد، دولت ترامپ قصد دارد چه سیاسی در مقابل تعدی به معترضان این منطقه اتخاذ کند.
اسوار پرزاد (Eswar Prasad)، رئیس پیشین تیم چین در صندوق بین‌المللی پول که هم اکنون در دانشگاه کرنل تدریس می‌کند، معتقد است: “این توافق جدید که روز جمعه اعلام شده است، هیچ یک از منابع اصلی تجارت و اصطکاک اقتصادی بین دو کشور را برطرف نمی‌کند.” اظهار نظری که به خوبی نشان می‌دهد توافق اعلام شده در واقع نمایشی است از جنس توافق آمریکا با کره شمالی و نه یک نظم اقتصادی تازه.
تام اورلیک (Tom Orlik) و یلنا شولیاتیوا (Yelena Shulyatyeva) اقتصاد‌دان‌های همکار بولومبرگ در این مورد می‌گویند: « حتی چیزی که در مورد توافق روز جمعه گفته می‌شود هم می‌تواند عملیاتی نباشد، هیچ چیز روی کاغذ امضا نشده است و کارشناسان می‌گویند برای نوشتن یک توافق واقعی بین سه تا پنج هفته زمان لازم دارند، توافق‌های واقعی زیادی در دوره ترامپ در زمانی بسیار کمتر از سه تا پنج هفته از بین رفته‌اند. »
وندی کالتر (Wendy Cutler) مذاکره کننده پیشین تجارت ایالات متحده که اکنون سرپرستی موسسه امنیت اقتصادی آسیا را به عهده دارد می‌گوید: « محورهای توافقی روز جمعه رونمایی شده بسیار شبیه به مواردی است که وزیر خزانه داری استیون منوچین و حتی وزیر تجارت ویلبرور راس پیشنهاد داده بودند، هر دوی این پیشنهاد‌ها در دو سال گذشته توسط ترامپ رد شده است؛ به نظر می‌رسد آنچه اعلام شده تنها یک توافق ضمنی است، این که گفته می‌شود هفته‌ها برای روی کاغذ آوردن آن زمان لازم است، خودش تهدیدی برای توافق به حساب می‌آید. »
پس از ماه‌ها درگیری و فشار اقتصادی که بازارهای تمام دنیا را تحت تاثیر قرار داده است، ترامپ این هفته خطر کرده و پذیرای چیزی بود که ماه‌ها در برابر آن مقاومت کرده بود، یک توافق جزئی که هنوز ممکن است به چیزی جامع‌تر تبدیل شود اما همزمان ادامه مذاکرات را تضمین می‌کند هر چند ممکن است هیچ دست آوردی به همراه نداشته باشد.
ترامپ روز جمعه در مورد این توافق گفته است رسیدن به توافق، انجام کار در بخش‌ها و مراحل مختلف، واقعاً بهتر است.
این تغییر استراتژی نشانگر واقعیتی است که بسیاری از تحلیلگران از آغاز حمله ترامپ به چین نسبت به آن هشدار داده‌اند. در حالی که ترامپ با تعرفه‌های خود به طور پیوسته فشار را به چین افزایش داده است ، چینی‌ها همواره تمایلی به پذیرش عمده فروشی‌های اقتصادی که ترامپ خواستار آن بود، نداشتند، و حالا به نظر می‌رسد چین در نهایت برنده شده است. پراساد معتقد است: “هنوز هم یک خمیازه می‌تواند کل این دور از مذاکرات و توافق و غیره را به هم بریزد و دو طرف را در مورد موضوعات اساسی ساختاری جدا کند. ”
اما مهم‌تر از همه، معامله‌ای که روز جمعه رونمایی شده شامل تغییر بازی که دولت ترامپ پیش‌تر قول داده بود نیست. هرچند دولت ترامپ می‌گوید این توافق پایه و اساس هرگونه معامله آینده با چین خواهد بود، یک مکانیسم اجرایی برای اطمینان از این که پکن به تعهدات خود پایبند خواهد بود، ترامپ فقط پیشنهاد می‌کند که مذاکره ادامه پیدا کند.
مسلم این است که در توافق اخیر بسیاری از دشوارترین موضوعاتی که دو اقتصاد با آنها روبرو هستند کنار گذاشته شده‌اند، از جمله شکایت‌های طولانی ایالات متحده در مورد سیاست‌های صنعتی چین و یارانه‌های دولت اعم از برق ارزان تا وام‌های کم بهره که موجب رشد اقتصادی چین شده است.
تعرفه‌های ایالات متحده در مورد واردات حدود 360 میلیارد دلار کالا که زنجیره‌های عرضه جهانی را مختل کرده و حداقل در حال حاضر وضعیت را برای ماه دسامبر خطرناک‌تر از همیشه کرده است، برقرار خواهد بود. به نظر می‌رسید که ترامپ در روز جمعه تاکید کرده که سیاست تعرفه گذاری تغییری نخواهد کرد، این روند باعث می‌شود تولید کالاهای مصرفی محبوب مانند تلفن‌های هوشمند ، لپ‌تاپ و اسباب‌بازی ضربه بخورند؛ در آستانه آغاز رقابت‌های انتخاباتی این موضوع می‌تواند بر تولید کالاهای آمریکایی، و همین طور بازار مصرف آنها تاثیر بگذارد، احتمالا مشاوران اقتصادی ترامپ از ادامه این وضعیت استقبال نخواهند کرد.
اسکات کندی (Scott Kennedy)، کارشناس روابط اقتصادی ایالات متحده و چین در مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی در واشنگتن می‌گوید: ” شک دارم که چیزی وجود داشته باشد که بتوان به صورت عینی آن را معامله نامید، به نظر می‌رسد که آمریکا به دنبال یافتن راهی برای جلوگیری از افزایش تعرفه‌ها در دو ماه آینده و اطمینان از بازارهای مالی بوده است ، بنابراین به همین دلیل مایل بود فقط توافق‌نامه شفاهی را برای طیف محدودی از مسائل بپذیرد. هر چند شی‌جی‌پینگ رییس‌جمهور چین باید کاملاً از این نتیجه راضی باشد.”
با این که توافق روز جمعه، در مورد بسیاری از مسائل اصلی بین دو دولت آمریکا و چین که اقتصاد جهان را تحت تاثیر قرار داده است سکوت کرده و عملا یک دست‌آورد در جنگ تجاری ترامپ علیه چین محصوب نمی‌شود، دو چیز را به صورت مشخص نشان می‌دهد، یکی پیروزی ضمنی سیاست‌های اعمال فشار آمریکا بر اقتصاد چین و دیگری تغییر لحن روشن ترامپ درمورد جنگ اقتصادی علیه دومین قدرت بزرگ اقتصادی جهان.
ناظران امیدوار هستند که مذاکرات اخیر و توافق کوچک حاصل شده در روز جمعه نشانه ای باشد از این که دو قدرت تصمیم گرفته اند با یک دیگر کار کنند، خطر حرکت به سمت یک دوره رکود اقتصادی دیگر، تنها ده سال بعد از بحران اقتصادی 2008، اقتصاد آمریکا و به تبع آن اقتصاد تمام جهان را تهدید می‌کند، و در این شرایط کارشناسان امیدوار هستند که دولت مردان اندکی عقل از خود نشان بدهند.
جهان در آستانه رکود اقتصادی بعد از جنگ تجاری بین آمریکا وچین
بحرانژئوپلیتیک بین دو قدرت اقتصادی